Semavi Olmayan Dinler III: Batıda Bir Yalnız Zerdüşt

Semavi dinlere özellikle Hıristiyanlık üzerinde hatırı sayılır etkileri olan bir din Zerdüştlük. Bilinen en eski dinlerden bir tanesi. Yaklaşık 3500 yıl önce İran topraklarında ortaya çıktığı düşünülen bu eski Doğu kaynaklı dinin tanrısı Ahura Mazda’dır. Zerdüştlüğe inananlara Zerdüştî denir. Zerdüşt tek tanrılı gibi görünen bu semavi olmayan dinin temsilcisi ve sistematiğinin yaratıcısıdır. Batı toplumlarında ilk benimsenen din olarak kabul edilebilir. Cemil Meriç 1971 yılında Hisar Dergisi’ne yazdığı yazıda Doğu’da ortaya çıkan bu dinin özellikle Yunan toplumlarınca benimsenmesini, Buda ve Konfüçyüs’ün Avrupa’ya yetişemeyen sesinin boşluğunu Zerdüşt’ün doldurması olarak tanımlamasına neden olmuştur. Avrupa’nın ilk tercüme ettiği din Zerdüştlüktür. Bu nedenle Batı’da bir yalnızdır Zerdüşt.

Zerdüşt’ün dinine göre iyi ahlak ve kötülükten uzak durarak Ahura Mazda olabilmek, Budizm’deki Nirvana anlayışına benzetilebilir. Ahura Mazda’nın katına ulaşabilmek için Zerdüştî, bilginin ışığında hareket etmelidir. Bu noktada Zerdüştî inançlarının temelini oluşturan olgulara göz atmak gerekmektedir. Zerdüşti nelere inanmalıdır ki bilginin ışığında hareket edebilmelidir? Ahura Mazda’nın varlığı ve bu monoteist çehrenin yanında Zerdüştlük aslında düalist bir dindir. Batı dünyasında Zerdüştlük üzerine yapılan tartışmalarda en çok bu ikilik konu edilmektedir. İyi ve kötü arasındaki zıtlık Zerdüştlüğe göre evrenin temelini oluşturur. Her zaman iyi ve kötü beraber bulunarak var olur. Ahura Mazda iyi tanrı, Angra Mainyu ise onun karşısındaki yıkıcı zıt güçtür. Evrendeki bu zıtlık iyi ve kötü, yaşam ve ölüm, gece ve gündüz olarak karşımıza çıkar. Bu zıt düşünceler Zerdüşt felsefesine göre kişilerin zihninde de vardır ve doğru olan Ahura Mazda’yı takip etmektir. Zerdüştlüğün semavi dinlerle olan bazı benzerlikleri de düalist inançlar çerçevesinde değerlendirilebilir. İyi kötü yani hayır ve şer kavramları, birbirlerine karşı çıkan melek ve cinler, dinin hem evrensel olup hem de ruhani olması semavi dinlerle ortaktır. Zerdüştlük de aslında kutsal kitapları melekleri şeytanları tanrısı ve peygamberi olan bir semavi olmayan bir dindir denilebilir.

“Batı, kendi kaynaklarını araştırırken karşısında daima Zerdüşt’ü bulmuştur. “

[box_dark]Ateş ve Zerdüşti Semboller[/box_dark]

Elementlerin yüce olduğu inancını benimseyen bu dinin bilgelikle ışığı bağdaştırıp ateşle bu inancı simgelemeleri normal görünmektedir. İbadetler ateş önünde ateşin aydınlığında yapılır. Ahura Mazda’nın simgesi güneştir ve yeryüzündeki ulaşılabilir hali ateştir. Bu nedenle Zerdüştîler ateş önünde ibadet ederler. Ateşin yanında Zerdüştlüğün bir diğer simgesi de Faravahar’dır. Faravahar tarihi açıdan incelendiğinde Zerdüştiler için insan ruhunun temsilcisi ve koruyucusudur. Ahura Mazda tarafından kutsanmış ve iyiliği temsil etmektedir.

[box_dark]Tanzimat sonrası batılılaşmada Zerdüştlük[/box_dark]

Başta bahsettiğim doğu kökenli bu dinin etkisi yalnızca semavi dinleri değil, II. Abdülhamid döneminde gelişen Servet-i Fünun hareketini de etkilemiştir. Sembolik açıdan anlatıldığı üzere güçlü olan bu dinin edebiyat üzerinde etkili olması fakat kaynak olarak Batı’nın görülmesine rağmen aslında bu birikimin Doğu’dan kaynaklanması dinin ve edebiyatın iç içe geçtiği biraz da ilginç olan bir örnek olarak sunulabilir. Tekrar Cemil Meriç’in değindiklerine dönecek olursak, o Zerdüşt simgeleri; “Servet-i Fünun’un çabuk unuttuğu sevgilisi” ve “Yaşlı Asya ve genç Avrupa arasındaki köprü” olarak tanımlamıştır.

Felsefi temeller üzerine kurulan bu dine inanan insanların sayısı günümüzde diğer semavi olmayan dinlerle karşılaştırdığımızda oldukça azdır. Eski popülaritesini yitirmesinin sebebi semavi dinlerin daha yaygın ve belki de benzer temellere oturması olarak gösterilebilir. Kimilerine göre Zerdüştlük yalnızca bir felsefe kimilerine göre ise alternatif bir dindir. Şimdilerde Zerdüşt dendiğinde muhtemelen akıllara Nietzsche gelecektir. Hazır henüz Zerdüşt felsefeyi anlayabilmek adına Nietzsche’nin Böyle Buyurdu Zerdüşt adlı kitabı, okunabilir, bana kalırsa okunmalıdır.

Gezgin kimsin sen?

Ne arıyorsun aşağılarda?