114 senelik tarihiyle, hepimizin hayatında hiç oynamadıysa bile en azından bir kere duyduğu veya gördüğü bir oyun Monopoly. Dünya çapında bir üne sahip olan bu oyunu, Charles Darrow’un icat ettiği düşünülse de gerçek aslında öyle değil. Charles Darrow’un iddialarından 30 sene önce Monopoly oyununun kökenlerini oluşturan kişi Lizzie Magie adındaki bir kadındır.
1904 yılında M
onopoly’nin, o zamanki adıyla Landlords Game (Mülk Sahipleri Oyunu), patentini alan ve Monopoly’nin yaratıcısı olan Lizzie Magie’nin amacı halka kapitalizmi öğretmek ve halkı buna karşı bilinçlendirmekti. Oyunu icat etmesi, aslında kapitalizme karşı bir propaganda niteliği taşıyordu. Oyunu iki versiyonlu olacak şekilde tasarlayan Lizzie Magie, hem ekonomide tekeli destekleyen hem de tekele karşı olan versiyonunu oynayan insanların sonunda kapitalizmi anlayarak kapitalizme karşı bilinçlenmiş olacağını umuyordu.
Oyunun ilk versiyonunda, oyunun sonlanması ve kazananı belirlemek tüm oyuncuların zenginliklerini artırmasıyla oluyor. ‘Tekelci’ zihniyeti desteklemeyen bu ilk versiyona Magie bu ‘Hayat Oyunu’ da diyor, çünkü bu ilk versiyonda başarı ve başarısızlık kavramları da mevcut. İkinci versiyon ise ‘tekelci’ zihniyeti destekler nitelikte, oyunun sonlanması ve kazananı belirlemek bir oyuncunun diğer tüm rakiplerini ezmesine bağlı. Kısacası oyunun sonunda tüm zenginliğin tek bir kişinin elinde olması gerekiyor. Fakirlerin daha fakir, zenginlerinse daha zengin hale geldiği bu ikinci versiyonun amacı kapitalizmin sebep olduğu insanlar arasındaki eşitsizliği göstermek. Lizzie Magie, iki versiyonu art arda oynayan insanların kapitalizmin ne kadar kötü bir şey olduğunu fark edeceğini ve kapitalizm hakkında bilinçleneceğini düşünerek oyunu iki versiyonlu şekilde ortaya çıkarmıştı.
Lizzie Magie oyunun patentini aldıktan 30 sene sonra, oyun Amerika’da oldukça popüler bir hale gelmişti. İlk başlarda sol görüşlü entelektüel insanlar arasında popülerlik kazanmış olsa da 1935’li yıllara gelindiğinde oyunu seven insanların birçoğunun oyunun ikinci versiyonunu oynar hale gelmesi ve bundan keyif alması Lizzie Magie’nin amacına ters düşer vaziyetteydi. İnsanların oyunun ikinci versiyonundan keyif alması değil, o versiyonu gördükten sonra kapitalizm hakkında bilinçlenip kapitalizme karşı bir tutum sergilemeleri gerekmekteydi. İşler, Magie’nin istediği gibi gitmemeye başlamıştı.
Takvimler 1936’yı gösterdiğinde, Charles Darrow, birçoklarının Monopoly’nin bugün bildiğimiz versiyonunun fikir babası olduğunu sandığı kişi, Lizzie Magie’nin oyununu Büyük Buhran zamanında ailesini eğlendirmek amacıyla icat ettiğini söyledi. Her ne kadar Lizzie Magie buna karşı çıksa ve Washington Evening Star gazetesine verdiği demeçte 1904 yılında 500 dolar karşılığında aldığı patentini kanıt olarak gösterse de Lizzie Magie’nin uğraşları işe yaramadı ve Charles Darrow’u yalanlayamadı. Parker Kardeşler oyunun haklarını Charles Darrow’dan satın aldılar ve ikinci versiyon üzerinde değişiklikler sonucunda sonra bugün hepimizin de bildiği oyunun son hali olan Monopoly piyasaya sürülmüş oldu. Monopoly, Lizzie Magie’nin oyununu temel alsa da Magie’nin oyununun kurallarını öğrenmek çok uzun zaman aldığı ve oyunu bitirmek çok uzun sürdüğü için oyunda bazı değişiklikler yapıldı. Bu değişiklikler kural değişiklikleriydi ve oyunu oynamayı daha kolay bir hale getiriyordu.
Magie’nin oyununun ikinci versiyonunun değiştirilmiş halinin Parker Kardeşler tarafından piyasaya sürülmesi Magie’nin oyunu icat etme amacına tamamen tersti. O insanları kapitalizme karşı bilinçlendirmek amacıyla karşılaştırmalı bir oyun sunarken, Parker Kardeşler’in piyasaya sürdüğü oyun insanların kapitalizmden keyif almasına neden oluyor ve insanların rekabetçi yönlerini gün yüzüne çıkarıyordu. Kendisinin kapitalizme karşı propaganda amacı olarak kullanmak istediği bir oyunun, günün sonunda insanların kapitalist yönünü ortaya çıkaran bir araç haline gelmesi ve bundan keyif almasına sebep olması, Lizzie Magie’nin belki de olmasını isteyeceği ve olacağını tahmin ettiği en son şey bile değildi.
Kaynakça
Bellis, M. (n.d.). Who Really Invented Monopoly? Retrieved January 21, 2018, from https://www.thoughtco.com/monopoly-monopoly-charles-darrow-4079786
Pilon, M. (2015, February 13). Monopoly’s Inventor: The Progressive Who Didn’t Pass ‘Go’. Retrieved January 21, 2018, from https://www.nytimes.com/2015/02/15/business/behind-monopoly-an-inventor-who-didnt-pass-go.html
Pilon, M. (2015, April 10). Lizzie Magie invented Monopoly, so why haven’t we heard of her? | Mary Pilon. Retrieved January 21, 2018, from https://www.theguardian.com/commentisfree/2015/apr/10/lizzie-magie-invented-monopoly-landlords-game
Smith, M. (2015, March 26). The Woman Inventor Behind “Monopoly”. Retrieved January 21, 2018, from http://invention.si.edu/woman-inventor-behind-monopoly
Resim Kaynakçası
http://www.henrygeorge.org/dodson_on_monopoly.htm
http://akns-images.eonline.com/eol_images/Entire_Site/2014226/rs_1024x759-140326085319-1024.monopoly-game.ls.32614_copy.jpg
