Richard Dawkins başta olmak üzere bazı bilimseverler, ısrarla bilimin gerçekliğin tek belirleyicisi olduğunu iddia etmekte. Bilim, doğa, insan ve diğer pek çok şey hakkında sayısız açıklama sunsa da asla açıklayamayacağı birkaç şey bulunmaktadır. Bunları sıralayacak olursak:

1. Etik

Doğru, yanlış, iyi, kötü gibi ahlaki değerlerin doğası hakkında bilim bize yeterli açıklama getiremez. ‘Evrensel insan hakları var mıdır?’, ‘İnsan öldürmek yanlış mıdır?’, ‘Hırsızlık doğru bir davranış biçimi midir?’ gibi soruların cevabını bilim vermez. Fakat, bilim kendi doğası gereği, etik karar verme becerisinin gelişmesine katkıda bulunur. Hayvanların ahlaki statüleri ve hakları, çevre etiği, biyoetik gibi disiplinlerde bilimin sunmuş olduğu kuramsal bilgiden yararlanılır. Ancak, mantıksal olarak bazı etik önermeler bilimsel bilgi içerse de, sonuç (modus ponens) bilimden bağımsızdır.

2. Mantık ve Matematik

Bilim (ampirik bilim), mantık ve matematik hakkında herhangi bir çıkarımda  bulunamaz ve ikisini de açıklayamaz. Ancak, bilim üretmek için, mantık ve matematik kullanmak elzemdir.

3. Metafizik

Bilim, diğer zihinlerin ve dış dünyanın varolup olmadığı konusunda herhangi bir açıklama yapmaz. Ancak, bunların varlığını kabul ederek hareket eder.

4. Estetik

Bilim, estetik değerler konusunda herhangi bir yargıda bulunamaz. Darwin, estetik algısının cinsel seçilimin bir yan ürünü olarak ortaya çıktığını söylemiştir. Ancak, estetik algısı evrimsel kökenlere sahip olsa da, bilim güzelliğin doğasını inceleme konusunda yetersizdir.

5. Bilim

Bilimin kendisi de, bilimsel metodolojinin ve bilimsel bilginin nasıl kullanılacağını söylemez. Bilimsel bilginin kullanımı, biliminsanın kendi uyguladığı yöntemlerle belirlenir. 

Yukarıda bahsetmiş olduğumuz alanlar bilimin sınırlarını ortaya koymaktadır. Ancak, estetik, etik, metafizik, mantık, matematik ve bilim alanında, felsefe (özellikle analitik felsefe) kavramsal ve kuramsal açıklama sunmaktadır.

Leave a Reply