Sorun: Hava Kirliliği

Kış geldi çattı ve yine aynı manzarayla karşı karşıyayız. Her sabah yurdumdan çıkıp dersimin olduğu binaya yürürken etrafıma bakınıyorum ve tabii ki Ankara’nın merkezine. Her yıl olduğu gibi bu yılda şehrin üzerinde gri bir katman var. Isınmak için fosil yakıtların kullanımının arttığı bu dönemde bu gri katman kendini daha çok belli ediyor. Ankara bu konu hakkında birçok önlem almış olsa da görünen köy kılavuz istemez. Fakat bu durum sadece Ankara’da böyle değil, Türkiye’nin birçok ilinde, ülkemizi geçelim, Dünya’daki birçok şehirde bu şekilde.

01.10.2014 tarihinde Bilkent yurtlarından çektiğim bir fotoğraf

Özellikle kalabalık şehirler bu durumdan mustaripler. Los Angeles,  Mexico City, Delhi ve Beijing hava kirliliğiyle başı dertte olan şehirlerin ilk sıralarında yer alıyorlar. Endüstriyel atıkların, kişisel ulaşım araçlarının, binaların ve insanların fazla olmasının yanı sıra şehrin topografik özellikleri de hava kirliliğine davetiye çıkartıyor. Dağlarla çevrili düz bir alana yerleşim yeri kurar ve buradaki havaya salınan gazları kontrol altına almazsanız şehrinizin geleceği hakkında endişe etmelisiniz.

World Health Organization’ın 2011’de açıkladığına göre yılda 1.3 milyon erken ölümün sebebi hava kirliliğiymiş. Bu bilginin 4 yıl önce açıklandığını ve bizlerin o zamandan bu yana bu problem için gerekli önlemleri tamamıyla alamayıp, üstüne üstlük havanın kirlenmesine neden olan gazları salan işletmelerin veya araçların sayısını kontrol altına almadığımızı ve belli limitler koyup da onları tam olarak kontrol etmediğimizi de göz önünde bulundurursak bu sayının oldukça arttığını tahmin etmek pek de yanlış olmaz. 2010 yılında Dünyada ölüme neden olan riskler sıralamasında 3.2 milyon ölüme sebep olduğu düşünülen hava kirliği 7.sırada yer almış. Ön sıralarda sigara, alkol kullanımı ve obezite gibi yine insanların kendi kendilerine zarar verdikleri eylemler yer alıyor.

Hava kirliliği diyoruz da, nedir bu hava kirliliği? Havada bulunan sülfür dioksit, nitrojen dioksit, ozon ve partiküler madde (PM) miktarları hava kirliliğini oluşturan başlıca maddeler.

Sülfür dioksit, fosil yakıt tüketimi sonucu oluşan ve keskin kokulu bir gazdır. Havada olması gerekenden fazla miktarda bulunması halinde gözlerde tahrişe ve solunum sistemi hastalıklarına yol açar. Aynı zamanda yağmurla beraber suya karışan sülfür dioksit (asit yağmurları) içme suyumuza ve yediğimiz yiyeceklere de karışarak vücudumuza girer ve bitkilerin yayılmasına ve yaşamlarını sürdürmelerine olumsuz etki eder.

Nitrojen dioksit, sülfür dioksit gibi yanma olayının gerçekleşmesi sonucu ortaya çıkan bir gazdır. Epidemiyolojik çalışmalar nitrojen dioksit gazına fazla maruz kalan kişilerin akciğer yetersizliği ve astım gibi sorunlarla karşılaşacağını gösteriyor.

Ozon derken atmosferimizin üst katmanlarında bulunan ozondan değil de yeryüzüne daha yakın olan ozon gazından söz ediyoruz. Ozon fotokimyasal reaksiyonların başlıca bileşenlerinden biri olarak güneş ışığı altında az önce söz edilen gazların yine hava kirliliğine sebep olan farklı türde gazların oluşumuna neden olur. Bu durumun ise akciğer hastalıklarının daha sık görülmesine neden olur.

Gel gelelim partiküler maddeye. PM havada bulunup canlılara en çok zarar veren maddelerdir. Başlıca içeriği sülfat, nitrat, amonyum, sodyum klorür, siyah karbon, maden tozu ve su olan PM çapı 10 mikrondan küçük olan partiküllerdir. Yani organik ve inorganik sıvı ve katı olan karmaşık birçok minik partikülden meydana gelir.  Bu partiküller akciğere nüfuz ederek akciğerde toplanarak dolaşım ve solunum sisteminde hastalıklara ve hatta kansere sebep olur.

Çin hükümeti bu hafta ilk defa hava kirliliğini kırmızı alarm seviyesine taşıdı. Berkeley Earth araştırma ekibi, Çin’in hava kirliliği ile ilgili sensörlerin verilerini düzenli olarak dünya ile paylaşması sayesinde bir araştırma yaptı ve bu araştırmanın sonuçları oldukça ürkütücü. Hazırlanan rapora göre Çin’de her gün 4000 insan hava kirliliğine bağlı sebeplerden ötürü hayatını kaybediyor. Kriterlere uygun olmayan fabrikaların kapatılmasına, devletin sahip olduğu ulaşım araçlarından artık gereksiz olarak kabul edilenlerinin işlev dışı kalmasına, anız yakımlarının yasaklanmasına ve büyük bir ağaçlandırma projesine gidilmesine rağmen Çin’de hava kirliliği sadece %2 oranında azaltılabilindi.

Şehircilikle ilgili bilgisayar oyunlarını oynayanlar bilirler, sanayinin kapladığı alan arttıkça ve kişisel ulaşım araçları arttıkça hava kirliliği problemi ortaya çıkar. Eğer bu durum kontrol altına alınamazsa oyunu kaybedersiniz. Dünya’da şu anda tam olarak bu gerçekleşiyor ve eğer kontrol altına alamazsak kaybedeceğiz. Bu bir oyun olmadığına göre, eğer çözüm bulamazsak gerçekten her şeyimizi kaybedeceğiz.

Kaynakça:

http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs313/en/

http://www.ndtv.com/world-news/chinas-capital-issues-first-ever-red-alert-on-air-pollution-1252021

http://www.cnbc.com/2015/08/18/china-air-pollution-far-worse-than-thought-study.html

http://www.healthdata.org/news-release/avoidable-risk-factors-take-increasing-toll-health-worldwide

http://www.nature.com/nature/journal/v525/n7569/full/nature15371.html

http://money.cnn.com/2015/04/14/news/economy/india-delhi-air-pollution/

http://www.cnbc.com/2015/08/18/china-air-pollution-far-worse-than-thought-study.html