Tüm Dünyanın gözü şu sıralar Amerika ve Kuzey Kore arasında patlak verecek olası bir nükleer savaşa çevrilmiş oladursun, Amerika ile arası pek de iyi olmayan diğer bir ülke olan Venezuela’da da işler pek iyiye gitmiyor. Ülke ekonomik ve siyasi krizle boğuşurken bölgede sıcak temas halinde olan birçok gazeteci, bürokrat ve bölge üzerinde ciddi bilgi birikimine sahip akademisyen durumun gittikçe kötüye gittiğini dile getirmeye devam ediyorlar. Bu yazımda krizin Venezuela’da oluşturduğu etkinin ne denli noktalara ulaştığını ve işlerin bu noktaya kadar gelmesinde etkili olan siyasi faktörleri kronolojik bir sırayla ele almaya çalışacağım.
Bilindiği üzere Venezuela’nın efsanevi lideri, Hugo Chavez hayata gözlerini 2013 yılının mart ayında yumdu. 5. Cumhuriyet Hareketi’nin öncülüğünü yapan efsanevi lider, 1997 yılında başlattığı bu hareketle 2007 yılına kadar kesintisiz bir süreyle Venezuela’da iktidarda kalmayı başarabilmişti. 2007 yılındaysa ülkedeki diğer bazı partilerle birleşip hala daha Maduro önderliğinde iktidarı elinde bulunduran United Socialist Party of Venezuela (PSUV) oluşturdu. 1998-2012 yılları arasında katıldığı 17 seçimin 16’sını kazanmayı bilen Chavez, iktidarı boyunca ülkede sağlık ve eğitim harcamalarına aktarılan bütçeyi iki katına çıkardı, işsizlik ve yoksulluk oranlarında neredeyse yarıya varan düşüşler sağladı[1]. Tüm bu istatistiklerle beraber Venezuela bu dönemde birçoklarına göre 21. yüzyılın parlayan beraberinde de benimsediği ideoloji olan sosyalizmi parlatan bir Latin Amerika ülkesiydi.
Her güzel şeyin beraberinde bir sonu getirmesi misali efsanevi liderin ölmesini ülkede oluşan yeni bir krizin sancıları takip etti. Ölümünden bir ay sonra yapılan nisan seçimlerinde kendine veliaht olarak gösterdiği Nicolas Maduro, seçimlerden zaferle çıkabilmiş fakat aldığı oy oranları beklenenin çok altında kalmıştı. Bu seçimlerden aldığı galibiyet Maduro’nun sokak protestolarını durdurmasına yetmedi. Dahası 2015 yılının kasım ayında yapılan erken seçimlerde bir başka büyük şokla karşılaşmak zorunda kaldı Maduro. Seçimlerden güçlenmiş bir şekilde çıkan muhalefet meclisin üçte iki çoğunluğunu ele geçirmeyi başardı[2]. Birçoklarına göre sürpriz olan bu sonucun Venezuela siyasetine getirdiği değişikliklerse bir o denli şaşırtıcıydı.
Öncelikle Venezuela yargısı Kasım 2015 tarihinde yapılan seçimin sonucunda yeniden şekillenen meclisin o tarihten itibaren aldığı tüm kararların geçersiz sayılması yönünde bir sonuca vardı. [3] Bunun yanı sıra 2016 yılında, muhalefetin önderliğinde 1 milyon 800 binden fazla seçmenin imzasının toplanmasıyla Ulusal Seçim
Konseyine iletilen referandum talebini de bu listeye eklememiz gerekir.[4] Zira, muhalefet tarafından yapılmak istenen referandum, Maduro’yu başkanlıktan çekilmeğe zorlamak amacındaydı. Gittikçe güçlenen muhalefet ve Maduro iktidarı arasındaki savaşın bu noktaya gelmesine sebep olan son büyük kıvılcımsa Yüksek Mahkemenin Mart 2017’de aldığı flaş karar olacaktı. Yüksek Mahkeme, muhaliflerin çoğunlukta olduğu meclisin tüm yetkilerini süre belirtmeksizin elinden aldığını açıkladı. Gerekçe olaraksa meclisin kendi yasal statüsünden uzaklaştığını ve hukukun üstünlüğüne karşı gelmeye başladığını belirtti. [5]
Venezuela’da patlak veren krizin genel hatlarını ve çokça tartışılan noktalarını sizlerle paylaşmaya çalıştığım bu yazıyı krizin ülke de ne denli ekonomik ve sosyal problemlere yol açtığı ile alakalı fikir verebilecek bazı istatistiklerle bitiriyorum;
- Ülke ekonomisi 2016 yılında %10 oranında küçüldü.
- Krizden etkilenen ülkede istatistiklere göre 2016 yılında nüfusun %75’i yiyecek bulamama probleminden ötürü ortalama 8.7 kilogram kaybetti.
- Karaborsaya artan ilgi sonucu ülkenin resmi para birimi olan Bolivar, karaborsada geçtiğimiz 5 yıla göre %99 değer kaybetti. Resmi açıklamalara göre her ne kadar 1 doların karşılığı 710 Bolivar olsa da karaborsa da 1doların 3000 Bolivara karşılık geldiği bildiriliyor.
Not: Son kısımdaki istatistikler kaynakçada belirtilen “Venezuela’s Deepening Crisis” adlı makaleden alınmıştır.
Kaynakça;
[1] Gabriel Hetland (2016) Chavismo in Crisis, NACLA Report on the Americas,
48:1, 8-11, DOI: 10.1080/10714839.2016.1170289
[2] Gabriel Hetland (2016) Chavismo in Crisis, NACLA Report on the Americas,
48:1, 8-11, DOI: 10.1080/10714839.2016.1170289
[3] (2017) Venezuela’s deepening crisis, Strategic Comments, 23:6, x-xii, DOI:
10.1080/13567888.2017.1358535
[4] http://www.dw.com/tr/maduro-referandum-seneye-olur/a-19324380
[5] http://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/venezuelada-hukumet-darbesi-yapildi,nE148wIRdEW1PfU97phcxQ/FxSCsGHH8UuzTXsB4S4qUg
Resimler;
https://www.trthaber.com/haber/kultur-sanat/hugo-chavezin-hayati-izleyiciyle-bulusuyor-296470.html
https://www.nbcnews.com/storyline/venezuela-crisis/nicolas-maduro-path-bus-driver-venezuelan-president-n788
https://www.apnews.com/75ad9f3fb76147d98bec324092cca1a2
https://www.news.nationalgeographic.com/news/2014/03/140302-venezuela-chavez-oil-protests-inflation-history-geograpyh/
