Turizm pek çok ülke için gelişimine en çok önem verilen sektörlerden biri. Dünya Turizm ve Seyahat Konseyi’nin (World Travel & Tourism Council) 2013 verilerine göre turizm ve seyahatin küresel ekonomiye katkısı Gayri Safi Milli Hasıla’da %9,5’lik pay alacak biçimde ve çok ivmeli bir şekilde büyümüştü. Dünyada turizmin genel olarak gelişmesiyle birlikte kaçınılmaz olarak turizm kavramının kapsamı genişlemeye ve içeriği değişmeye başladı. İnsanların cinsel ilişkide bulunmak adına seyahat ettikleri seks turizmi; savaş veya doğal afet gibi yerel trajedilerin gözlemlenebilmesine olanak sağlayan karanlık turizm/hüzün turizmi (dark tourism); çevreci olmasıyla dikkat çeken ekoturizm gibi örneklerin kökeni çok da eskiye dayanmıyor. En azından önceki yüzyıllarda bu gibi amaçlarla çıkılan seyahatler genelde bireysel ölçekle sınırlı. Günümüzde ise küreselleşme ile beraber gittikçe yaygınlaşan bir furya da turistlerin 21. yüzyıla yönelik sorunlarla ilgili taleplerine arz olan yukarıdakiler gibi turizm dalları. Bunların en ilginç ve tartışmalı olanlarından biri de doğum turizmi.
Dünya genelinde yeni doğan bir bebeğe vatandaşlık verilmesinin iki ayrı hukuki prensibi var; jus sanguinis ve jus soli. Her ikisi de Latince’den hukuk terminolojisine giren bu iki söz öbeğinden ilki bir ülkede vatandaşlığın anne veya babanın o ülke vatandaşı olma yoluyla çocuğa aktarıldığı durumlar için kullanılıyor. Türkiye de dahil dünyanın büyük kısmında vatandaş sayılmanın en genel yolu bu. Ancak Kanada veya ABD gibi ülkelerde buna ek olarak ülke toprakları içinde doğan her çocuk -diplomat çocukları gibi bazı istisnalar hariç- otomatik olarak o ülkenin vatandaşı sayılıyor. Faydalananlar için nimet niteliğinde olan ve ABD anayasasında 14. ilke ile korunan bu hak, çocuk 21 yaşına ulaştığında anne ve babasını da vatandaşlığa kolayca aldırmasına kapı açtığı için doğum turizmi yoluyla ABD veya Kanada vatandaşı olan çocuklara biraz da alaycı bir tavır ile “anchor baby”, yani “çapa bebek” deniyor; yani ebeveynlerin bir ülkeye çapa atıp o ülkenin vatandaşı olmalarına olanak sağlayan bebek.
ABD’de tam anlamıyla liberal ekonomiyi savunan, hatta sosyal devletin vereceği hizmetleri bile gereksiz gören muhafazakâr kanat için bu yasalar büyük sorun teşkil ediyor. Hayatları boyunca ABD’ye vergi ödememiş insanların çocuklarının jus soli ilkesiyle vatandaş sayılması, Cumhuriyetçi Parti’yi destekleyen muhafazakâr kanat açısından oldukça rahatsız edici.
Öte yandan bu ABD’de büyük bir sektöre dönüşmüş durumda. Fiyatları 5,000 ABD Doları ile 15,000 ABD Doları arasında değişmekle beraber 50,000 ABD Doları’nı da bulabilen paketler mevcut artık. Bu paketlerin kapsamı ABD’ye doğum yapmak için gelen kadın bir turistin ihtiyaç duyacağı defter masrafını ödeme, konaklama, tıbbi destek gibi hizmetleri içeriyor. Süreç tamamlanınca da aile, ABD vatandaşı bebeğiyle birlikte vatandaşı oldukları ülkeye geri dönüyorlar.
Rusya ve Arap ülkelerinden doğum turizmine talebin çok olduğu kaydedilmekle beraber Çin’in başı çeken ülkeler arasında olmasının da özel bir nedeni var: tek çocuk politikası. İkinci çocuğunu ABD’de doğurmayı seçen bir Çin vatandaşı anne, ikinci çocuğunun Çin’de yerel otoriteler tarafından vatandaş sayılmaması dolayısıyla hizmetlerden faydalanamaması sorununu atlatmış oluyor ama asıl amaç yine de ABD pasaportu. Buna ek olarak, Meksika’dan kaçak yollarla sınırı geçip ABD’de doğum yapan kadın sayısının da oldukça çok olduğu belirtiliyor. ABD’de 14. ilkenin kapsamının daraltılmasını savunan kurumlardan biri olan Göç Çalışmaları Merkezi’nin belirttiğine göre 2012’de doğum turizmi için ABD’ye gelen kişi sayısı 36.000 bile olabilir.[1]
Öte yandan 2013 yılında yurt dışı yaşam, sağlık ve eğitim merkezi Yeni Bir Hayat Genel Müdürü Şevki Akaydın, son yıllarda büyük bir trend haline gelen ABD‘de doğum turizmi için Türk kadınlarının yılda 13 milyon dolar harcadığını söylemişti.[2] Deniz Akkaya, Tuba Ünsal gibi kimi yerli ünlülerin de ABD’de doğum yapmış olması Türkiye’de doğum turizmi sektörünün genişlemesi için reklam niteliğinde oldu. Turizm sektörünün bu genç dalının kaderinin ne olacağı biraz da yasaların değişip değişmeyeceğine bağlı. Bir tarafta bir ülkeden diğerine gitmek adına can veren mülteci çocuklar, bir tarafta bir canlı dünyaya getirmek adına başka ülkeye gidenler…
[1] http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-05-13/chinese-maternity-tourists-and-the-business-of-being-born-american
[2] http://www.bloomberght.com/haberler/haber/1413385-turk-kadinlari-abdde-dogum-turizmine-13-milyon-dolar-harciyor
BİBLİYOGRAFYA
