Doğunun gizemli, egzotik ve cezp edici dünyasını keşfe hazır mısınız? Son günlerde karşıma çok çıkan ya da algıda seçicilikten dolayı dikkatimi fazlasıyla çeken hayali cezp edici bir dünyanın üzerinden cezp edici prim yapan bir başlık… Benim de bu yazıyı yazmama sebep oldu. Dünyanın en uzun süren modası oryantalizm… Peki nedir bu oryantalizm? En güncel ve pratik anlamda Her şey tarihte Napolêon Bonaparte ın 18. Yüzyıl Mısır Seferi ile başladı denebilir. Fetih için sefere çıkan Bonaparte’ ın beraberinde botanikçi, coğrafyacı, ressam vb birçok sanatçı ve bilim adamını sürüklemesi bunun bir toprak değil kültür, algı seferi olduğunun da göstergesi idi. Bu sayede batının sanatçıları, yazarları, gezginleri asırlardır zihinlerine yerleştirilen gizemli, cezp edici doğuyu keşfetmek için uzun hikaye tadında bir yolculuğa çıktılar. Korku coğrafyası olarak tanınan uzak diyarlar ya da doğu bir anda büyülü ve kadınsı bir imaj aldı. Yüzyıllardır İstanbul u anlatan her eserin zihinlerde hüzünlü bir kadın olarak resmedilmesi oryantalizmin ürünlerinden denebilir.
Jean-Auguste-Dominique Ingres, The Grand Odalisque, oil on canvas (Musée du Louvre, Paris)
Oryantalist algının dünyanın her köşesinde yer edinebilmesi için kuşkusuz en güzel araç sanat ve modadır. Ortaçağın Rönesans ve Barok sanat eserlerinde Kuzey Afrika Müslümanları ve Türklerden izler bulunmaktadır. Dönemin ünlü isimlerinden Gentine Bellini meşhur Fatih Sultan Mehmet tablosunun sahibi. Fransız Resim Akademisi yöneticisi Jean Auguste Dominique Ingres’in Türk Hamamı tablosu Doğu’yu erotikleştirmiş ve Batı’da herkesin zihnin deki kadın figürünü genleştirmiştir. Türk hamamı tablosu, Jean-Léon Gérôme nin yılan dansı yapan kadın figürlü tabloları, egzotik Cezayirli kadınların resmedildiği Eugene Delacroix tablosu Paris Louvre müzesi dahil birçok önemli sanat merkezinde sergileniyor.
yılan dansı yapan genç kadın, Jean-Léon Gérôme
Gentile Bellini, Sultan Mehmed II, 1480, oil on canvas (National Gallery, London)
Bu denli romantik ve batı imalatı bir akımın modaya da hâkim olması kaçınılmaz. Oryantalizmden Barbaresk döneme kadar giden Doğu coğrafyasının modayla ilişkisini, Adam Geczy, ‘Fashion and Orientalism: Dress, Textiles and Culture from the 17th to the 21st Century’ adlı kitabında yer veriyor. Parfümden pamuğa, haute couture ün doğuşuna modanın birçok yapı taşının yanında en çok para getiren araçlarını da doğu coğrafyasına ve batının arzularınca yarattığı doğuya bağlıyor. Şal, ipek, kadife, kimono, saris ve dhotis olarak adlandırılan hint elbiseleri, kaftanlar doğudan ilham alınarak batı moda dünyasında yer etmiş parçalar. Jean Paul Gaultier in 2008 2009 ilkbahar yaz koleksiyonu geleneksel hint kıyafeti sari den oluşuyordu. Aynı dönem Hermes de sari ve türban ile gelecekçi akımda tercih edilen metalik keskin detayları harmanlayarak ortaya bambaşka bir koleksiyon çıkarmıştı. Balenciaga 2009 sonbahar kış koleksiyonunda kullanılan kadife ve ipek kumaşların yanında, desenler fazlasıyla Osmanlı dokuma, çini ve halı işlemelerine görülen detaylardan izler taşıyor.
Jean Paul Gaultier 2008-2009-2010
2008 Hermès koleksiyonu
Balenciaga, sari adlı geleneksel hint elbiseleri ve osmanlı motifleri
Bin bir gece masalları ile hikâyeleşen cezp edici, egzotik, erotik, gizemli doğu batının gözünde adeta yasak meyve. Oryantalizm, Edward Said’ in gözler önüne sermesi ile de beraber yüzyıllardır devam eden sanatı, modayı ve daha birçok disiplini besleyen, beslemeye de devam edecek gibi görünen bir akım.
Kaynakça,
http://www.visual-arts-cork.com/history-of-art/orientalist-painting.htm
http://www.metmuseum.org/toah/hd/orie/hd_orie.htm
http://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/87.15.130
https://tr.khanacademy.org/humanities/becoming-modern/intro-becoming-modern/a/orientalism
