Fulbright bursu, dünya genelinde birçok öğrenci için önemli bir fırsat. Ancak bu prestijli bursu kazanmak kolay değil; belirli şartları karşılamak ve bazı niteliklere sahip olmak gerekiyor. Başvuru tarihleri yaklaşırken, Fulbright Türkiye Danışmanlık Koordinatörü İrem Hanım ile burs süreci hakkında merak edilenleri konuştuk. Keyifli okumalar dileriz!
Daha fazla bilgi için önceki röportajımıza göz atabilirsiniz: “2024 Başvuruları Açıldı: Fulbright Yüksek Lisans/Doktora Bursu Röportajı” – 2024 Başvuruları Açıldı: Fulbright Yüksek Lisans/Doktora Bursu Röportajı – GazeteBilkent
Öncelikle okulumuza hoş geldiniz ve röportaj teklifinizi kabul ettiğiniz için teşekkür
ediyoruz. Bize biraz bursla ilgili genel bilgiler verebilir misiniz?
Ben teşekkür ediyorum. Öncelikle Türkiye Fulbright programının birçok bursu bulunuyor.
Türkiye Fulbright Bursu Komisyonu’nun amacı Türkiye’deki öğrencilere ve araştırmacılara
lisansüstü seviyede eğitim ve araştırma bursunu vermek. 75 yıldır bu şekilde burs veriyoruz.
Birçok burs var. Şu anda son yüksek lisans ve doktora bursunun detaylarından bahsedeceğim
ama onun dışında da burslar bulunuyor. Türkiye’deki meslek yüksekokullarına kayıtlı
öğrencilerin başvurabildiği Meslek Yüksekokulu Öğrenim bursu var. Örneğin, Doktora Tezi
Araştırma bursu mevcut. Eğer Türkiye’de bir doktora programına kayıtlıysanız ve tez
konunuz belirlendiyse doktora tez çalışmalarınızı bir sene Amerika’da yürütebiliyorsunuz.
Doktorasını tamamlamış kişilerin başvurabildiği Doktora Sonrası Araştırma ve Akademik
Araştırma bursları mevcut. Öğretmenlerin başvurabileceği iki burs var. Birisi Milli Eğitim
Bakanlığı ile ortaklaşa yürüttüğümüz Eğitimde Mükemmeliyet ve Başarı bursu, TEA Bursu
diye geçiyor. Milli Eğitim Bakanlığı her yıl iki ya da üç il belirliyor. O illerdeki ortaokul ve
lise seviyesindeki İngilizce öğretmenleri bu bursa başvurabiliyor ve seçilen öğretmenler
Amerika’da altı haftalık yoğunlaştırılmış bir eğitim programına dahil oluyorlar. Bir de
Yabancı Dil Öğretim Asistanlığı yani FLTA bursu var. FLTA bursu, buradaki İngilizce
öğretmenliği, Türkçe öğretmenliği, Türk dili gibi bölümlerden mezun olan kişilerin
başvurabildiği bir burs. Amerika’da bir üniversitede Yabancı Dil Öğretim Asistanlığı
yapıyorlar, Türkçe öğretiyorlar yani. Son olarak kamu çalışanlarının ve kamuya hizmet eden
kurumlarda çalışan kişilerin başvurabileceği Hubert H. Humphrey bursu mevcut. O bursla da
daha çok profesyonel gelişim anlamında eğitimlerini alabiliyorlar Amerika’da. Dediğim gibi
bugün bu röportajımızın konusu Yüksek Lisans ve Doktoru Bursu. Adından da anlaşılacağı
gibi Amerika’da yüksek lisans ya da doktora seviyesinde eğitimi almak için yararlanabilecek
burslar. Çok kısaca şartlarından bahsedebilirim. Yüksek lisans bursuna lisans 3. ve 4. sınıf
öğrencileri ya da mezunları başvurabiliyor. Ortalamalarının 4.00 üzerinden en az 3.00 olması
gerekiyor ve akademik düzeyde İngilizce bilgisine sahip olmaları gerekiyor. Doktora bursuna
da yüksek lisans öğrencileri ya da yüksek lisans mezunları ya da bütünleşik doktora
dediğimiz programlara başvurmayı düşünen kişiler için ise lisans 3. ve 4. sınıf öğrencileri ya da
mezunları başvurabiliyor. Doktora bursu için ortalama şartı biraz daha yüksek, not
ortalamalarının 4.00 üzerinden en az 3.50 olması gerekiyor. Yine akademik düzeyde İngilizce
bilgisi gerekiyor.
Akademik düzeyde İngilizce bilgisi ne demek?
Hem yüksek lisans bursu için hem doktora bursu için kabul ettiğimiz 5 sınav var. IELTS
Akademik en az 6, TOEFL IBT en az 75, PTE Akademik en az 60. Boğaziçi Üniversitesi
yeterlilik sınavı en az C ya da ODTÜ yeterlilik sınavı en az 75 olarak kabul ediliyor. Neden
Bilkent’in sınavı kabul edilmiyor diye sorulabiliyor. ODTÜ ve Boğaziçi’nin sınavı halka açık
sınavlar. Yani ODTÜ ve Boğaziçi öğrencisi olmayan kişiler de bu sınava cüzi bir miktar para
ödeyerek girebiliyorlar. Bilkent’in ya da diğer okulların sınavı halka açık olmadığı için onları
kabul etmemiz mümkün olmuyor.
Bursun kapsamından bahsedeyim. Burs, bir akademik yıl için 60 bin dolara kadar olan eğitim
ve yaşam masraflarınızı kapsar. Amerika’ya gidiş geliş uçak bileti desteği, Amerika’da geçerli
sağlık sigortası, tek seferlik kitap ve yerleşme masrafı desteği sağlıyor. Gidilen eyalete göre
aylık yaşam masrafları için belirlenen bir miktar var. Bu miktar tarafınıza aylık burs ödemesi
şeklinde yapılıyor. Burs ikinci akademik yılda yenilenebiliyor.
Türkiye’de Fulbright bursu ile eğitim almış mezunların ülkeye katkıları hakkında gözlemleriniz var mı?
Tabii ki, bizim ümidimiz her zaman eğitim alan kişilerin ya da araştırmalarını Amerika’da tamamlayan kişilerin ülkemize dönerek orada öğrendiklerini buraya aktarabilmeleri, bu profesyonel anlamda da olabilir, akademide de olabilir, araştırma çalışmalarında da olabilir. Orada öğrenilen tekniklerin ya da orada öğrenilen bilgilerin buraya aktarılması çok önemli. Mezunlarımızdan da aslında bunun yansımalarını çok net görebiliyoruz. Hem yılda iki kere yayınladığımız dergimizde hem de yine Instagram
hesabımızda yaptığımız canlı yayınlarda mezunlarımızın oradaki deneyimlerini ve
başarılarını dinleme fırsatımız oluyor. Birebir örnek verebilmem şu an pek mümkün
olmayacak ama çok yeni teknikleri öğrenen, kitaplar yazan, kitapların bölümlerine katkıda bulunan, kalburüstü dergilerde makalelerini yayınlayan, bilimsel araştırmalara adım atan ya da Fulbright bursu sonrası, Amerika’da verilen burslara ya da Uzakdoğu’da, Avrupa’da, şimdi Avustralya’da Kanada’da verilen burslara hak kazanan birçok araştırmacı ve akademisyen mezunlarımız oluyor. Yani özetlemem gerekirse aslında hepsinin hem kendi akademik ve kişisel hayatlarına, hem de profesyonel hayatlarına
hem de ülkenin akademik ve profesyonel gelişimine katkı sağladıklarını biliyoruz ve
düşünüyoruz.
Peki sizce başvuru sürecinde adayların en sık yaptığı hatalar neydi ve nasıl
önlenebilir?
Yüksek Lisans ve Doktora bursunun ve aslında neredeyse bütün bursların başvuruları online
yapılıyor. Fiziksel bir başvuru değil, online başvuru sistemi üstünden hem bilgi dolduruyorlar
hem de evraklarını yüklüyor kişiler. Yapılan en büyük hata başvuruyu son ana bırakmak
olabilir. Çünkü online başvuru diye son anda doldurulabiliyor bazen ama online başvuruda da
olsa sizden istenen bazı şeyler var. Örneğin hocalarınızdan referans mektubu almanız
bekleniyor. Tabii bu referans mektubu istendiğinde hocalar yoğun olabiliyorlar, hocalara da
biraz vakit verilmesi gerekiyor. Onun dışında hocaların seçimi belki yine önemli bir kriter
olabilir. Yani hocanın unvanından ya da yurtdışı deneyimi olup olmamasından ziyade,
hocanın sizi iyi tanıyan bilen, sizin akademik performansınızı, aldığınız dersindeki
performansınızı bilen bir kişi olması, hocanın sizi biraz daha kişisel bazda anlatabilmesi
önemli. Onun dışında yine online başvuruda sizden bazı niyet mektupları yazmamız isteniyor.
Bu niyet mektupları da hem amaçlarınızdan, hedeflerinizden, ne çalışmak istediğinizden
bahsetmelisiniz. Bu yazılar akademik ve profesyonel geçmişinizden bahsettiğiniz yazılar. Bu
yazıların tabi ki bir gecede yazılması mümkün değil. Yazılması, taslak olarak bakılması,
hocalarınızdan belki arkadaşlarınızdan, ailenizden geri bildirim alınması ve düzenlenerek,
tekrar tekrar üstünden geçerek düşünülmesi önemli. Onun için en önemli altını çizebileceğim
nokta şey belki başvurunun son ana bırakılmaması olabilir.
Peki sizce mülakat aşamasında adayları değerlendirme kriterleriniz nelerdir? Ve en çok
hangi tür cevaplar olumlu veya olumsuz etkiliyor bu sürece?
Değerlendirme süreci şöyle oluyor: Online başvuru bittikten sonra ilk önce başvurular bir
teknik elemeye giriyor. Teknik elemede evraklar tam mı, istenen puanlar sağlanmış mı gibi
teknik kısımda bakılıyor. Sonrasında teknik elemeyi geçen adayların dosyaları bölümlerine
göre gruplandırılıyor. Örneğin mimarlık dosyaları bir grup, İngilizce öğretmenliği dosyaları
bir grup, endüstri mühendisliği dosyaları bir grup gibi düşünebilirsiniz. Bu başvurular alanın
jürisine gidiyor.
Alan jürisi ne demek?
Bağımsız Türk akademisyenlerden oluşan, 3-4 kişiden oluşan bir jüri grubuna gidiyor.
Örneğin mimarlık başvurularını mimarlık hocaları değerlendiriyor. Hocalar bu
değerlendirmeyi yaptıktan sonra başvuran kişiler sözlü İngilizce mülakata çağırıyorlar.
Tamamen alanın akademisyenleri değerlendirmeyi yapıyorlar ve mülakat sürecini de onlar
yürütüyorlar. Mülakatta, alan bilgisi, İngilizce bilgisi, kendinizi İngilizce olarak ifade
edebilmeni, hedeflerinizin, amaçlarınızı anlatmak önemli. Neden Amerika’ya gitmek
istediğinizin ve Amerika’da neler yapmak istediğinizin net olması ve bunu aktarabilmeniz de
çok önemli. Onun dışında yeni bir kültürel ortama gidiliyor tabii ki. Örneğin yüksek lisans için en az 2 sene geçireceksiniz, doktora için daha uzun bir süre. Yeni kültüre
adaptasyon, yeni bir ortama adaptasyon ve aslında kültürümüzü, ülkemizin bir nevi kültür
elçiliğini yapabilme becerisi de yine mülakatta ölçülen beceriler arasında.
Peki birçok alandan, birçok insan bu programa başvuruyor. Sizce bazı alanlar daha
avantajlı, daha avantajsız diyebilir miyiz? Örneğin, bir mühendislik öğrencisi ile sosyal bilimler
öğrencisi arasında ya da sanat alanında çalışan bir insan için kriterler farklı mı?
Bütün alanlardan başvuru kabul ediliyor Yüksek Lisans ve Doktora bursunda. Klinik alanlar
hariç, yani tıp, veterinerlik, diş hekimliği, klinik psikoloji, eczacılık gibi hasta ya da denekle
birebir temas halinde olacağınız alanlardan başvuru kabul edemiyoruz. Bu alanların teorik
olan, pratik olmayan alt alanlarından başvuru kabul ediliyor. Ama onun dışındaki bütün
alanlardan başvuru kabul ediliyor. Ve bütün alanlar eşit olarak ayrı ayrı jüriler tarafından
değerlendiriliyor. İklim değişikliğinin olumsuz etkileriyle mücadele kapsamında İklim
Değişikliği Uzmanlığı diye bir başvuruları teşvik edilen alan var. Bu ne demek? Bu alana 11
alandan başvuru kabul ediliyor, iklim değişikliği uzmanlığı alanında çalışmak isteyen kişiler
bu alandan değerlendiriliyor.
Peki Fulbright mezunlarının burs süreçlerini takip ediliyor mu? Türkiye’ye döndükten
sonra hangi sektörlerde daha çok yer alıyorlar?
Az önce bahsettiğim gibi Fulbright’in aslında çok fazla bursu bulunuyor. Yani sadece eğitim
anlamında değil, araştırma anlamında da bursları bulunuyor. Profesyonel gelişim için,
öğretmenlik alanlarında bursları bulunuyor. Türkiye’ye döndüklerinden sonraki süreçte
bursiyerlerimizle mezunlarımızla iletişim halinde oluyoruz. Komisyonumuzda bunun için bir
birim bulunuyor zaten. Mezun ilişkileri bölümü. Döndükten sonra genellikle Şubat ayı
civarında kendileriyle bir Re-entry and Networking dediğimiz bir toplantı yapıyoruz. Yani
Türkiye’ye dönüşlerinden sonra aslında yeniden, Fulbright mezunlarıyla iletişimlerini
güçlendirmeleri için, bizlerle tekrardan iletişime geçmeleri için oradaki çalışmalarından
bahsettikleri bir etkinlik düzenliyoruz. Onun dışında mezunlarımızla dediğim gibi röportajlar
yapmaya devam ediyoruz. Hem YouTube kanalımız için hem Instagram’da canlı yayın
söyleşileri yapabiliyoruz. Onun dışında yine bilgilerini güncel tutmak adına kendileriyle
sürekli iletişimde oluyoruz. Etkinliklerimizde sadece Re-entry etkinliğinde değil, diğer
etkinliklerimizde hem katılımcı hem konuşmacı olarak yer almalarını rica ediyoruz. Okullara
geldiğimizde sunumlarda yine o okuldan mezun ve bursumuzdan mezun kişilerin sunumlara
katılmalarını deneyimleyip paylaşmalarını istiyoruz. Genel olarak alan olarak söylemem
mümkün olmayacaktır ama burs olarak baktığımızda akademisyenlerin çok ağırlıklı olduğunu
görebiliyoruz. Hem yüksek lisans ve doktora, doktora sonrası araştırma burslarının
akademiyle alakalı burs çeşidinin fazla olmasından dolayı akademide çalışan çokça
mezunumuz mevcut. Onun dışında yüksek lisans ve doktora bursunda en çok başvuru
aldığımız alanlar genellikle eğitim, mühendislik, hukuk, psikoloji ve bilgisayar mühendisliği
gibi alanlar oluyor.
Peki, geçmişte Fulbright bursiyeri olup sonrasında Türkiye’de ya da dünyada büyük
işlere imza atmış, dünya çapında tanınan bir Türk öğrenci hatırlıyor musunuz, örnek
verebilir misiniz?
Var, çok var. Böyle ezberden bir anda düşünmem mümkün olmayabilir ama Fulbright
bursu sonrası Tübitak’ın Marie Curie bursunu almış olan birisi var. Fulbright bursunu aldıktan
sonra Harvard’da yine birçok önemli çalışmaya imza atmış kişiler var. En belki tanınmış
Fulbrighter’lardan birisi olan herkesin bildiği bir kişidir muhtemelen , Canan Dağdeviren,
meme kanseriyle ilgili çalışmalarını sürdürüyor. Ayrıca tabii ki sadece buradan Amerika’ya
gidenler değil, Amerika’dan Türkiye’ye gelip çalışmalarını sürdüren, arkeolojik çalışmalarını,
tarihimizle ilgili çalışmalarını sürdüren çok değerli akademisyenler, çok değerli araştırmacılar
var. Çok değerli kitapları oluyor. Örneğin yine son dergimizde anlattığımız Jerilynn M.
Jackson diye bir Amerikalı mezunumuz var. Kendisi buzullar üzerine çalışıyor, TED Talk’ları
var, Netflix’te belgeseli var. Hemen güncel olanlardan söyleyebileceğim isimler bunlar ama
ismini şu anda aklıma getiremediğim çok farklı alanlarda çok önemli yeniliklere imza atmış
mezunlarımız var ve olmaya da devam edecek.
Galiba Bilkent’te de birçok akademisyenimiz Fulbright bursiyeri?
Doğru, doğru. Bilkent zaten en çok başvuru aldığımız okullardan birisi. Hem de tabii ki çok
çok değerli bir üniversite, çok iyi eğitim veren ve çok değerli öğrencileri ve akademisyenleri
bulunan bir üniversite. Onun için Bilkent’den her zaman çok fazla mezunumuz oluyor. Dediğiniz gibi işte Amerika’da aldıkları eğitimle de yaptıkları araştırma sonrasında da hem
Türkiye’ye hem de okullarına geri dönerek aslında onun bir yansımasını burada devam ettirip
öğrencilerine tavsiyede bulunabiliyorlar burslarımıza başvurmaları için.
Fulbright bursu dünyada prestijli bir program olarak biliniyor. Fulbright bursunu
diğer burslardan ayrılan en önemli fark nedir? Daha prestijli olmasını sağlayan
faktörler nelerdir?
Öncelikle maddi kısımdan bakacak olursak, Amerika’da eğitim pahalı. Amerika’da okullar
kendileri öğrenciye ya da araştırmacıya kısmi ya da tam bir burs sağlayabiliyor. Ya da bir
asistanlık ya da araştırmacı görevi vererek, bir maaş ödemesi yapabiliyorlar. Ama onun
dışında dediğim gibi çok pahalı bir süreç. Amerika’daki başvuru ve eğitim süreci Avrupa’nın
ve Türkiye’nin sisteminden farklı. Maddi açıdan bakıldığında hem yüksek lisans hem doktora
bursu için hem araştırma bursları imkanı olmasının çok kıymetli olduğunu düşünüyorum.
Günümüz ekonomik şartlarında çünkü yurt dışında eğitim kolay değil hele ki Amerika’da
eğitimi finanse etmek hiç kolay değil.
Onun dışında tabii ki Fulbright dünyanın yaklaşık 160 ülkesinde bulunan bir program. Sadece
Türkiye’de değil, dünya çapında bir program. Bir Fulbright bursiyeri olarak Amerika’ya
gittiğinizde eğitim almak için diğer ülkelerden gelen Fulbright bursiyerleriyle tanışma ve çok
büyük bir ağın parçası olma imkanı sağlanıyor size. Yani sadece kendi grubunuzla, kendi
ülkenizin Fulbright bursiyerleriyle ya da mezunlarıyla değil, aynı zamanda dediğim gibi
dünyanın neredeyse her ülkesinden gelen insanlarla, araştırmacılarla, eğitim almayı düşünen
öğrencilerle belki normalde hiç karşılaşamayacağınız kişilerle hiç düşünmediğiniz konular
hakkında sohbet edebileceğiniz, bilgi alışverişinde bulunabileceğiniz bir ortamda
bulunuyorsunuz. Onun dışında Fulbright bursu Amerika’da çok prestijli bir burs. Yani
Amerika’da ben bir Fulbrighter’ım dediğinizde aldığınız tepki çok farklı oluyor. Bunun
sebeplerinden birisi kendi ülkenizde değerlendirilirken az önce bahsettiğim gibi çok fazla
elemeden geçiyorsunuz ve alanın uzmanları tarafından değerlendirilerek seçiliyorsunuz. Burs
başvurusu ve seçimi sonrası örneğin yüksek lisans ve doktora bursu için bursu aldıktan sonra
bir de üniversitelere başvuruyorsunuz. Üniversite kabulleriniz oluyor. Yani sizi bir alan
jürisinin burs için değerlendirmesine ek olarak bir de Amerika’daki okuldaki hocalar ya da
öğrenci kabul birimleri değerlendiriyor. Yani bu kadar aşamadan geçmiş, zaten çok parlak
insanların alabildiği bir burs olduğu için prestiji aslında biraz da başvuranların ve kabul
edilenlerin kalitesinden geliyor diyebilirim.
Teşekkür ederiz. Sorularımız bu kadardı. Sizin eklemek istediğiniz bir şey var mı?
Yüksek Lisans ve Doktora bursu şu an başvuruya açık. 2026-2027 akademik yılında eğitime
başlamak için olan burs başvuruları 24 Mart 2025’e kadar kabul edilecek. Başvurular online
olarak yapılıyor. www.fulbright.org.tr bizim
resmi web sitemiz. Resmi web sitemizde Burslarımız sekmesinden Yüksek Lisans ya da
Doktora bursuna online başvuru yapılabiliyor. Yine web sitemiz içerisinde başvuruda gerekli
belgeler, sizden istenen puanlar gibi detaylar yer alıyor.
Bursa başvurmayı düşünen ve sorusu olan kişiler varsa web sitemizde Etkinlik Takviminde
burslarımızla alakalı yapacağımız webinarların bilgilerini paylaşıyoruz. Webinarlarımızı
izleyebilirler. Bize advising@fulbright.org.tr ya da fulb-ist@fulbright.org.tr üzerinden mail
yoluyla ya da telefon yoluyla ulaşıp her zaman sorularınızı sorabilirler. Teşekkürler.
