Milliyetçilik mi? Yoksa Yurtseverlik mi?

Bu sefer ki yazımı Bilkent’te geçen hafta yaşanan olay üstünden ele alacağım. Bazı sohbetlere kulak misafiri olup hatta birkaçına katılmış olduğum tartışmalar gösteriyor ki günümüzde hala Milliyetçilik ile Yurtseverlik aynı kefeye konuyor hatta yetmezmiş gibi bir de yanına Ulusalcılık ekleniyor. Bugün yurtseverlik, ulusalcılık ve milliyetçilik gibi birbirinden farklı anlamlara sahip akımlar kasıtlı olarak karıştırılmaktadır. Olanlar en basit ölçekle ‘‘cahillik” ile açıklanamaz. Bu durum Bilkent’te de olduğu gibi oldukça net politik bir tutumdur.

Peki bu durumun nedeni nedir?

Cevap oldukça açık. Serbest piyasacı, cemaatçi ve sağcı bir ideolojik saldırı yıllardır olduğu gibi bugün de devam etmektedir. Bu saldırılar küçümsenmemelidir ve başka bir yazı konusu olarak ele alınabilir. Biz bu seferlik çubuğu yurtseverlik ve milliyetçilik arasındaki farklara bükelim.

Başlayalım o vakit.

Öncelikle milliyetçilik kavramını ele alalım.

Milliyetçilik en basit tanımıyla dünyaya tek bir ulusun penceresinden bakan, sermayenin lehine olan bir şekilde sınıf uzlaşmacılığını savunan bir ideolojidir. Biraz daha açmamız ve daha derinlemesine inmemiz gerekirse ülkemizde milliyetçiliğin çeşitlerine bakabiliriz.

Türkiye tarihinde bir ideolojik akım ve bir siyasal hareket olarak milliyetçiliğin izi sürüldüğünde, birbirinden  farklı “milliyetçiliklerle” karşılaşılır.

En açık haliyle bu durumu iki temel başlıkta inceleyebiliriz. İlki Cumhuriyet Devrimi’nden sonra ülke topraklarında filizlenen batılı Türk milliyetçiliği bir diğeri ise ülkücü(faşist) milliyetçiliktir.

Cumhuriyet’in kurulmasında rol oynayan milliyetçilik yukarıda bahsetmiş olduğum ilk başlığa yani Batılı Türk milliyetçiliğine denk düşmektedir. Kendini daha çok kültürel ve hukuki bir içerik ile tanımlamaya çalışan bu milliyetçilik, Kemalizm’in modernleşme projesinin taşıyıcı ayaklarından biridir.

Ülkücü(faşist) milliyetçiliğe geçmeden önce altı çizilmesi gereken bir diğer noktada milliyetçiliğin dinsel referanslar ile kendini var etmesidir. Milliyetçilik, bildiğimiz gibi milliyet sözcüğünden türemiştir. Bu kavramı anlamlandırabilmek için millet kelimesinin de anlamına bakmamız gerekir.

Millet-kavim-ulus sözcüklerinin büyük ölçüde aynı anlamı karşıladığı ortadadır. Ancak dikkat edilmesi gereken, milletin “din ve mezhep” ile ilişkilendirilip, dilimize yerleşen anlamındaki “ulus” ile doğrudan ilişkilendirilemeyeceğidir. Ulus ile nasyon birbirlerinin doğrudan karşılığı olmaya daha yakınken, millet; din ve hatta mezhep temelli bir ayrışmanın anlatımıdır. Bu anlatımdan yola çıkıldığında örnek olarak, “Türk Milleti” kavramı; dinden ve hatta Sünni-İslam’dan bağımsız düşünülemeyen bir ulus kavramı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Ülkücü milliyetçiliğe gelecek olursak milleti tarihsel değil değişmez bir veri olarak alır ve insanlık tarihinin bir “milletler arası mücadeleler tarihi” olduğunu ileri sürer. Bilimsel olarak millet ve milliyetçiliğin kapitalizmin doğuş döneminin bir ürünü olduğu gerçeğini reddeder. Faşizm, “milletler mücadelesinin” insanlığın serüveninde değişmez bir tarih yasası olduğunda ısrar eder. Ülkücü milliyetçilik bu yaklaşımı aynen benimser.

Şimdiye kadar bahsettiklerimizin aksine; kökünü, ayaklarını bastığı ülkeye salmış olan ve güzele dair bir değiştirme iradesi olan yurtseverlik ne milliyetçilikle ne de ulusalcılıkla aynı anlama gelmemektedir. Milliyetçilikteki sınıfsal uzlaşmasının tam tersine yurtseverlik, sınıf uzlaşmasını reddeder ve yurdunu temizleme iradesi gösterir.

Yurtseverlik, uluslararası alanda gelişen olaylara bir ulusun gözünden bakarak taraf tutmak anlamına gelmez. Yurtseverlik, haksızlığa, adaletsizliğe, eşitsizliğe karşı çıkma ve haklının, doğrunun yanında olma iradesini göstermeyi gerektirir.

Yurtseverlik emperyalizmin karşısında olmak, bağımsızlık için özgür bir ülke için mücadele etmek demektir.

Milliyetçilik ezen ve ezilen sınıfların birlikte oluşturdukları “millet”in ortak çıkarlarına sahip çıkarken ve bu sınıflar arasında işbirliğini öngörürken, Yurtseverlik herhangi bir toplumsal sınıfın, kendi cephesinden geliştirebileceği bir ideolojik kimlik, politik hat olabilir.

Tüm veriler göz önüne alındığında bizim durduğumuz tarafın Yurtseverlik olduğu ve diğer ideolojiler ile arasındaki açının da küçümsenemeyecek kadar fazla olduğu açıktır.

Emperyalizmin artık daha fazla belirleyen olduğu son zamanlarda, Türkiye’de iç siyaset ile dış siyaset iç içe girmiştir. Bu durum yurtseverliği sol siyasetin olmazsa olmazı yapmaktadır.

Son olarak elbette ”İşçilerin vatanı yoktur!” diyenler de dikkate alınmalıdır ancak bugün ”Bu Memleket Bizim!” ile başlayan sloganlar düne göre daha yakıcı ve gereklidir.