Elektrikten Para Geliyor

Geçtiğimiz hafta çok önemli özelleştirmeler gerçekleşti. 4 tane elektrik dağıtım şirketinin özelleştirmeleri tamamlandı. Toplamda yaklaşık 3.5 milyar dolarlık bir gelir devlet kasasına girecek. Bu şirketlerin özelleştirmeleri, son zamanlarda yapılan en büyük özelleştirmelerden bir tanesi olduğu için ekonomi sayfalarında oldukça geniş yer buldu. Ancak miktarın büyüklüğü ile beraber, birkaç neden daha bu özelleştirmeleri ön plana çıkarıyor. Özelleştirmelerin nedenlerine değinmeden önce kısaca bu şirketleri tanıyalım.

İlk olarak Dicle Elektrik ihalesi, İşkaya Doğu Ortak Girişim Grubu tarafından kazanıldı. 387 milyon dolarlık bu ihale, günün ilk ihalesiydi. Daha sonra Vangölü Elektrik Dağıtım, en yüksek teklifi veren Türkerler İnşaat tarafından 118 milyon dolarla kazanıldı. Günün 3. İhalesi ise Toroslar Elektrik Dağıtım için yapıldı. En yüksek teklifi Enerjisa verdi. Teklif tam 1 milyar 725 milyon dolar değerindeydi. Günün en son ihalesini de yine Enerjisa kazandı. Bu ihalede de AYEDAŞ özelleştirildi. AYEDAŞ ihalesinin değeri ise tam 1 milyar 227 milyon dolar oldu. Sonuç olarak toplamda 3 milyar 457 milyon lira devletin kasasına girecek.

Peki bu özelleştirmeler neden yapıldı? Öncelikli hedef kaçak elektrikle mücadele. Hükümet söz konusu bölgelerde politik sebeplerden ötürü gerekli mücadeleyi gösteremiyor. Sonuçta bu bölgelerden gelen oylar hükümet için çok önemli. Hal böyle olunca, hükümet de topu özel şirketlere attı. Zaten özelleştirmeyi kazanan şirketlerin yetkilileri ihaleleri kazanır kazanmaz bu yönde açıklamalar yaptılar. Örneğin, Dicle ihalesini kazanan İşkaya Grubu’nun teknik danışmanı Cezmi Menekşe konuyla ilgili olarak “Kaçak değil de, yanlış kullanım diyelim. O yörenin yüzde 70’inin elektriği çaldığını söylerseniz, haksızlık etmiş olursunuz. İnanıyorum ki bölge halkıyla el ele vererek halledeceğiz. Çözümden yanayız. Bu konuda STK’larla da birlikte çalışacağız” dedi. Görüldüğü gibi şirketler de bu durumun farkındalar. Burada önemli nokta ise Dicle Dağitım’ın yüzde 70’lik kaçak elektrik oranının çok yüksek olmasıdır. Belki de en düşük ikinci teklif verilen şirketin Dicle olması da bu durumla alakalı olabilir. Dağıtımda ülke içerisinde yüzde 4’lük bir paya sahip olan Dicle Dağıtım’ın, gelecekteki kayıp-kaçak elektrik oranının ne olacağı merak konusu. Aynı şekilde Vangölü Dağıtım da yüzde 50’nin üzerinde kaçak elektrik oranıyla dikkat çekiyor. En düşük teklifin verildiği bu şirket, ülke içi dağıtımda yaklaşık yüzde 1.3’lük bir paya sahip.

Hedefe ulaşıldığı takdirde her şey güzel olacak gibi görünüyor. Ancak ortada büyük bir soru işareti var. Eğer şirketler kaçak elektrikle mücadelelerinde başarılı olamazlarsa ne olacak? Bu sorunun kesin bir cevabı yok ancak, yapılmaması gereken ilk şey kaçak elektrikten doğan kaybı faturalarını ödeyen halka yansıtmamak olmalıdır. Eğer bu fark faturalarını ödeyen halka yansıtılacaksa ortada büyük bir sorun var demektir. Diğer bir ihtimalse şirketlerin zarar görmemeleri için kayıplarını devletin karşılaması ki bu durumda da hazineye ek bir yük binecektir. Kısacası her ne pahasına olursa olsun kaçak elektrik sorununun önüne geçilmelidir.

Diğer bir hedef ise verimli işletmeler sayesinde maliyeti düşürmek. Bu dağıtım şirketleri, özel şirketlerin elinde daha verimli çalışacaklardır bu su götürmez ancak, şu an orada çalışanların da hakları korunmalıdır. İhaleleri kazanan şirketler kafalarına göre hareket etmemelidirler. Daha önceki özelleştirmelerde hükümet çok zor durumlarda kalmıştı. Bir daha benzer sorunların olmaması için şimdiden gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.

Son olarak hatırlayacağınız üzere 2010 yılında bu şirketler için ihaleler yapılmış ve bazı şirketler tarafından özelleştirmeler gerçekleşecekti. Ancak çeşitli nedenlerle devir işlemi gerçekleşmemişti. Dicle’de kaçak elektrik oranının fazlalığı; Vangölü’nde Van depreminin etkisiyle şirketler ihaleleri bırakmışlardı. Benzer şekilde, Toroslar Dağıtım için Yıldızlar SSS; AYEDAŞ içinse MMEKA ihaleleri kazanmışlardı ancak verdikleri sözleri yerine getiremeyince ihaleler düşmüştü. Eğer önceki ihaleler gerçekleşmiş olsaydı toplamda 4.3 milyar dolar devletin kasasına girecekti. Bunun anlamı çok basit. Aradan 2 sene geçmiş ve yaklaşık 800 milyon dolar daha düşük tekliflerle bu şirketler özelleştiriliyor. Sizce bu bir başarı mıdır?