Bir kabuki performansı
Sevgili okurlar,
Sizlere tiyatronun Uzak Doğu’daki tarihî gelişimi ve dallarından bu yazı dizimde bahsedeceğim. İlk olarak tarihî gelişimini ele almak isterim. Yazı dizisinin ilk yazısı tarihî gelişimi üzerine, ikinci ve son yazısı bu tiyatronun dalları ve onların özellikleri üzerine olacak.
Japon Tiyatrosunun Tarihi Gelişimi
Antik Dönem ( ? – M.S. 1200)
Doğa ve ölümün getirdiği bilinmezlikler sonucu insanların dinsel danslarla ritüellerini gerçekleştirmesiyle Japon tiyatrosunun ilk tohumları atıldı. Bu dinsel danslara Kagura deniliyor ve Şinto tapınaklarında düzenlenirdi; tanrıya şükretme amacı taşırdı. 7. yüzyıldan önce ortaya çıktı. Maske, özel kostümler kullanılmakla birlikte; ne herhangi bir sözellik, ne monolog, ne de diyalog bulunuyordu.
Antik dönemin ortalarında, yani 7. yüzyılda Asuka devrinde, Kagura dansında aktörler yerine kuklalar kullanılmaya başlandı ve böylece Gigaku ve Bugaku adlı Kore, Çin, Hindistan’dan alınmış maskeli drama dansları bu dönemde ortaya çıktı.
Geç antik dönemde ise Çin’in Tang hanedanının aristokratlarının etkileri görülmeye başlandı ve duygusal, gizemli ve sembolik bir estetik anlayışı oluştu. Ayrıca, Murasaki Shibiku’nun dünyaca ünlü Genji Monogatari’si (Genji Masalı) bu dönemde, bu estetik anlayış çerçevesinde ortaya çıktı. Bugaku gelişti ve 12. yüzyılda kent ve kırsal arasındaki etkileşim sayesinde bu estetik anlayış değişime uğradı. Budizm’in de etkisiyle tiyatro aristokratlara hitap etmekten sıyrılıp halka yaklaştı. Değişen estetik anlayış, yeni drama türlerini meydana getirdi: Sarugaku denilen bir drama türü oluştu. Hem dansçıların hem de kuklaların oynatıldığı kaguralar daha da değişti ve gelişti. Gigaku bu dönemde zayıfladı ve yok oldu. Sebebi ise Budizm ve yeni estetik anlayışa uymamasıydı. Bununla birlikte, bugaku gelişmeye devam etti.
Orta Dönem (M.S. 1200 – M.S. 1600)
Bu dönemde, saray kültürü estetik anlayışından çıkılıp ulusal bir kültürün yarattığı bir estetik anlayışı söz konusudur. Bu döneme damgasını vuran Noh ve Kyogen türleri meydana geldi.
Bir noh performansı
Erken Orta Dönem (M.S. 1200 – M.S. 1350)
Bu dönemdeki başlıca oyun türleri: Enen Noh ve Sarugaku Noh‘dur. Sarugaku No, tapınaklar arası yarışmaların yapıldığı bir türdü. Halkın günlük hayatını mizahî açıdan ele alan Dengaku Noh, Şinto tapınaklarında Noh ve Nogaku danslarıyla halk eğlenceleri düzenlenmesi bu dönemde ortaya çıktı.
Son Orta Dönem (M.S. 1350 – M.S. 1600)
Bu dönem siyâsal açıdan karmaşalar içinde bir dönem olmasına rağmen, Japon tiyatrosu bugünkü hâlini bu dönemde aldı. Oyunlar soylular ve saraylılardan köylülere kadar erişti. Noh ve Kyogen oyunları ve Kusemai ile Kovakamai bu dönemde ortaya çıktı. Son orta dönemin bitimiyle, 17. yüzyılda ortaya çıkan Kabuki türü; Noh ile benzerlikler taşır.
Yazı dizimize Japon tiyatrosunun dallarının özellikleriyle devam edeceğim.
