Sanat ve Teknoloji IV: Tekdüze Bir Anlatım

Bilim kurgu filmlerinde ve dizilerinde sıkça karşılaştığımız bir temadır robotların insanların işlerini ellerinden alması. Bilim dünyasının yapay zekâ alanında ne kadar yol kat ettiğini düşündüğümüzde görüyoruz ki bu fikrin ileride gerçeğe dönüşmesi mümkün. Ancak çoğumuz sanatla ilintili mesleklerin asla robotlar tarafından icra edilemeyeceğini, çünkü yapay zekânın hiçbir zaman biz insanlarda bulunan yaratıcı düşünme becerisine sahip olamayacağına inanıyoruz. Acaba durum gerçekten böyle mi?

Nikkei Hoshi Shinichi Edebiyat Ödülü, adını eserleri robotlar ve uzay üzerine yoğunlaşan Japon bilim kurgu yazarı Hoshi Shinichi’den alıyor. Ödülü özel kılansa, insan olmayan yazarların, yani yapay zeka temelli programların da yazdıkları eserlerle bu ödül için yarışabilmesi. İnsanların ve yapay zekânın iş birliğinin ürünü olan yapıtlar yarışmaya ilk kez 2016 yılında katıldı ve jüriye hangi eserlerin tamamen insanlar tarafından, hangilerininse robotlar ve insanlar tarafından ortaklaşa yazıldığı söylenmedi. Japonya’daki Future University Hakodate’den Hitoshi Matsubara ve ekibinin geliştirdiği yapay zekâ programı, yine aynı ekiple beraber yazdığı kısa roman ile yarışmada ilk turu geçmeyi başardı.

Elemeyi geçen romanın Türkçe adı Bir Bilgisayarın Roman Yazdığı Gün, Japonca orijinal adı ise Konpyuta ga shosetsu wo kaku hi. Romanın yazılma süreci ise şöyle: Hitoshi Matsubara ve ekibi romanın olay örgüsünü ve romandaki karakterlerin özelliklerini genel hatlarıyla belirlemişler, daha sonra oluşturdukları şema ile başka bir romandan seçtikleri kelimeleri ve cümleleri geliştirdikleri yapay zekâ programının hafızasına aktarmışlar. Yapay zekâ da bu çerçevede bir roman oluşturmuş.

Robotların roman yazarlarının yerini alacağını iddia etmek için henüz çok erken, nitekim bahsi geçen program yazdığı eser ile yalnızca ön elemeyi geçebildi ve ödülü her zaman olduğu gibi bir insan kazandı. Ancak yine de çok uzak olmayan bir gelecekte robotların yazar olması fikrine alışmamız gerekebilir, zira bilim kurgu yazarı (insan olanlardan) Satoshi Hase, ödül töreninin basın toplantısında romanı yapısal özellikleri açısından oldukça başarılı bulduğunu söylemiş.