16 Haziran 1961 günü Devlet Demiryolları Fabrikaları ve cer dairelerinin yönetici ve mühendisleri Ankara’da bir toplantıya çağrıldılar. Toplantıya başkanlık eden dönemin Genel Müdür Yardımcısı Emin Bozoğlu’na Ulaştırma Bakanlığı tarafından verilen kâğıtta şunlar yazıyordu:
“Ordunun ihtiyacını karşılayacak cadde, binek tipi ve tamamen Türk halkına özgü bir otomobil üretimi için Devlet Demiryollarının görevlendirilmesi ve bu amaçla 1.400.000 TL ödenek ayrılması…’
Dönemin koşullarında Devlet Demiryolları’nın yetişmiş teknik personeline sahip olması ve yedek parça imal eden tesislerinin bulunması bu projenin yapımı için seçilmesinde ana faktördü. Proje boyunca demiryollarının Eskişehir Lokomotif Fabrikası, bugünkü Tülomsaş, Sivas ve Ankara’daki demiryolları fabrikaları kullanıldı. Yüksek Mühendis Emin Bozoğlu yönetiminde neyi, ne yapacakları, nasıl yapacakları konusunda en ufak bir bilgisi olmayan ve kendilerine ait otomobilleri dahi olmayan 23 mühendis Türkiye’nin ilk yerli otomobilini 29 Ekim 1961 gününe kadar, yani yaklaşık 130 günde yapacaklardı.
Dönemin TCDD Genel Müdür Yardımcısı Emin Bozoğlu
Bu amaçla mühendisler yönetim, tasarım, motor, şanzıman, karoser, fren, elektrik, döküm işleri ve satın alma işlemleri olmak üzere uzmanlık alanlarına göre 8 gruba ayrıldılar.130 günün sonucunda geceli gündüzlü, haftasonu dahil günde en az 12 saat çalışan 23 mühendis ve isimleri bilinmeyen demiryolları işçileri tüm olanaksızlıklara rağmen, “Biz kim, otomobil yapmak kim? Milletin parasını hayallerle harcıyorsunuz!” diyen zihniyete rağmen toplu iğnenin bile yapılamayacağını iddia edilen Türkiye’de tamamen özgün tasarım ve motor özelliklerine sahip bir otomobil yapmayı başardılar. Ama ne yazık ki benzin koymayı unuttular. Devrim arabaları projesi kapsamında toplam 4 otomobil ve 10 motor yapıldı, bej renkli Devrim haricinde geri kalanlar hurdaya çıkarıldı. Bugün yaşayan tek Devrim, Eskişehir Tülomsaş fabrikasında bulunmakta ve hala çalışmakta.
[box_light]BİLİNEN GÜN[/box_light]
Yapım süreci tamamlanan, Türkiye’nin ilk yerli otomobili ‘Devrim’ 29 Ekim kutlamalarına gitmek için trene yüklenildi. Hatta zaman o kadar kısıtlıydı ki; biri siyah, biri bej renkli iki otomobilin cilaları trende yapıldı. O dönemde kömürle çalışan lokomotifler var olduğundan ve bu lokomotifler sürekli kıvılcım çıkarttığından arabaların zarar görmemesi amacıyla mühendisler, otomobillerin benzinlerini üçte bir oranında azalttılar. Fakat bir sorun vardı: Dönemin Devlet Başkanı Cemal Gürsel’in, nam-ı diğer Cemal Ağa’nın bineceği olan siyah devrimin benzin göstergelerinde bir sorun vardı bu nedenle mühendisler siyah devrime zannettiklerinden daha az benzin koydular.
Cemal Gürsel Devrim’de
Bu nedenle siyah devrim sadece 200 metre gidebildi ve Cemal Gürsel gazetecilere ‘Garp Kafasıyla araba yaptık, şark kafasıyla benzin koymayı unuttuk’ açıklamasını yaptı. 30 Ekim 1961 yılında çıkan gazeteler ağız birliği etmişçesine “Devrim yolda kaldı”, “Devrim sadece 200 metre gidebildi”, diye haberi manşetten verdiler. Buna rağmen Cemal Gürsel Anıtkabir’e ve törenin yapılacağı stadyuma bej renkle gitmiş ve yol boyunca hiçbir sorunla karşılaşılmamıştır. Gazetelerin ve bürokratların aksine halk kendi otomobiline dört elle sarılmış hatta bazı insanlar sevinçten ağlamış, ellerini Devrim’in tekerleğine, kaputuna sürüp sonra yüzlerine sürmüşlerdir. Cemal Gürsel’in proje başlangıcında muhaliflere dediği gerçekleşmiş ve halk kendi otomobilini yöneticilerden daha fazla sahip çıkmıştır.
[box_light]DEVRİM YAŞASAYDI NE OLURDU?[/box_light]
Tüm uzmanlar hemfikir ki; eğer Devrim seri imalata geçse idi Türk sanayisi yedek parça montaj üretiminden dolayı daha etkin bir şekilde gelişecek, otomobil ithalatı gözle görülür bir şekilde azalacak, hatta ihracata bile başlanabilecek ve dolayısıyla Türk ekonomisinin dışa bağımlılığı azalacaktı. Belki de gazeteciler ve bürokratlar bu nedenle bu projeye muhalefet olmuşlar.
Tolga Örnek tarafından yazılıp yönetilen “Devrim Arabaları” adlı dram türündeki film 2008 yılında vizyona girmiş ve sözü geçen otomobilin fikir ve üretim süreci konu edilmiştir.
[box_dark]KAYNAKÇA[/box_dark]
http://www.devrimotomobil.com/main.php?kid=338
http://arama.hurriyet.com.tr/arsivnews.aspx?id=10208272
http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/291316.asp
http://tr.wikipedia.org/wiki/Devrim_Arabalar%C4%B1
