Biyoinformatik bilgisayar teknolojilerinin kullanılmasıyla biyolojik bilgilerin farklı açılardan değerlendirilmesi için çalışmalar yapar. Son zamandaki teknolojik ilerlemelerle ivme kazanan bu genç bilim dalı birçok öğrencinin de meslek tercihi olmaya başladı. Peki, biyoinformatik tam olarak ne yapar?
Biyoinformatiğin temel olarak proteomik ve genomik olarak iki dalı vardır. Proteomik, bir canlıdaki tüm proteinleri inceler. Proteinler organizmaların en önemli fonksiyonlarını yerine getirdiklerinden proteomik hastalıkların tanısında, yeni tedaviler bulunmasında, canlıların gözlemlenmesinde sıklıkla kullanılır. Genomik ise canlının genetik materyalini inceler. Genetik materyalin içine kalıtımla aktarılabilen her şey girer ve bu materyaller de canlının yaşam şartlarını incelemek ve hastalıkları daha iyi anlayabilmek için kullanılabilir.
Biyoinformatiğin popülerleşmesine sebep olan en büyük gelişmelerden birisi İnsan Genom Projesi’dir. Bu projeyle insan genomunun tamamının dizisi belirlendi, genlerin kromozomlar üzerindeki yerlerini gösteren lokasyon haritaları yapıldı ve hangi özelliklerin kalıtımla takip edilebileceğini gösteren bağlantı haritaları üretildi. Bu devasa bilgi üretimiyle beraber tıp, biyoloji ve moleküler biyoloji gibi alanların gelişimi de hızlandı. Fakat bu bilgi yoğunluğu bilginin depolanması ve kullanılabilir hala getirilmesi için de yöntemler gerektirdi. Biyoinformatiğin devrimi de burada devreye girdi. İnsan Genom Projesi’nden kalan bu büyük ancak kullanılamadığında anlamsız olan bilgi yığınından anlamlı bilgi çekebilmek için binlerce yazılım geliştirildi ve geliştirilmeye devam ediyor.
Biyoinformatik bir modelleme sistemi olduğu ve kullanımında herhangi bir canlının zararına sebep olmadığı için biyolojinin her alanında kullanılabilir. En önemli kullanım alanları arasında kanser araştırmaları, kişisel tıp, evrimsel biyoloji yer alır. Kişisel tıpta canlının kendisine özel olan genetik materyali ve proteinlerini belirlemek ve ona göre tedavi üretmek hedef alındığı için biyoinformatik kullanılan ana araçtır. Evrimsel biyolojide canlıların genomu karşılaştırılarak evrimin nasıl bir yol izlediği bulunur ve biyoinformatik sayesinde yazılan algoritmalarla bu iş inanılmaz ölçüde kolaylaştı. Kanser araştırmalarındaysa yine bilgisayar modellemeleri sayesinde tümörün nasıl geliştiği taklit edilebilir, en erken evreler hakkında bilgi edinmek ve teşhis yapmak kolaylaşır.
Biyoinformatik çağımızda en çok kullanılacak bilim dallarından birisi olma yolunda hızlıca ilerliyor. Bilgisayar teknolojilerinin gelişimiyle her gün gelişirken birçok probleme çözüm bulması da umut ediliyor.
Kaynakça:
http://csites.khas.edu.tr/biyoinformatik/nedir/biyoinformatik-ve-genetik-2/
Biyoinformatik nedir? Tam olarak ne yapar? | Soru & Cevap – Evrim Ağacı (evrimagaci.org)
The Human Genome Project: big science transforms biology and medicine – PMC (nih.gov)
