Ayvazovsky 1827 Kırım, Feodosiya kasabası doğumludur. Ayvazovsky’nin yeteneği, çocukken evlerinin duvarına kömürden resimler yaparken babasının arkadaşı şehir mimarı Jacob Koch tarafından fark edilir. Koch’un desteği ile perspektif gibi resme dair temel bilgiler hakkında dersler alır (Ürekli 11). İlerleyen yıllarda St.Petersburg’da Academy of Arts’ta romantizm döneminin önde gelen manzara ressamlarından olan Maksim Vorob’yov’dan dersler almıştır. 28 yaşından itibaren doğduğu şehir olan Feodosiya’da nice eserler üretmiş; Rusya, Avrupa, Yakın Doğu, Afrika ve Amerika seyahatlerinde bulunarak izlenimlerini tuvale aktarmıştır. Ayvazovsky’nin ilk eserleri ustası Vorob’yov’dan ve romantik deniz manzarası ustalarından Claude Lorrain ve Sil’vestr Shchedrin’den izler taşır. Ayvazovsky zamanla Avrupa sanat çevrelerinde de tanınmaya başlar ve dönem için önem arz eden sanat akademileri Ayvazovsky’i onur üyeleri olarak seçerler (Sokolov).
Ayvazovsky’nin eserlerinde ışığın kontrastı ile yaratılan çarpıcılık, anlatılan hikayeden sunduğu kesitlerin sessiz görkemiyle deneyimleyeni içine çeker. Ayvazavosky’nin eserleri; insana, insanın hallerini doğa ve beşeri yapıtlar üzerinden anlatır. Varoluşları bakımından birbirleriyle içe içe geçmiş olan bu ögeler ihtişamlı karanlıklarını ve doğumlarının dingin coşkunluklarını dalgaların deviniminde deneyimlerler.
1840’larda ürettiği eserlerinde zamandan öte varlık bulan deniz, romantizm etkisinde yüceltilir. Yaşam; mücadele, kayıp, zafer ve yaşananları açığa vuran veya gizleyen huzur ile özleştirilerek denizin kabaran yansımalarında kendini var eder. Çarpıcı renk kullanımı ile birlikte su ve ışığın ahenginin yapıtlarında şairane ögelerle özenle yaratıldığı görülebilmektedir (Sokolov).
Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesiyle birlikte resmi anlamda başlayan yenileşme hareketi padişahların sanatın farklı dallarına dair tutumlarına da yansımıştır. Avrupa’dan davet edilen çeşitli sanatçılar sarayda ağırlanarak İstanbul’u ve Osmanlı’yı bizzat deneyimleme imkanı bulmuşlardır. Ayvazovsky, Sultan Abdülmecid, Sultan Abdülaziz ve Sultan İkinci Abdülhamid’in tahtta bulunduğu dönemlerde saraya davet edilmiştir. Saray yaşamının, çevresinin ve İstanbul’un resimlerini yapmıştır. Denizlere duyduğu ilgi düşünüldüğünde İstanbul’un coğrafik konumu Ayvazovksy için heyecan verici nitelikteydi. 1887’te Sultan Abdülaziz tarafından ikinci dereceden Nişan-ı Osmani takdir edilen Ayvazovsky ilerleyen aylarda Yıldız Sarayı’nda sergi açmıştır (“Türk Kalyonunun Resmini Yaparken Öldü.”).
Günümüzde Dolmabahçe Sarayı’nda bulunan Resim Müzesi’nde Ayvazovski’nin eserlerini bizzat deneyimleme fırsatı bulabilirsiniz.
Kaynakça
Sokolov, M. N. “Ayvazovsky, Ivan.” Grove Art Online, 2003, https://doi.org/10.1093/gao/9781884446054.article.T005427.
“Türk Kalyonunun Resmini Yaparken Öldü.” 3 Dec. 2002.
Ürekli, Fatma. “Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı Sarayında Nişanlarla Takdir Ve Taltif Edilen Ressam Ayvazovski’Nin Bilinmeyenleri.” Milli Saraylar Sanat Tarih Mimarlık Dergisi, 5 July 2019.
