Eminim ki hepimiz hayatlarımızın birkaç noktasında kendimizi ve gerçeklik algımızı sorgulamamızı sağlayan insanlara denk gelmişizdir. Duygusal olarak manipüle edildiğimiz zamanlar olmuştur. Uzaktan gözlemleyen bir insan, manipüle edilerek kendi iradesi dışında davranılması sağlanan bir insanı anlaşılır bulmayabilir ve kendisinin asla böyle bir hataya düşüp kandırılmayacağına inanabilir fakat işin aslı böyle değildir: Manipüle edilen kişi gerçekten karşı tarafa tüm benliğiyle inanıyordur. Şiddetli bir biçimde duygusal, fiziksel veya finansal olarak tekrar eden bir örüntüde faydalanıldığımız, istismara uğradığımız bir ilişki içerisinde bulunmak bizlere adeta bir kukla gibi oynatıldığımızı hissettirebilir ve işin ilginç tarafı, bu tür ilişkilerden çıkmak istediğinizin farkına varsanız bile karşı tarafın hesaplı, hileli ve manipülatif davranışları sizi bir çıkmazın içine sürükleyebilir.
Son zamanların belki de en çok izlenen ve dikkat çeken belgesel niteliğindeki filmi, Tinder Swindler (Tinder Avcısı) tam olarak bu tür toksik ve manipülatif ilişkileri konu almakta. Simon Leviev veya Shimon Hayut isimleriyle bilinen İsrail asıllı profesyonel dolandırıcı, Tinder adlı uygulama üzerinden tanıştığı kadınlara kendisini Lev Leviev adındaki gerçek bir milyarderin oğlu olarak tanıtır ve tanıştığı kadınlara kendisinin ultra lüks bir hayatı sürdüren savurgan bir insan olduğuna inandırır. Mesela, daha ilk buluşmalarında Leviev, Tinder üzerinden tanıştığı Cecilie Fjellhøy isimli kadını, acil bir iş görüşmesi olduğu bahanesiyle Londra’dan Bulgaristan’a sadece bir geceliğine özel jetiyle uçurur. Fakat, düşündüğünüz üzere ilk başlardaki tüm bu hamleleri oldukça hesaplıdır. Cecilie Fjellhøy isimli kadını tüm cazibesiyle, tatlı dilli ve ikna edici konuşmasıyla kendine aşık eder. Fjellhøy, Leviev’in sevgisine ve davranışlarına o kadar inanmıştır ki beraber kalabilecekleri bir ev bile bakmaya başlar. Tam bu sıralarda, Fjellhøy’ın tamamen güvenini kazanmışken Leviev, tehlikede olduğu ve peşinde düşmanları olduğu gerekçesiyle Fjellhøy’dan yüklü miktarlarda para göndermesini, sonrasında fazlasıyla ödeyeceği sözüyle ister. Bu finansal istismar uzun bir süre yüklü miktarlarla devam eder ve Cecilie Fjellhøy, 10 farklı bankadan kredi çeker. Cecilie Fjellhøy her şeyin bir yalan ve dolambaç olduğunu, Leviev’in Hayut adıyla 2015 yılında dolandırıcılıktan hapis yattığını öğrenir ve Leviev’in sözünü verdiği şeylerin hiçbirinin gerçek olmadığını anlar.
Gerçek olaylardan esinlenilmiş bir başka dolandırıcılık ve manipülasyon hikayesi de The Puppet Master: Hunting the Ultimate Conman (Kukla Ustası: İnanılmaz Bir Dolandırıcılık Öyküsü) belgeseli tarafından ele alınmıştır. Bu belgesel dizisinde, Robert Freegard veya David Hendy isimleriyle bilinen manipülatif, zalim bir dolandırıcı insanlara kendisini MI5 ajanı olarak gösterip onları IRA (Irish Republican Army) denilen ve terör saldırılarıyla bilinen bir İrlanda örgütünün peşlerinde olduğuna ikna ederek kişilerin korkularından ve çaresizliklerinden beslenmeye başlıyor. Freegard’ın 10 yıl boyunca kandırmayı başardığı tahmini insan sayısı 10 kadın ve en az 1 erkekten oluşuyor ve bu insanlardan elde ettiği para 1 milyon sterlin civarında. Freegard, tüm bu insanları kendi kurguladığı gerçeklere inandırarak kurbanlarının kendilerini gerçekten tehlikede hissetmelerini sağlıyor ve insanların savunmasız ve çaresiz durumlarından faydalanarak onları ve ailelerini adeta bir kukla gibi kontrol ediyor. Kurbanlar öyle bir noktaya geliyor ki kazandıkları tüm paradan tutun, o gün bindikleri otobüse kadar hayatlarındaki tüm olaylar Freegard tarafından kontrol ediliyor.
Peki, Leviev ve Freegard tüm bunları nasıl mı başardı?
Leviev ve Freegard gibi “kukla ustaları”, manipülatif ve ikna edici karakter özelliklerini, karizmatik ve tatlı dilli ilk izlenimleriyle örtbas ederler. Bu bireyler gerçekte narsistik, açgözlü, inatçı ve ne olursa olsun istediklerini elde etmeye kendilerini adamış özelliklere sahiplerdir. İngilizcede “Social Puppeteering” olarak bilinen Türkçeye “Sosyal Kuklacılık” olarak çevirilebilecek konsept, psikolojik zarar verme veya mental istismar olarak da bilinir. Kukla ustası, kurbanının gerçeklik algısını bilinçli bir şekilde çarpıtmak üzerine yalanlar kurgular ve kurbanın bu çarpıtılmış yalanlara inanması için elinden geleni yapar. Kukla ustası, tüm kontrolü kendi elinde tutmak adına kurbanının korkularından, zor ve hassas durumundan yararlanabilir ve hatta, bu zor durumu kendisi bile yaratabilir. Kendi kurguladığı hesaplı yalanlarla kurbanları ikna eder ve Freegard’ın durumunda olduğu gibi kendi yarattığı tehlikenin tek çözümünün aynı zamanda yine kendisinde saklı olduğuna onları inandırır. Kukla ustasının yarattığı durumlar, kurbanlar için her zaman belli belirsizdir. Bu belirsizlik içerisinde kurbanlar olayları kendilerince tamamlamaya çalışırlar ve korku seviyeleri daha da artar. Kukla ustası ise yarattığı bu belirsizlik ve korku örüntüsü üzerinden kuklasının bilinçsiz bir şekilde kukla ustasının isteklerini yerine getirmesini sağlar. Tüm bu kandırılan ve manipülasyona uğrayan insanların ortak noktası bütün bu olaylar gerçekleşirken asla kandırıldıklarının farkına varmamalarıdır. Manipülasyona uğrayan insanlar için ‘‘ipe asılı kuklalar’’ benzetmesi yapılabilir, kimse ipteki kukla olmak istemez fakat kişiler kukla olduklarının çoğunlukla farkında değildir. Bu belgeselleri izlerken kendinizi kurbanları yargılarken bulabilirsiniz, neden kaçmadıklarını veya neden kukla ustasının yalanlarına inandıklarını anlamayabilirsiniz, fakat kukla ustasının, kurbanları üzerinde yarattığı görünmez zincirler, hemen hemen herkesi bu tür manipülasyon durumlarına karşı çaresiz ve savunmasız bırakıyor.
KAYNAKLAR
Sussex Publishers. (n.d.). Are you being manipulated by a social puppeteer? Psychology Today. Retrieved February 26, 2022, from https://www.psychologytoday.com/us/blog/spycatcher/201301/are-you-being-manipulated-social-puppeteer
Duygusal Manipülasyon ve gaslighting. Psikolektif. (n.d.). Retrieved February 27, 2022, from http://psikolektif.com/unipsikolektif/duygusal-manipulasyon-ve-gaslighting/
Henry, G. (2022, January 27). Who is “david” Robert Hendy-Freegard? where the puppet master is now. Radio Times. Retrieved February 26, 2022, from https://www.radiotimes.com/tv/documentaries/true-crime/robert-hendy-freegard-puppet-master/
Ramsden, S. (2022, February 2). Cecilie Fjellhøy remains close to a fellow ‘tinder swindler’ victim. Bustle. Retrieved February 27, 2022, from https://www.bustle.com/entertainment/where-is-cecilie-schroder-fjellhoy-from-netflix-the-tinder-swindler-now
