Kriz, yönetimin savunma mekanizmalarını olumsuz etkileyen, doğal çalışma akışını bozan, bir an önce çözülmesi gereken, genellikle de aniden ortaya çıktığı belirtilen sorunlar yumağı olarak tanımlanır.
İşletmelerde kriz ise tehdit ve tehlike dolu koşullar içinde yönetimin yetersiz, aciz ve zayıf kalması durumu olarak ifade edilebilir. Bu zayıflık durumu yönetimin önlem alma ve uyum mekanizmalarını yetersiz hale getirebilir. Dolayısıyla işletmelerde baş gösteren kriz durumunun başarıyla yönetilmesi önemlidir. İşletmelerde kriz yönetimi, işletmenin kendisine, paydaşlara ve topluma zarar verecek söz konusu olumsuz durumlarla mücadele etme sürecidir.
Çevredeki belirsizlikler ve değişimler, işletme yönetimini beklenmedik tehlikelerle veya fırsatlarla karşı karşıya getirebilir. Yönetimin varlığını devam ettirebilmesi veya başarılı olması, bu tehlikelerden korunmasına ya da fırsatları değerlendirebilmesine bağlı bulunmaktadır.
Krizin örgüt üst düzey amaçlarını hatta varlığını tehdit etmesi, yönetimin öngörme, tehlikeleri önleme ve fırsatları değerlendirme mekanizmalarını zayıflatması, zaman baskısı yaratması, yönetimde beklenmedik ve ani değişiklilere yol açması, yöneticileri ve çalışanları gereğinden çok gerilime düşürmesi, çalışanlarda korku ve panik yaratması, işletmede yönetim zayıflığına ve acizliğine yol açması, sonuçta yönetimin imajını bozması, beşeri ve doğal kaynaklarını tehdit etmesi krizin en önemli özellikleridir.
Kriz, bir ölçüde içerideki ve dışarıdaki faktörleri bilememekten doğan sorunlardan kaynaklanır. İçerideki zayıflık, dışarıdaki tehdit ve tehlikeler bilinmezse, durumun krizle sonlanması muhtemeldir.
Krize sebep olan dış çevre faktörleri, yönetimin dışında kalan ve tamamıyla kontrol edilemeyen faktörlerdir. Diğer taraftan, yönetim içi yetersizlik ve problemler de işletmelerde krize neden olan en önemli eksiklikler olarak görülebilir.
Krizin, gerçekte arzu edilmeyen bir durum olmasına rağmen, değişme ve gelişme için yönetime baskı yapması ve yönetimin zayıf yönlerini ortaya çıkarması yönüyle de olumlu fonksiyonlara sahip olduğu söylenebilir. Bu olumlu fonksiyonlardan hareketle yönetim, krizi örgüt için faydalı hale getirebilir. Yani, kriz yönetiminde ideal olanın krizi başarıyla yöneterek, sonuçları mutlaka olumluya dönüştürmek olduğunun altı çizilmelidir. Bir başka deyişle yapılması gereken, zararı en aza indirmek, karlılığı ise maksimize etmek olmalıdır.
Krizin başarıya dönüştürülmesi, yönetimin duruma aktif müdahalesini gerektirir. Krizi çözme yaklaşımı, hem kriz öncesi durumu tahmin etmeye hem de problemlerin çözümü için uygun zamanda harekete geçmeye bağlıdır.
Kriz durumu tüm şiddetiyle ortaya çıkmadan önce erken uyarı sinyalleri gönderir. Kriz sinyalleri, gelmekte olan krizin varlığı ve şiddeti ile ilgili bilgileri içermesinden dolayı, yöneticilerin bu sinyallere karşı son derece duyarlı olmaları gereklidir. Kriz bu sinyallerin takip edilememesi, doğru biçimde değerlendirilmemesi sonucunda ortaya çıkar. Kriz sinyallerinin yakalanabilmesi için, örgütte değişik sinyalleri alabilen çeşitli erken uyarı sistemlerinin kurulması ve işletilmesi gereklidir.
Bir kriz ile karşılaşıldığında, krizden etkilenecek tüm kişi ya da kuruluşlar, krizle ilgili açık, net, hızlı bilgi almak ve normal duruma dönmek için neler yapılacağını detayları ile öğrenmek isterler. Bireyler büyük stres altına girdiklerinde, rasyonel ve kendini kontrol edebilen davranış biçimleri göstermek yerine akılcı olmayan ve beklenmedik tepkiler vermeye başlayabilirler.
Durum ne olursa olsun söz konusu hedef kitleler kriz dönemi ve sonrasında kriz yönetim ekibinin dürüst ve duyarlı açıklamalarını bekler. Çünkü bilgi eksikliği, bireyi en kötüyü düşünmeye iter. Bu gibi üzücü durumlar olmaması için standart çalışma işlemleri ve krizde nasıl tepki verileceğinin bilinmesi gerekmektedir. Bunlar, kriz yönetimini başarılı kılan önemli etmenlerdir ki, bu da etkin bir iletişimle mümkündür.
Sonuç olarak denilebilir ki, yönetilemeyen basit bir kriz, bir işletmeyi büyük zararlara sürükleyebilirken, kriz yönetimini iyi bilen bir işletme, karşılaştığı bir krizden büyük avantajlar ve karlar elde ederek de çıkabilir.
