Bizlere hiç fark ettirmeden yaz tatilinin yarısı geçti bile. Zaman çok hızlı geçiyor doğrusu, iyi değerlendirmek lazım. Tatil için memleketim Gaziantep’e dönmeyi dört gözle bekliyordum çünkü Ankara’nın haziran ayı gelmesine rağmen beni donduran soğuğundan kurtulmak istiyordum. İnanın 40 ͦC’lere varan Gaziantep sıcağı beni rahatsız etmiyor artık. “Ankara nasıl?” diye soran akrabalarıma da: “O kadar soğuk olmasa her şey daha güzel olacak.” diye cevap veriyorum.
Hâlbuki kutuplarda yaşayan yüzlerce canlı var. Onlar nasıl sürdürüyorlar hayatlarını? Doğal olarak sahip oldukları termal kıyafetleri, kürkleri ve tüyleriyle elbette!
Penguenlerden söz edelim biraz. Buz gibi soğukta okyanusa giriyorlar, bir havluya kurulanmadan dışarı çıkıyorlar, birbirlerine sokulup kar fırtınalarını atlatıyorlar… Yaşam mücadeleleri gerçekten hayranlık uyandırıcı. O kadar soğukta canlı kalabilmelerini sağlayan tüyleri doğanın bir başka harikası.
Yok canım, bunlar düşündüğünüz gibi değil. Bu sevimli penguenler tehlike altında olan bir tür ve yaşadıkları yerde petrol sızıntısı olduğundan dolayı hem bulaşan petrolü yutmasınlar hem de daha fazla petrol vücutlarına bulaşmasın diye alınmış olan bir önlemin fotoğrafı gördüğünüz. Petrol onların avcılık yeteneklerinin azalmasına ve tüylerinin su sızdırmasına neden oluyor ki, bu durum da yazımız için önemli bir ayrıntı.
Diğer kuşların aksine penguenlerin tüyleri bölgelere göre değişiklik göstermeden; yüzeye eşit olarak dağılmıştır. Yine birçok kuştan farklı olarak tüyleri kısa ve serttir. Bu kısa tüyler dokunduğumuzda yumuşacık gelen kanatçık kısmı ve İngilizce adı “after-feather” olan kısmından oluşur. After-feather her tüyde bulunmaz; hava sıkıştırmak ve yalıtım yapmaya yararlar. Penguenlerin tüylerinin uçları kaslara bağlıdır böylelikle penguenler suyun altına girdiğinde bu kaslar tüyleri içeri doğru çekerek su sızdırmayan bir izolasyon sistemi oluştururlar. Penguenler dışarı çıktığında ise bu tüyler eski konumlarına geri dönerler. Aynı zamanda tüylerin kanatçık kısımları birbirleriyle düzgünce kesişmesi rüzgâr veya su bariyeri oluşturmalarına yardımcı olur.
After-feather’ların önemine gelecek olursak; after-featherlar çok daha küçük parçaların (barb ve barbules) bir araya gelmesinden oluşur ve bu yapılar havayı içeride tutar. Bu yapılar saptan 60-80 derece açı yaparak ve spiral şekilde konumlanmıştır. Her ‘barbule’ adı verilen yapının diğer ‘barbule’ veya ‘barb’a bağlanacak bir uzantısı vardır. Bu uzantı sayesinde bütün yapı tek bir yöne aynı şekilde hareket eder. Bir ‘slip-stick’ mekanizması olan bu yapının amacı ‘barbule’lerin ve dolayısıyla bütün tüylerin düzgün bir şekilde konumlandırılması ve hapsedilmiş havanın izolasyon sağlayabilmesi için doğru kalınlığın sağlanmasıdır.
“Slip-stick” gözle göremeyeceğimiz bir fizik olayıdır. En basit açıklaması bir kütleye bağlı olan yay ile açıklanır. Duran bir cismi harekete geçirdiğimizde uyguladığımız kuvvetle statik sürtünmeyi aşmış oluruz ve statik sürtünmeden daha az olan kinetik sürtünmeyle başa çıkmaya başlarız. Sürtünmenin azalmış olması cismin yaydan daha hızlı hareket etmesine sebep olur ki bu da cismin yayı ittirerek gerginliğinin azalmasına ve fark etmesek de durup aynı sürecin tekrar ve tekrar yaşanmasını sağlar.
Meraklısına: http://www.phy.davidson.edu/fachome/dmb/PY430/Friction/stick-slip.html
Bizim penguenlerin bu mekanizmadan yararlanmalarının ise, su altına girdiklerinde ‘barb’lar sıkıştıklarından dolayı elde ettikleri elastik enerjiyi kullanarak, suyun dışına çıktıklarında tüylerin havayı hapsederek en uygun izole sistemini elde etmek olduğu düşünülüyor. Bu nedenden biyomühendisler verimli izolasyon sağlayan ve sıkıştırıldıktan sonra kendiliğinden tekrar en verimli halini alabilecek materyaller geliştirebilmek için penguen tüylerinin yalnızca yapısal özelliklerini değil, mekanik özelliklerini de araştırıp inceliyorlar.
Gelecek kış bazı günler keşke penguen olsaydım diyeceğim galiba.
http://www.asknature.org/strategy/002043266864ae525a43a4a27f767999
http://www.peteducation.com/article.cfm?c=15+1829&aid=2776
http://minisites.ninemsn.com.au/9stories/8955763/australias-oldest-man-still-knitting-for-human-and-animal-friends-at-109
