Tarih nedir? Eğer bir tarihçiye bu soruyu yöneltecek olursanız büyük ihtimalle size “Geçmişteki olaylara ait bilgilerin araştırılması, keşfedilmesi, toplanması ve sunulması” gibi düz bir cevap verecektir. Dürüst olmak gerekirse tarih gerçekten de budur; ama elbette ben bu tanımın zannedilen sınırları içinde kalıp çabucak pes edecek biri değilim. Evet, belki tarih bilimi üzerine ileri derece eğitim almış, araştırmalar yapmış, kitaplar yazmış biri sayılmam; ama şu var ki geçmişte var olmuş, gerçeklerle alakası bile olmayan olguların da en az bir antlaşma belgesi, bir anıt ya da bir fosil kadar tarihsel açıdan önemli olabileceğini iddia edebilirim. Nasıl mı? Pek sevgili tarihçilerimizin günümüzdeki araştırmalarını incelediğimizde, bir yandan geçmişte var olmuş siyasi, bilimsel veya ekonomik olarak önemli olguları araştırmaya devam ederken bir yandan da bu olayların gerçekleştiği toplumların kültürlerine ait soyut unsurları da göz ardı etmemekte olduklarını görürüz; çünkü şu ortadadır ki geçmişte yaşamış olan insanlar için de maneviyat -aynı günümüzde olduğu gibi- yaşam tarzını ve yapılan her tür faaliyeti etkileyen en önemli unsurlardan biridir. Hatta öyle ki bu etkilerin çoğunu günümüzde hala görmeye devam etmekteyiz. İşte bu sebepledir ki günümüzde tarihçiler, mitler ve efsaneler üzerine daha da fazla kafa yormaktadırlar.
Efsanelerin ya da daha frapan bir deyişle mitolojinin şuan bile ne kadar yaşamımızda büyük bir yer edinip etkili olduğunu gösterebilmek amacıyla klasik bir örnekle başlayalım. Günümüzde mitoloji dendiği zaman ilk aklımıza gelen elbette ki Yunan Mitolojisi’dir. Bunun nedenine ister “Batının kendi kültürünü dayatması”, ister “Adamlar zamanında iyi hikayeler uydurmuş abi!” diyelim bunu şimdilik burada tartışmaya lüzum yok; ama şöyle bir nabız yoklarsak, Yunan Mitolojisi’nde neredeyse herkesin bildiği kimi tanrılar olduğunu söylemek güç olmayacaktır. Örneğin; Zeus gökyüzünün ve şimşeklerin tanrısı olduğu gibi tüm tanrılarında tanrısıdır, Afrodit güzellik, Poseidon ise denizler tanrısıdır. Bu örnekler daha onlarcasıyla birlikte çoğaltılabilir; ama çoğu kişi Zeus’un bir diğer adının Jüpiter, Afrodit’in Venüs ya da Poseidon’un Neptün olduğunu bilmez. Evet, sizin de fark etmiş olduğunuz gibi gezegenler isimlerini Yunan Mitolojisi ya da daha doğru bir deyişle Roma Mitolojisi’nden almaktadırlar. Roma Mitolojisi diyorum; çünkü bu Romalılar kendilerini biraz farklı görmeyi sevdiklerinden olsa gerek Yunan tanrı isimlerini beğenmemiş ve aynı tanrılara -sadece isimlerini değiştirip başka neredeyse hiçbir değişikliğe uğratmadan- biat etmeye devam etmişlerdir. Aşağıda bizzat hazırlamış olduğum listede hangi gezegenin hangi tanrıdan ismini aldığını görebilirsiniz.
“Pluton artık gezegen sayılmıyor ki cahil!” türündeki esprileri bir yana bırakırsak, gördüğünüz gibi Güneş Sistemi’mizde yer alan her bir gezegen ismini bir Yunan Mitolojisi karakterinden almış bulunmakta. Hem de öyle böyle değil, zamanında kapsamlı şekilde astronomi ile uğraşan Yunanlar, gezegenlere bu isimleri verirken bile detaylı düşünmüş ve ancak tanrıları ile gezegenlerin özellikleri bağdaştığı takdirde gezegenlere tanrılarının isimlerini vermişler. Örneğin; en büyük gezegen olan Jüpiter’e Zeus’un, güzel olan Venüs’e Afrodit’in, hızlı hareket ettiği pek çok kez gözlemlenen Merkür’e ise Hermes’in ismini vermişler. Günümüzde halen kullanmakta olduğumuz gezegen isimlerini etkileyen bu mitolojinin tarihe olan katkısı bu derece büyük işte. Bu durum bize mitolojinin aslında ne kadar da içimize işlediğini göstermiyorsa daha ne gösterebilir ki?
Hadi, bu soruya bir cevap vererek devam edelim. Hem de bu sefer çok uzaklaşıp Yunanlara falan da gitmeye gerek yok. Size biraz da unutulmaya yüz tutmuş Türk kültüründen Türk mitolojisinden örnek vereceğim. Her ne kadar günümüzde içerdiği birçok kültürel zenginlik unutulmaya yüz tutmuş olsa da evet, Türklere ait bir mitoloji hem de en az Yunanlar kadar kapsamlı ve eski bir mitoloji mevcuttur. Eğer mümkün olursa Türk mitolojisinden detaylı bir şekilde gelecek yazılarımda bahsetmeyi planlıyorum; ama şimdilik konumuza dönelim ve Türk mitolojisinde büyük önem arz eden kırk sayısının günümüze olan etkilerinden bahsedelim.
[box_light]”Türk Mitolojisi’nde” 40 Sayısı[/box_light]
Türk mitolojisi incelendiği zaman kırk sayısının birçok yerde geçtiği görülmektedir. Manas Destanı’nda kırk sayısı kırk yiğit, kırk gelin, kırklar gibi sözlerle yüzden fazla şekilde kullanılmıştır. Oğuz Destanı’na göre ise Oğuzhan doğduktan kırk gün sonra koşturmaya başlamıştır. Bu örnekler daha da çoğaltılabilir. Peki ya bu kırk sayısının günümüze etkisi nasıl olmuştur? Örneğin; günümüzde doğum veya ölüm sonrası kırk gün geçmesine müteakip “kırk mevlüdü” okunmaktadır ve kişinin “kırkı çıktığı” dile getirilmektedir. Ayrıc
a “kırk dereden su getirmek”, “kırk yılda bir”, “kırk kere maşallah” gibi sözlerin de hiç kimseye yabancı gelmeyecek mitolojiyle bağlantılı deyişler olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Çaput bağlamakta aynı kırk sayısı gibi yine “Türk Mitolojisi’nden” kültürümüze girmiş bir davranıştır. Mitolojiye göre tanrı Kayra Han’ın dikmiş olduğu Ulukayın isimli kutsal bir ağaç vardır ve bu ağacın dallarına bağlanan bezler sayesinde insanların dilekleri kabul olmaktadır. Günümüzde de insanlar dilek dileyerek ağaçlara çaput bağlamaya devam etmektedirler. Görüldüğü gibi Türk mitolojisine ait unsurlar da toplumun zaman içerisindeki değişimlerine ayak uydurmuş ve insanların yaşayış tarzına etki ederek tarihi unsurlar içerisinde yer almışlardır.
Bu örnekleri daha niceleriyle çoğaltmak elbette ki mümkündür. Popüler ayakkabı markalarından Nike, ismini Yunan mitolojisindeki zafer tanrısından alırken, dünyanın birçok yerinde Adalet Sarayları önünde bulunan gözleri kapalı elinde terazi tutan heykel, adalet tanrısı Themis’in tasviridir ve hatta çağımızın komplo teorisi olan illuminatinin simgesi tek göz bile Mısır mitolojisinde bir tanrı olan Ra’nın gözüdür. Dahası, Maya mitolojisinde yer alan 2012 yılında kıyametin kopacağı mitinin etkileri biteli daha henüz iki sene geçmemiş bile.
Görüldüğü gibi mitoloji adeta içimize işlemiş ve tarihi akışa yön veren olgulardan biri haline gelmiştir. Bu da bize mitolojinin tarih bilimi açısından ne kadar da değerli olduğunu göstermektedir. O nedenle siz siz olun mitolojiyi yabana atmayın. Bakarsınız bir gün, gündelik hayatınızın bir parçası haline gelmiş bir olayın, mitolojik bir olgunun etkisiyle gerçekleşmekte olduğunu öğrenebilirsiniz.
BADE
Merhaba, yazınız gerçekten çok faydalı olmuş. Günümüzden örnekler vermeniz çok iyi bir gözlemci olduğunuzu gösteriyor. Ödevimde işime yaradı.Bu yüzden size çok teşekkür ediyorum.
Tarık Burak Koçak
Çok teşekkür ederim. Umarım takipte kalmaya devam eder ve diğer yazılarımı da faydalı bulursunuz. Derslerinizde başarılar.
Nur
Merhaba bence de yazınız çok güzel olmuş. Az da olsa ödevimde fikir edindim. Ama size bir şey soracağım. Günümüzde ki mitolojilere örnek verebilir misiniz eğer verirseniz çok memnun olurum şimdiden teşekkür ederiim.
Tarık Burak Koçak
Günümüzdeki mitolojilerden kastınızın tam olarak ne olduğunu açıklarsanız daha iyi bilgi verebilirim Nur. Mitoloji kelimesi, daha çok, geçmişte yaşamış kültürlerin ve var olan dinlerin, gerçekte var olmamış hayali hikayelerinin incelendiği bir bilim dalı anlamında kullanılıyor. Yani tarihle içiçe olan bir bilimin güncel bir versiyonunu yakalamaya çalışmak biraz bu tanıma tezat. Günümüzdeki mitolojiler demekle günümüzdeki tarih demek arasında pek de bir anlam farkı yok anlayacağın. :) Bu nedenle eğer sorunu biraz daha açarsan sana daha iyi yardımcı olabilirim. :)
Nur
Bende bunu hocaya sormalıyım sanırım. Günümüzde hala büyük etkileri olan demek daha uygun olur o zaman :)
Ahmet Kemal Keskin
Edebiyat proje ödevime Hızır gibi yetiştin vallahi.Arigato Tarık-San ^^
Tarık Burak Koçak
Doomo arigato. Doo itashimashite, Ahmet. ;)
Tarık Burak Koçak
Doomo arigato. Doo itashimashite, Ahmet. ;)
Erkin
Merhabalar. Yunan Mitolojisinin önemi nedir peki? Yani hayatımızı etkilemiş fakat kültürel ve sanatsal olarak ne gibi bir önemi vardır? Türkiye ye ne etkisi vardır? Ya da Türklere?
Çok teşekkür ederim.
zeynep bengitöz
Merhaba, sizce teknoloji (televizyon un bulunması, bilgisayar ve cep telefonları) mitoliji de nasıl bir değişikiliğe sebep oldu?
Star wars, Transformers ya da Mickey mouse, çocuklarımızın yeni kahramanları, bu hikayeler de günümüzün
yeni mitler mi?
Kübra
Merhaba. Mitolojinin günümüzde oynadığı rolü ve işlevini açıklayabilir misiniz? Şimdiden teşekkürler
BEGÜM KANSU
Edebiyat proje ödevimi yaparken çok yardımcı oldu bu yazı gerçekten çok teşekkürler. Sayenizde tam not aldım :’))
Yasemin
Merhabalar size bi sorun olacak. Madem mitoloji hayatın her yerinde var o zaman geçmişte unicorn lar da yaşamıştı ve bu unicorların öldürülmesi mitolojiye göre bir lanet araştırmalara göre unicornlar insanlarla beraber çok kısa bir süre de olsa yaşamışlar. Bu bilgiyi mitolojiyi kullanarak bulabiliyoruz. Peki bu mitoloji unicorlardan bir lanet olduğunu söylüyorsa bunu geçmişteki insanlar görmüş olmalı yani ölümsüz insanlar mı var bu dünyada?
yasın
selamın aleykum turk mıtolojısınde kullanılan motıflerden gunumuzde ornek olarak sadece kırklar mı kullanılıyor yoksa başka varmı
Anonim
yazınız bir takım lisans ödevleri için önbilgi edinmede faydalı olmuş.teşekkürler.