1618 yılında başlayan ve 1648 yılında son bulan, tarafları Kutsal Roma İmparatorluğunu oluşturan Protestan ve Katolik devletler olan 30 yıl savaşları, dönemin Avrupa halkının ‘Tanrı bizi cezalandırıyor” şeklinde nitelendirdikleri yıkıcı bir savaştı.
Martin Luther’in 1517 yılında Almanya’da, kilisenin aforoz yetkisi ve cennetten arsa satması gibi faaliyetlerine karşı çıktığı bildirgeyi yayınlamasıyla Protestanlık hareketleri başlamış; bu yeni inanış ise Katolikler ve Protestanlar arasında mezhep çatışmalarının başlamasına sebep olmuştu. Daha sonra, ‘cuius region, euis religio’ (‘kimin iradesi, onun dini’) ilkesini benimseyen Augsburg Antlaşması imzalandığında, Protestanlar ve Katolikler arasında barış sağlanmıştı. Fakat, Avrupa’da yayılmaya başlayan Protestanlık ve Lutherci hareketleri engellemek isteyen Papalık, Katolik reformunu gerçekleştirerek iki mezhep arasında gerilmelere sebebiyet verdi.
Bunun yanında, koyu katolik bir kral olan II. Ferdinand’ın, ülkedeki bütün prenslikleri Katolik yapmaya çalışması ile; Protestanlar ayaklanmıştı. Sonuç olarak, Kralı II. Ferdinand olan Kutsal Roma İmparatorluğu ve Protestan Çekler arasında Bohemya bölgesinde savaş başlamış oldu.
Avusturya’nın da yanında olduğu II. Ferdinand, İspanya Kralı olan yeğeni IV. Phillip’ten de destek aldı. Bunun yanında, Hollanda, Fransa, Danimarka, İngiltere ve İsveç de Protestanlara destek vermekteydi.
Peki, bir Katolik devlet olan Fransa neden Protestanların tarafında yer almaktaydı? Bu soru, aslında savaşın din ve mezhep savaşı olmaktan çıktığını ve siyasi bir boyuta yöneldiğini de göstermekteydi. Bu savaşı bir avantaja döndürerek kendi çıkarlarını korumak isteyen Fransa gibi, aynı zamanda Müslüman bir devlet olan Osmanlı İmparatorluğu da Avrupa’dan gelebilecek dış tehditlerle uğraşmamak adına savaşı destekleyerek Protestanlar tarafında bulundu.
Savaşın başlarında, Doğu ve Kuzey Avusturya’daki isyanları bastırarak Protestan Birliğini dağıtan II. Ferdinand başarılı taraf olarak görünmekteydi. Batıda Protestanları destekleyen Danimarka-Norveç kralı IV. Christian ve İskoçya’dan gelen askerler de gidişatı değiştiremedi ve II. Ferdinand Kuzey Avrupa’nın çoğunu alarak Protestanları yenilgiye uğrattı.
Fakat 30 yıl süren bu savaşlar, II. Ferdinand’ın bu galibiyeti ile sonuçlanmadı. 1630’da Kuzey Avrupa’da İsveç’in de Protestanlara destek vermesi ile beraber, Protestan Birliği II. Ferdinand’a kaybedilen toprakları geri almaya başladı.
Bohemyalı bir asilzade olan Albrecht von Wallenstein, ele geçirdiği bölgeleri yağmalama özgürlüğü karşılığında II. Ferdinand’a yardım etmeye başladı ve 50.000 kişilik asker yardımı yaptı. İsveçlilerin kralları II. Gustaf Adlof’u da kaybetmeleri ile birlikte 1635 yılında İsveç bozguna uğratıldı.
1635 yılında Prag Barışı imzalandı. Bu anlaşma, Kuzey Almanya’daki Lutherci Protestan hükümdarların topraklarını korudu, fakat Çek Cumhuriyeti ve Avusturya, güney ve batı bölgelerini kaybetti. Fransa tekrar Protestanlara yardım etmeye çalışsa da dağınık bir durumda olan Fransız ordusu Katolikler tarafından bertaraf edildi. Fakat daha sonra Katolikler, İsveç’in de yardımı ile Avusturya ordularının Tuna Irmağı’nı geçmesini engelleyen Fransızlar tarafından yenilgiye uğratıldı.
Savaşın başlangıcından tam 30 yıl sonra, 1648 yılında Vestfalya Barış Antlaşması imzalandı. Büyük bir yıkıma neden olan 30 yıl savaşları, Katolik bir Avrupa kurulmasının önüne geçti. Savaş, kıtlık ve salgın hastalıklar ile Avrupa’nın milyonlarca fazla insan kaybı yaşamasına neden oldu. İngiltere ve İsveç gibi ülkeler, gücü azalan Kilise’den ayrılarak kendi ulusal kiliselerini kurdular. Artık yönetimde din, yerini modern diplomasiye bıraktı.
Avrupa siyasetine yön vermeye başlayan Fransa, ve güçlenen İngiltere’nin yanında; Kutsal Roma İmparatorluğu’nun yarı bağımsız devletlere bölünmesi uluslararası olarak doğrulandı.
Kaynakça
https://tr.wikipedia.org/wiki/Otuz_Yıl_Savaşı
https://www.history.com/topics/reformation/thirty-years-war
https://www.tarihiolaylar.com/tarihi-olaylar/otuz-yil-savaslari-1362#panel1
