Geçtiğimiz hafta sonu BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ve Almanya(P5+1) ile İran arasında Cenevre’de bir anlaşmaa gerçekleşti. Uhani ile yeni bir dönem açıp sırtını Batı’ya dönemeye başlayan İran Cenevre’de nükleer teknolojisini kısıtlama yolunda önemli sözler verdi.
Anlaşma’nın ayrıntılarını biz de tam olarak bilemiyoruz. Özellikle İran cephesinden anlaşmaya dair bir açıklma gelmedi. Birkaç Avrupa kaynaklı sitede alaşmaya dair bazı görüşler ve maddeler paylaşıldı. Ayrıca Amerikan Dışişleri Bakanlığı’ndan açıklama da geldi. Ben de oradan aktarılanlara dayanarak anlaşmanın Türkiye’ye ve İran’a olacak olan olası etkilerinden bahsetmeye çalışacağım.
Amerika’dan gelen açıklamada İran’ın zenginleştirmeyi yüzde 5’in üzerine çıkarmamayı ve yüzde 5’in üstüne çıkmak için gerekli olan teknik bağlantılarını devre dışı bırakmayı taahhüt etttiği iddaa ediliyor.İlave olarak, İran’ın yüzde 20 civarındaki zenginleştirilmiş uranyum stokunu saf dışı bırakmayı taahhüt ettiği de söyleniyor. İran bu bağlamda, ilk aşama sona ermeden yüzde 20’ler civarındaki stokunu ya yüzde 5’e düşürecek şekilde sıvılaştıracak ya da bunu daha yüksek yüzdelere yükseltilemeyecek şekilde dönüştürecektir.
İran, görüldüğü gibi, uranyum zenginleştirme yeteneğini durdurmayı taahhüt etmiştir. Bu anlaşmanın şartları İran için gerçekten ağır olarak nitelendirilebilir. Bu anlaşma Türkiye için de değişik açılardan yarar getirdi. Dibimizde patlamaya hazır şekilde duran nükleer bombalar anlaşmanın şartlarına uyulduğu sürece imha olmuş oldu. Aynı şekilde İran ile ticari faaliyetler de bu anlaşma ile artacak gibi gözüküyor. Anlaşmada İran’ın altın ve petrokimya ihracatına da başlayabileceği belirtiliyor çünkü İran’a uygulanan ambargolar kalkacak. Bu da petrol fiyatlarının Türkiye’de düşmesine neden olabilir.
Anlaşmayı imzalayan ülkelerin bakanları ve İran cephesi çok mutlu gözüküyor.
Aynı şekilde anlaşma İran ekonomisi için de katkı sağlayacaktır. Yabancı kaynaklı sayfalarda bu katkı 5 milyar ile 10 milyar dolar arası olarak öngörülüyor.Anlaşma süresince yani 6 aylık bir dönem için de olsa bu katkı önemlidir.
Batı tarafından yapılan ekonomik yaptırımların İran’a maliyeti 100 milyar doların üzerinde olduğu tahmin ediliyor. 600 milyar dolara yakın bir ekonomik büyüklüğe sahip İran için bu anlaşma, maliyet de göz önüne alınırsa başlangıç için iyi gibi gözüküyor.
Anlaşmayı tabiki İsrail ve Suudi Arabistan gibi kendini dünyaya kapamış radikal ülkeler hoş karşılamayabilir. Fakat, bana göre İran kabuğunu kıracak tarihi bir karara imza atmıştır. Bu anlaşma bölgede kesinlikle bir ekonomik canlılığa neden olacaktır.
Fotoğrafın kaynağı: ntvmsnbc.com
