Bambaşka renklerle boyalıyız aslında. Ama belirli bir ortam içinde yaşarken ne kadar değişik davranışlarda bulunduğumuzu, başkalarınca oldukça garipsenebilecek alışkanlıklarımız olduğunu çoğu zaman fark etmeyiz. Çünkü biz o dönen çarkların bir parçasıyızdır, dinamiğin içinde kayboluruz çoğu zaman. Kendimizi pek sorgulamadığımız gibi dışarıdan nasıl göründüğümüz de pek önemli değildir aslında. Bunlar eleştiri mahiyetinde kesinlikle değil sadece kendimden ve yakın çevremden de yola çıkarak yaptığım tespitler.
Bunu aslında yurt dışına gidince kendimiz, yahut da yurt dışından gelenlerin gözlemleri vasıtasıyla keşfetmek çok daha güzel olur. Eminim ki sizler de ülkelerin farklı davranışlarını görüp şaşırmış, hatta belki de “bu nasıl bir kültür!” demişsinizdir. Bunun için aslında çok uzağa gitmeye de gerek yok, kendi ülkemizde bölgeler arasında dahi bu tür farklılıklar görmek kolay. Çayın demlenişi, misafirin ağırlanması, samimiyetin derecesi, damak tatları her yörede çeşitlilik gösteriyor.
Aslında oldukça basit olan bu konuya benim ilgimi ise Almanca dersinde okuduğum bir metin sağladı: “Andere Länder, andere Sitten” Yani “Başka ülkeler, başka gelenekler” (kitaptaki hali ile bulamasam da bahsedilen metni kaynaklar kısmından okuyabilirsiniz). Bu makaleyi enteresan yapan ise ülkeleri çok değişik bir kritere göre ülkeleri tasnif etmesi. Esasında bu ayrımı yapan 1928 doğumlu İngiliz biyolog Desmond Morris. Kendisi zoolog, etolojist, ressam ve insan sosyobiyolojisi hakkında yazar olma kimliklerini üzerinde taşıyor. Birmingham ve Oxford Üniversitelerini de hayatına dahil etmiş olan Morris ülkeleri “kolun bölgelerine” göre ayırmış. Bu yolla ülkeleri; “dirsek ülkeleri”, “bilek ülkeleri” ve “parmak ucu ülkeleri” olarak isimlendirmiş. Yaptığı bu kategorik ayrımda “Dirsek ülkeleri” içine bizim de dahil olduğumuz İspanya, İtalya, Yunanistan, Hindistan ve Güney Amerika gibi konuşulan kişi ile arada yalnızca üst kol uzunluğu kadar mesafe yaratan grubu oluşturuyor. Bunlar diğer iki gruba göre oldukça samimi ve muhabbetinizi de bu yolda yoğunlaştırabileceğiniz kültüre sahipler. “Bilek ülkeleri”ne örnek olarak ise Morris Fransa, ABD, Rusya, Arap ülkeleri, Çin ve Avustralya’yı saymış. Bunlarda ise kişiler arası mesafenin neredeyse bir kol kadar olduğunu belirtmiş. Son olarak “parmak ucu ülkeleri” yani Almanya, İngiltere, İskandinav ülkeleri, Kanada ve Japonya gibi ülkelerde bedensel mesafenin kol uzatıldığında parmak uçlarından dahi ötede olduğunu ifade etmiş.
Elbette bu yazının yazıldığı dönem ile şimdi içinde bulunduğumuz “küçülerek, iç içe büyüyen” dünya arasında farklar elbette ki var. Örneğin “parmak ucu ülkeleri” insanı için Morris iş yerinde dış görünüşe iltifat etmenin uygun olmayacağını ama işi ve performans ile ilgili iltifatların kabul edilebilir olduğunu söylenmiş. Halbuki bu ülkelerden birinde iş yerinde “bugün çok şık görünüyorsun” demek kültürün çok da dışında ve kabul edilemez olarak ifade edileceğini zannetmiyorum.
Yine de ülkelerin farklı samimiyet anlayışları, değişik kültürleri olduğu inkar edilmez bir gerçek. Morris’in bu ayrımından sonra yaptığım araştırmalarda karşıma çıkan ülkelerin değişik birkaç geleneklerini de paylaşmak sizlere seyahatlerinizde de yardımcı olacaktır:
-Güney Amerika ülkelerinde, örneğin Şili’de davet edildiğinizde belirtilen saatten 15-20 dakika kadar geç gitmeniz daha uygun. Tam vaktinde gittiğinizde ev sahibini hazırlıksız yakalamak istediğiniz düşünülebilirmiş. Fakat kimi ülkelerde de vaktinde gitmemeniz saygısızlık olarak anlaşılabilir.
-Bulgaristan’da “evet” anlamında kafa iki yana sallanırken, “hayır” anlamında öne geriye sallanıyor. Yanlış anlaşılmaya oldukça müsait bir gelenek.
-Türkiye’de de uçak indiğinde alkışlamamızın garip geldiğini bir yabancı arkadaşım bana söylemişti, aynı gelenek Polonya’da da varmış.
-Almanya’da eli yumruk yapıp baş parmakları da içine yerleştirerek ya da hafifçe baş parmakları göstererek yapılan hareket şans dilemek anlamına geliyor.
Kaynaklar:
http://germanstories.vcu.edu/grmn_314/fettnapf.html
http://listverse.com/2014/10/11/10-unique-customs-youll-only-find-in-specific-cultures/
https://www.weg.de/reisemagazin/artikel/andere-laender-andere-sitten-10-tipps-aus-dem-reiseknigge/
https://en.wikipedia.org/wiki/Desmond_Morris
