Daha yeni -Ocak ayının ortalarında- alışkın olduğumuz şekilde Mars’a dair şaşırtıcı bir gelişme yaşandı. Curiosity’den gelen fotoğraflardan birinde, antik Mısır haçı ankh şeklinde bir cisim Mars zemininde duruyordu. Bilim adamları ve arkeologların yetersiz delil elde etmelerinden ötürü olacak ki sonrasında Mars’taki ankha dair duyumlar almadık. Ankha şimdilik haberlerde rastlayamıyoruz ama hayatımızda birçok yerde karşılaşıyoruz, kullanıyoruz. Kimileri kolye ucu olarak kullanıyor kimisi dövmesini yaptırıyor. Bazıları da kollarındaki bilekliklerde, diğer anahtar, kilit, boncuk, yıldız, fil gibi detayların yanında ankhın salladığından habersiz onu yanında taşıyor.
Antik Mısır’ın en çok kullanılan sembollerinden birisiydi ankh. Birçok kişi ankhı gördüğünde Hristiyan haç’ı olduğunu düşünüyor. İngilizce de ankh, Haçı olarak adlandırılsa da İsa’nın çarmıha gerilişini simgeleyen Hristiyanların dini sembolü olan haç ile bir bağlantısı yok ankhın. Sembollerin sanatsal bir yönü olduğunu kabul eden benim gibiler için tarihsel süreçte taşıdığı anlamların bir noktada benzer olması, İsa’nın göğe yükselişi ve ankhın sonsuz hayatı sembolize etmesi hususu, ya çok da yaratıcı olunmadığını ya da tesadüflerin “İsa’dan Önce” ve “İsa’dan sonra” dinlemediğini açıkça gösteriyor. (Tarihin şaşırtıcı benzerliklerine ilgi duyanlar Maya tapınaklarında kullanılan ankha çok benzeyen Tau’yu da araştırabilirler.)
Ankhın neyi sembolize ettiğine dair genel olarak üç ana görüş mevcut. Ankhın sonsuz hayatın sembolü olduğunu düşünen kesim, firavun tasvirlerinde ellerinde ve aynı öldüklerinde ankh ile mezara gömülmelerini temel alıyor denebilir. Mısır tanrıları ölümsüzdür. Bu nedenle de hiyerogliflerde ankh sembolüyle anlatılıyorlar. Bu görsel dilde ankh ‘hayat’ anlamına gelmektedir.
Bununla beraber kadın ve erkek üreme organlarından esinlenerek çizilmiş bir sembol olduğunu düşünenler de var. Bu görüşe göre cinsiyet ayrımı gözetmeksizin güçlü ve sağlıklı insanı temsil ediyor. Kısa ifade ile bereket sembolü olarak kullanılıyordu. Nil Mısır’ın atardamarı olarak anlatılabilir hatta en önemli bereket kaynağıdır. Bu nedenle ankh aynı zamanda Nil’in anahtarı olarak da düşünülmektedir. Yuvarlak kısmından tutulduğunda gerçekten de bir anahtarı anımsatmaktadır ankh.
Ayrıca ankhın üstteki yuvarlak kısmını güneşe benzetip sembolün güneşin doğuşunu simgelediğini savunanlar da var. Buna benzer olarak, Güneş Tanrısı’nın sandalı olduğunu düşünen bir kesim daha ankhın ne anlamlandırmaya uğraşıyor.
Fakat yazılan makaleler, hiyeroglifler ve somut olarak firavun mezarları incelenecek olursa ankhın yaşamı ve sonsuz yaşamı anlatmak için kullanıldığını söylemek, yaygın görüşe hak vermek olacaktır. Genellikle cenaze seremonilerini anlatan hiyerogliflerde ve mezarlarda bulunduğunu düşünürsek, ölümden sonraki hayata dair bir işaret ankh. Eski Mısır kalıntılarında firavunların ankhın yuvarlak kısmından hava üflediği de resmedilmiş. Bu hayatı nefes alarak ve ölümsüzlük çemberinin içinden geçirerek dağıttığı anlamını taşıyor. 
Yaşamdan sonra yine bir yaşam mevcut. Ankh da ölümden sonra başlayan bu yeni yaşamı, aslında hiç bitmeyen sonsuz yaşamı temsil ediyor. Kısır döngü benzetmesinden yola çıkarak kendimce ankhın üstündeki yuvarlağı sonu başı olmayan bir hayat döngüsü olarak görüyor, bir yandan da şeklini insana benzetiyorum. Bir çok farklı hikâye ile karşımıza çıkan bu sembol, aslında sanatın yaşamın ifade edilişinde nasıl rol oynadığının bir kanıtı. Bu hikâyeleri bilerek ve onlardan yola çıkarak sembollerin kullanılabileceği konusunda ısrarcıyım. Aksi takdirde bu kadar anlam yükleyebildiğimiz, okumaktan keyif aldığımız ve geçmişi algılamada yardımcımız olan işaretler çok anlamsız çizgiler halini alıyor.
Farklı algılanış biçimleriyle çok çeşitli anlamlar çıkardığımız ankh, Mars’taki ibadet yerinin işareti, 60’lı yılların daha önce de bir yazımda bahsettiğim hippi akımının ruhani sembolü, takıların vazgeçilmez unsuru ve vampirli yapımların yaratıcılıklarını zorladıkları (!) noktada imdatlarına yetişen bir sembol olarak karşımıza çıkmaya devam ediyor. Olacak O Kadar vari elveda mı yapayım; her yerde karşılaştığımız bir başka sembolde görüşmek üzere, beni özleyin, sembolleri öğrenin anacığım.
