Petrol fiyatları Haziran-Aralık 2014 döneminde %50’nin üzerinde düşmüş ve Haziran 2014’de başlayan bu düşüş günümüzde inanılmaz bir noktaya ulaşmıştır. Haziran ayının ortalarında 115 USD/varil ile 2014 yılının en yüksek seviyesine ulaşan Brent türü ham petrolün fiyatı, gelinen nokta itibarı ile son zamanlarda 26 ve 33 dolar arasında değişmektedir. 
Petrol Fiyatları Neden Düşüyor?
Petrol fiyatlarında gözlenen bu keskin düşüşte rol oynayan faktörlerden en önemlisi, ABD’de yeni geliştirilen teknolojilere bağlı olarak maliyetlerin düşmesinin etkisiyle kaya petrolü üretiminde gözlenen hızlı artıştır. Son dönemlerde Kaya gazı üretimini arttırmış olan ABD petrol fiyatlarının aşağı yönlü hareketi ile üretimini sınırlanmış olsa bile arz miktarını arttırmaktadır ve kırk yıldan beri uyg
uladığı petrol ihracat yasağını geçtiğimiz günlerde kaldırmıştır. Ayrıca, 2014 yılı boyunca devam eden çatışmalara bağlı olarak Irak ve Libya’da petrol üretiminin sekteye uğraması beklenirken, her iki ülkede de üretimin artması, fiyatlardaki düşüşte etkili olan arz yönlü gelişmelerden bir diğeri olmuştur. Son olarak, Kasım 2014’teki toplantısında Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) üretim kotasını azaltmama kararı alması yılın son ayında petrol fiyatlarındaki düşüşü hızlandırmıştır. Ek olarak ambargoların kaldırılması ile birlikte İran’ın petrol piyasasına dönüşü de bu süreçte fiyatları olumsuz yönde etkilemiştir.
Talep tarafındaki gelişmelere baktığımızda ise , Euro Alanı ile Japonya’da ekonomik aktivitenin zayıf seyri ve dünyanın ikinci büyük petrol tüketicisi olan Çin ekonomisindeki yavaşlama küresel petrol talebindeki artışın ivme kaybetmesine neden olmuştur.
Kısacası hem arzdaki artış hem büyüme hızındaki düşüş ve dolayısı ile talepteki daralma petrol fiyatlarındaki düşüşün temel nedenlerini oluşturmaktadır.
2016’da Petrol Fiyatları Nasıl Olacak ?
Geçtiğimiz günlerde IMF Başkanı Lagarde’nin 2016 yılı petrol fiyatlarına ilişkin yaptığı karamsar konuşmanın ardından Goldman’ın emtia araştırma müdürü Jeff Currie, Petrol arz ve talebi dengeye getirecek seviyeyi aramanın fiyatları daha volatil hale getirebileceği ve bunun sonucu petrol fiyatlarının varil başına 20 doların altına inebileceği tahmininde bulundu ve ham petrol depolama kapasitesinin bazı yerlerde tükenmekte olduğunu da vurgulayarak “Petrolün depolanması her geçen gün zorlaşıyor, bunun bir sonucu olarak petrol fiyatlarının, üretimini durduracak şekilde düşmesi gerekebilir” dedi. Kısacası, Görünen o ki petrol arz ve talebine ilişkin gelişmeler ile vadeli piyasalarda oluşan fiyatlar değerlendirildiğinde, petrol fiyatlarının 2016 yılı boyunca da mevcut düşük seviyelerine yakın seyredeceğine yönelik beklentiler güçlenmektedir.
Düşük Fiyatların Etkileri Neler ?
Petrol gelirlerine duyarlılığı yüksek olan ülkeler bu süreçten değişen derecelerde olumsuz yönde etkilenmektedir. Petrol çıkarma maliyeti en düşük ülkelerde dahi, hem bütçe açığı hem de cari açık sorunu başlamış durumda ve bu ülkelerde (Rusya, Ortadoğu ve Kuzey Afrika) yüzde 1-2.5 arasında bir küçülmeye yöneliş görülmektedir. Ek olorak Arabistan ve Katar gibi ülkelerde ise harcamaları azaltıcı tedbirler alınmaya başlanmıştır. Öte yandan, uzmanlar tarafından fiyatlardaki düşüşün, Türkiye gibi net enerji ithalatçısı ülkelerin dış dengelerini iyileştirmesine olanak sağlayacağı ve bu ülkelerde büyümeyi destekleyeceği öngörülmektedir, fakat bunun ne kadar çok etkili olacağı tartışılır bir konu.
Öncelikle fiyatlardaki düşüşün etkisini döviz piyasalarında bir çok petrol ve doğal gaz ihraç eden ülkelerin paralarının bu süreçte hızlı bir değer kaybına uğraması ile görebiliyoruz. Örneğin; Ruble en çok değer kaybeden para birimleri arasında yer alırken döviz kurunu dalgalanmaya bırakan Azerbaycan’da kur değişiminden en çok etkilenen ülkeler arasında yer aldı. Venezuela gibi bir çok petrol ihracatçısı ülkelerin de para birimleri Dolar ve Euro karşısında hızla değer kaybediyorlar.Uzmanlara göre, S.Arabistan gibi sabit döviz kuru uygulayan ülkelerde ise döviz kuru değişmemekle birlikte, azalan döviz rezervleri uzun vadede devalüasyonu zorunlu kılabilir.
Fiyatlarının düşmesi finans sistemine yönelik endişeleri de arttırıyor. Bu da güvenli liman arayışını tetikliyor ve pay piyasalarında ise sert düşüşler görülüyor. ABD’de geçen hafta cuma günü açıklanan tarım dışı istihdam verisinin beklentilerin altında kalmasının ardından pay piyasalarında başlayan düşüş, petrol fiyatlarındaki gerilemenin enerji ve finans sektörünü negatif etkileyeceği beklentilerinin artması ile hızlanarak devam ediyor.
Dow Jones endeksi yüzde 1,10, S&P 500 endeksi yüzde 1,42 ve Nasdaq endeksi yüzde 1,82 değer kaybetti.
Avrupa tarafında ise, özellikle dev enerji şirketleri ve buna bağlı olarak finansal sistemin, düşük petrol fiyatlarından kötü etkileneceğine yönelik yorum ve spekülasyonların artması, pay piyasalarında sert düşüşlere yol açıyor. Pazartesi günü gün içinde 1,1087’ye kadar yükselen avro/dolar paritesi 1,12 seviyelerinde dengelenirken, Almanya’da DAX endeksi yüzde 3,30, İngiltere’de FTSE 100 endeksi yüzde 2,71 ve Fransa’da CAC 40 endeksi yüzde 3,20 değer kaybetti. Asya’da, Çin ve Hong Kong’da ise piyasaların, Çin yeni yılı nedeniyle kapalı olmasına karşın Japonya pay piyasalarında satış baskıları etkisini artırdı ve Nikkei 225 endeksi, günü yüzde 5,40 düşüşle tamamladı.
Sonuç olarak düşen petrol fiyatlarının etkisi ile küresel olarak 2016 yılı hem büyüme hızının yavaşlaması ve borçlanmaların artması hem de döviz kurlarında ki artışın yaratacağı enflasyon nedeni ve pay piyasalarında ki sert düşüşler açısından oldukça sıkıntılı geçeceğe benziyor.
Kaynakça:
- http://fikriyatdernegi.com/petrol-fiyatlari-20-dolara-duserken-doc-dr-rustem-yanar/
- http://ekonomi.haber7.com/dunya-ekonomisi/haber/1786984-kuresel-piyasalarda-dusus-suruyor
- http://ekonomi.haber7.com/dunya-ekonomisi/haber/1787866-petrol-20-dolarin-altina-iner-mi
- http://www.bloomberght.com/piyasalar
- https://ekonomi.isbank.com.tr/UserFiles/pdf/ar_01_2015.pdf
- http://www.capital.com.tr/ekonomi/makro-ekonomi/petrol-fiyatlari-uzun-sure-dusuk-kalacak—haberdetay-20899
Görseller:
- http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/hayaller-45-gercekler-34
- http://ekonomi.haber7.com/dunya-ekonomisi/haber/1786984-kuresel-piyasalarda-dusus-suruyor
- https://ekonomi.isbank.com.tr/UserFiles/pdf/ar_01_2015.pdf
