Bu yazımda masaldan fırlamış gibi görünen kutup ışıklarının ya da diğer adıyla söylersek Auroraların nasıl oluştuğunu anlatmaya çalışacağım.
Konuşurken genelde kuzey ışıkları olarak bahsetsek de kutup ışıkları Güney Kutbu’nda da oluşur. Kuzey Kutbu’nda oluşanlar “Aurora Borealis”, Güney kutbunda oluşanlara ise “Aurora Australis” olarak adlandırılmaktadır.
O zaman yolculuğumuza Güneş’ten başlayarak anlatmaya başlayalım. Korona ya da taçküre, Güneş atmosferinin en uzak tabakası ve Güneş’in en sıcak bölgelerinden biridir. Güneş’in yoğun sıcaklığı, hidrojen ve helyum atomlarının hızlı hareketine ve proton ve elektronları üstünden atmasına neden olur ve böylelikle serbest proton ve elektronlar Güneş’in koronasından ayrılırlar. Çok hızlı hareket eden proton ve elektronlar bir araya gelerek plazmayı oluşturur. Güneş rüzgarı olarak da bilinen plazma uzaya doğru yolculuğuna başlar. 150 milyon km yol aşıp Dünya’ya geldiklerinde manyetosfer ile karşılaşırlar , manyetosfer Güneş rüzgarının direkt olarak Dünya’ya girmesini engeller ve parçacıkları saptırarak Dünya’yı korur. Ancak koronal kütle atımı dediğimiz olay gerçekleştiğinde diğer bir deyişle Güneş güçlü bir plazma attığında manyetosferi aşarak manyetik fırtına meydana getirir. Yoğun Güneş fırtınası manyetosferi gerer ve saptırılamayan parçacıkların bir kısmı atmosfere girerek serbest proton ve elektronlar kutup bölgelerinde toplanırlar.
Bu elektron ve protonlar atomosferde oksijen ve azot ile buluşur ve Dünya’daki nötr oksijen ve azot atomlarına enerjilerini aktarırlar. Atmosferdeki bu moleküller elektron ve proton parçacıkları ile temas ettiğinde uyarılırlar ve artık enerji kazanmış olan moleküller eski enerji seviyelerine dönerken foton yayarlar.
Fark ettiğiniz üzere farklı renklerde görebiliriz bu ışıkları. Atmosferdeki farklı parçacık türleri farklı renkler oluşmasına neden olmaktadır. Uyarılmış oksijen atomları kırmızı ve yeşil, uyarılmış nitrojen (azot) atomları ise mavi ve morumsu kırmızı kutup ışıkları üretilmesine yardımcı oluyor. Gözlerimiz tüm renklerden en iyi yeşili görür. Bu yüzden kutup ışıklarına baktığımızda en parlak yeşili görürüz.
Böylelikle Güneş’te başlayan yolculuğumuz Dünya’nın Kuzey ve Güney Kutbu’nda biterek bize muhteşem görsel şölen sağlamış oldu.
Aşağıya da izlemeniz için keyifli bir video bırakıyorum. İyi seyirler.
Kaynaklar
Molina, Michael. “What is an aurora?” TedEd, https://ed.ted.com/lessons/how-epic-solar-winds-make-brilliant-polar-lights-michael-molina.
“Nothern Lights: What Causes the Aut-rora Borealis & Where to See It”, Space, https://www.space.com/15139-northern-lights-auroras-earth-facts-sdcmp.html.
