Gelinlikler her zaman beyaz değildi.
Beyaz renk de her zaman masumiyet ve saflık sembolü olmamıştı.
Aslına bakarsanız, beyaz gelinliğin evlenen kadının masumiyetini, yani bu bağlamda bekaretini temsil etmesi tamamen sonradan, 19.yyda imal edilmiş bir anlayış.
Beyaz gelinliğin tarihi oldukça kısa olmasına rağmen gelinlik veya genel olarak düğün adetleri kültürden kültüre büyük değişiklik gösterdiği için genel hatlarıyla tarihini yazabilmek oldukça güç. Ancak şuna dikkat çekmek gerekiyor ki gelinin giydiği kostüm bulunduğu toplumun kültür ve geleneklerine sadık kalıyor. Bu nedenle renklerin veya aksesuarların kullanımı kültürler ve dinler arasında büyük değişiklik gösteriyor.
Düğün merasimlerindeki değişimler ise “evlilik” kurumunun o toplum için kazandığı anlamla yakından ilişkili. Örneğin evlilik özellikle modern çağ öncesi Avrupa’sında günümüzde kabul edildiği kadar duygusal bir bağ değil. Bunun ötesine politik ve dini anlamları daha vurgulu. Ülkeler arası diplomatik ilişkiler bile evlilik bağlarıyla kuruluyor, bozuluyor, pekiştiriliyor. Macaristan Kralı Matthias Corvinus’un Kutsal Roma Cermen İmparatoru Maximillian’ın Burgonyalı Marie ile evliliği hakkındaki popüler alıntısı evliliğin pragmatik görevini özetler nitelikte;
Herkes savaşırken, sen mutlu Avusturya, evlen! Diğerlerine Mars’ın verdiği krallıkları sana Venüs verir.
Kutsal Roma Cermen İmparatoru Maximillian ve Burgonyalı Mary’nin düğünü
Böylece düğünlerin önemi de farklı bir boyut kazanmış oluyor, dolayısıyla gelinin giydiği elbise aynı zamanda onun statüsünü de vurgulamaya başlıyor. Zaten tarihsel açıdan bakıldığı zaman birçok görsel kültür öğesi gibi kıyafetler de kullanışlı olduğu kadar kişilerin toplumdaki yerini belgelemekte. Örneğin mavi rengi hem Bakire Meryem ile ilişkilendirildiği için dini bir vurguya sahip, hem de koyu olduğu için lekeleri kolaylıkla gizleyebiliyor. Evliliğin toplumun soylu tabakasındaki önemi artınca düğünler gelenekten uzaklaşarak özellikle Avrupa aristokrasisi arasında zenginlik, konum ve güç gösterisi haline geliyor, gelinlikler de bu yönde değişim gösteriyor. Mücevherlerle işlenmiş elbiseler özellikle Rönesans İtalya’sında moda, en kaliteli kumaşlar tercih ediliyor. Beyaz renkli kumaşın kullanımı ise yaygın değil, çünkü özellikle çeşitli renk açma teknikleri bulunmadan önce beyaz rengini elde etmek zor, onu temiz tutmak da bir o kadar zahmetli.
Buna rağmen beyaz gelinlik örnekleri de yok değil, 1406 yılında İngiltere Kralı 4. Henry’nin kızı Philippa Danimarka Kral Erik ile evleniyor ve tarihi kayıtlara beyaz gelinlik giyen ilk prenses olarak geçiyor. Takip eden yüzyıllarda açık renk gelinlikler kullanılmış olsa da genellikle metalik renkler öne çıkıyor, gelinlikler gümüş ile işleniyor, yani yine zenginlik gösteren materyallere önem veriliyor.
Ki gümüş veya gri renk kullanımı bile büyük çoğunlukla Avrupa’da, hatta neredeyse sadece soylu sınıfı arasında gözleyebildiğimiz uygulamalar. Fakat bugün beyaz gelinliğin neredeyse dünya çapında norm olarak kabul edildiğini görüyoruz. Bunun sorumlusu ise İngiltere Kraliçesi Victoria.
Victoria ve Albert’in düğününe özel yapılan baskılardan biri.
Kraliçe Victoria evlendiğinde bu politik güç, toprak arttırmak veya üstünlük kazanmak için değildi. O 1840 yılında kuzeni Albert ile evlendiğinde hali hazırda kraliçeydi. Bu nedenle giydiği gelinliğin politik gücünü veya zenginliğini sembolize etmesi gerekmiyordu. Onun gelinlik seçimindeki neden çok daha pragmatikti.
Yaşlanmış bir Victoria – 1854 yılında çekilen bu fotoğrafta da Victoria’nın çok sevdiği gelinliğini giydiği söylenmekte.
1830lu yıllarda endüstri devrimiyle birlikte dantel üretiminin makineleşmesi sonucu İngiliz tekstil işçileri ekonomik problemler yaşamaktaydı. Özellikle İngiliz kültürüne Flaman Protestanlar tarafından getirilen el yapımı dantellere olan rağbet düşmekteydi. Onlara olan desteğini göstermek için Victoria el yapımı Honiton dantelini tercih etti, danteli en güzel gösterecek renk de beyazdı. Böylece Victoria’nın giydiği beyaz “saflığı” değil, vatanperverliği sembolize etmiş oldu.
Beyaz rengin yaygınlaşması çok da kolay olmadı, fakat 19yy sonunda ekonomik refah seviyesi yükselen orta sınıf, “soylu” geleneklerini benimsemeye başladı, bunların arasında da düğünlere ayrılan bütçenin artması ve tabii ki Victoria’yı takip ederek beyaz giymeye başlayan soylu gelinlerin beyaz gelinliklerinin benimsenmesiydi. Örneğin ABD’de 1830lu yıllarda yayına başlayan Godey’s Lady’s Book dergisi editörü Sarah Hale özellikle Victoria’yı rol modeli olarak görüyordu. Derginin 1849 yılında çıkan bir sayısında gelinlikler hakkında şöyle denmekteydi;
Gelenekler eski zamanlardan beri karar vermiştir ki, materyali ne olursa olsun, beyaz en uygun renktir. Saflığın ve kızlık çağının masumiyetinin sembolüdür, seçilmiş olana teslim ettiği lekesiz kalbidir.
Tabii Victoria’nın gelinliğinin beyaz olma nedeni göz önünde bulundurulunca bu tanımlamalar yersiz kalıyor, ancak orta sınıf artık ulaşabildiği beyaz kumaşı soyluları örnek alarak gelinlik olarak kullanırken bile bunu haklı çıkarmaya ihtiyaç duydu. Böylece özellikle yazılı kaynaklarda beyaz rengin saflık, temizlik, bekaret gibi kavramları sembolize ettiği görüşü yaygınlaşmaya başladı.
Belki Philippa’nın 15yy da beyaz gelinlik giymesi çok konuşulmamıştı ama 19yydan beri özellikle İngiliz Kraliyet ailesinin düğünlerinin toplumun birçok kesiminde yankı uyandırdığını görüyoruz. Yine soyluların evlilikleri, Grace Kelly’nin Monako Prensi ile evlenirken giydiği gelinlik veya Leydi Diana’nın yedi metreyi aşan kuyruğuyla gelinliği moda tarihinde kendine yer edinmekle beraber halen birçok geline ilham veriyor.
Leydi Diana
Grace Kelly
Kaynakça:
Vicki Howard. “Brides, Inc. American Weddings and the Business of Tradition”
Susan M. Strawn. “Knitting America: A Glorious Heritage from Warm Socks to High Art”
John Lane. “A Right Royal Feast: Menus from Royal Weddings and History’s Greatest Banquets”
Kenneth J. Panton. “Historical dictionary of the British monarchy”
James Munson ve Richard Mullen. “Victoria: Portrait of a Queen”
Resimler:
http://www.royalcollection.org.uk/microsites/royalweddings/object.asp?exhibs=WedQVPA&item=21&object=421993&row=20&detail=about
http://www.telegraph.co.uk/fashion/people/why-grace-kellys-wedding-dress-still-looks-impeccable-60-years-o/
http://www.hellomagazine.com/brides/2014090120744/princess-diana-wedding-dress-going-home/
https://www.washingtonpost.com/blogs/royal-wedding-watch/post/queen-victoria-was-the-first-to-get-married-in-white/2011/04/29/AFIYPmDF_blog.html?utm_term=.e06a5c1c3b96
https://en.wikipedia.org/wiki/File:Queen_Victoria,_1847.jpg
