Bu yazı hakemliğe ilgi duyan ve “Nasıl futbol hakemi olunur?”, “Hakem olmak için aranan şartlar nelerdir?” ve “Hakem olduktan sonra bizi bekleyen aşamalar nelerdir?” sorularına cevap arayan okuyuculara yardım amacıyla yazılmıştır. Her şeyden önce şunu belirtmek gerekir ki hakemlik asla dışarıdan göründüğü gibi değildir, eğer hakem olmaya karar verir ve bunu başarırsanız, ilk maçınıza çıktığınız anda ne kadar farklı bir deneyim olduğunu daha iyi anlayacağınızı düşünüyorum.
Nasıl hakem olunur?
Hakem olabilmek için adayların sağlaması gereken bazı şartlar vardır, bu şartlardan herhangi biri sağlanmadan hakemliğe başlamak mümkün değildir.
- Resmi bir sağlık kurumunun Sağlık Kurulundan son 6 ayda alınmış, dahiliye, göz, psikiyatri (psikiyatri uzmanının olmadığı yerlerde nöroloji), hariciye, kulak burun boğaz uzmanlarından “Futbol Hakemliği Yapabilir veya Lens ile Futbol Hakemliği yapabilir” onaylı kurul raporu,
- Cumhuriyet Savcılığı’ndan son 6 ay içinde arşivli adli sicil kaydı almış olmak,
- 18 yaşından küçükler için kaza-i rüşt belgesi veya anne-baba muvafakatini almış olmak. (16 yaşından itibaren hakemliğe başlamak mümkündür.)
- Atletik yapıya sahip olmak ve erkekler için 1,70 metre, kadınlar için ise 1,60 metreden kısa olmamak,
- 30 yaşından büyük olmamak.(Durumlarını belgelemek koşulu ile Milli Takımlarda oynamış futbolcular veya
Profesyonel Liglerde en az 2 sezon oynamış futbolcular için hakemliğe giriş ve
klasmanlar arası geçişlerde yaş sınırı dikkate alınmaz. )
*İl hakemliğine terfi edebilmek için en az lise ve dengi bir okuldan mezun olmak ve en az 18 yaşında olmak gerekir.
Hakemliğe başlamak için iki seçenek vardır. Bunlardan ilki http://esertifika.anadolu.edu.tr/program/18/hakem-egitimi adresine girip Anadolu Üniversitesi’nin açık öğretim programı dahilinde yürüttüğü Hakem Eğitimi Sertifika Programı’na kayıt yaptırmak. Bu program çerçevesinde hakem adayı, iki ay boyunca internet üzerinden eğitim alır ve eğitim sonunda bir sınava girer. Aday, sınavdan geçer not alması halinde sertifika almaya hak kazanır ve bu sertifikayla yaşadığı şehirdeki il hakem kuruluna başvurarak aday hakemlik sürecini başlatır.
Hakemliğe açılan bir diğer yol ise, her yıl belirli bir dönemde il hakem kurulları tarafından açılan aday hakem kurslarıdır. Her şehirdeki il hakem kurulları yıl boyunca aday hakemlik için başvuruları toplar ve talep yeterli sayıya ulaştığında kurs açar. Bu kurs üç gün sürer ve adaylar kurs süresince futbol oyun kurallarına dair yoğun bir eğitime tabi tutulurlar. Kurs sonunda yapılan teorik sınavdan geçer notu alan adaylar için aday hakemlik süreci başlar.
Bu iki yoldan biri tamamlandıktan sonra aday hakemliğe başlayabilmek için bir de atletik testi geçmek gerekir. Bu atletik testte adaylardan 12 dakika içerisinde 2400 metre koşabilmeleri beklenir. Gerekli tüm koşulları sağlayan ve atletik testte başarılı olan adayların bilgileri Türkiye Futbol Federasyonu’na bildirilir ve gelen onayın ardından resmen Aday Hakem olarak hakemlik kariyerlerine başlarlar.
*Eski bir aday hakem olarak ben sertifikamı aldıktan yaklaşık 2,5 ay sonra ilk maçıma çıkmıştım.
Hakemlikte Klasmanlar
Aday Hakem: Okul müsabakaları, U-16 ve altındaki kategorilerdeki müsabakalar ile gerekli kurs, eğitim ve atletik testlerin başarı ile tamamlanması şartı ile genç ve amatör lig müsabakalarında görevlendirilirler. En az 1, en çok 3 yıl sonunda il hakem kurulu tarafından uygun bulunursa il hakemliğine terfi edebilirler.
İl Hakemi: Aday hakemlikten bir sonraki adımdır. Aday hakemden farkı, bir lisans numarası vardır ve amatör maçlarda aday hakemlere göre daha çok orta hakem olarak görev alırlar. Bir sonraki klasman olan bölgesel hakemliğe terfi edebilmek için 29 yaşına kadar şansları vardır, 29 yaşından sonra bir üst klasmana çıkamazlar fakat 47 yaşına kadar amatör liglerde hakemliğe devam edebilirler.
Önemli Not: Aşağıda sayacağımız klasmanların hepsi için yardımcı hakem kadrosu da mevcuttur fakat şartlar genel olarak benzer olduğu için ayrıca yazılmamıştır.
Bölgesel Hakem: Bölgesel Amatör Lig ve U21 müsabakalarında hakem/ yardımcı hakem olarak görev alırlar.
C Klasmanı Hakemi: TFF 3. Lig ve Türkiye Kupası Kademe müsabakalarında hakem/yardımcı hakem olarak görev alırlar.
B Klasmanı Hakemi: TFF 2.Lig ve Türkiye Kupası müsabakalarında hakem/yardımcı hakem olarak görev alırlar.
A Klasman Hakemi: TFF 1.Lig ve Türkiye Kupası müsabakalarında hakem/yardımcı hakem olarak görev alırlar.
Süper Lig Hakemi: Süper Lig ve Türkiye Kupası müsabakalarında hakem/ yardımcı hakem olarak görev alırlar.
Cüneyt Çakır ve Ekibi, 2015 Şampiyonlar Ligi Final Maçı Seremonisinde
Fifa Hakemi: Süper lig hakem kadrosunda yer alan hakemlerden, FIFA’nın şartlarına uyan (iyi derecede İngilizce bilen, FIFA atletik testlerinde başarılı olan) hakemler MHK tarafından seçilerek FIFA’ya bildirilir. FIFA’nın onaylaması durumunda bu hakemler FIFA hakemi olurlar, FIFA ve UEFA tarafından uluslararası maçlarda görevlendirilirler.
Bu klasmanlar her sezon başı ve devre arasında Merkez Hakem Kurulu tarafından değerlendirilir ve hakem performansları, gözlemci notları, atletik test sonuçları göz önüne alınarak yenilenir.
Klasman yükselme/düşme hususunda yukarıda bahsettiklerimin hepsi önemli ancak gördüğüm kadarıyla bir hakemi öne çıkaran en önemli özellik fizik kalitesi yani kondisyonu. Aynı klasmanda yer alan hakemlerin çoğunun maç performansları benzer olduğu için testlerde ve maçlarda kondisyon açısından iyi görüntü çizen hakemler diğerlerine göre bir adım öne çıkıyor. Değinmem gereken bir diğer husus da bir üst klasmana çıkınca işlerin hem zorlaşması hem de kolaylaşması. Örneğin il hakemliğinden bölgesel hakemliğe yükselmek için rakibiniz çok fazla fakat alt klasmanlarda sirkülasyon daha fazla olduğu için şans yakalama ihtimaliniz de fazla. Üst klasmanlarda ise rakip daha az fakat sirkülasyon da az, aynı zamanda maçların zorluk derecesi daha yüksek.
Sonsöz olarak şunları belirtmek isterim. Eğer hakem olmak istiyorsanız bunun nedeni sadece futbolu çok sevmeniz olmalı çünkü ülkemizde değişmeyen bir hakeme şiddet gerçeği var. Bu şiddet sadece fiziksel değil aynı zamanda psikolojik. En önemsiz görülen maçta bile yüzlerce küfür hatta dayak yeme ihtimaliniz var fakat futbol yönetimi konusunda harika(!) işler çıkaran TFF ve MHK bu soruna henüz bir çözüm bulabilmiş değil. Hakemlik yaparken herhangi bir sosyal güvenceniz yok, yani sigortalı değilsiniz. Bunların yanı sıra hakemlik camiasının yapısal sorunlarına da alışmalısınız. Bahsettiklerim sadece sorunların kısa bir özeti, hakemliğe başlamadan önce en azından bunları bilmek gerektiğini düşünüyorum.
Faydalanılan Kaynaklar:
http://www.sabah.com.tr/spor/futbol/2016/07/08/euro-2016-final-macinin-hakemi-clattenburg (fotoğraf)
http://www.tff.org/Resources/TFF/Documents/TALIMATLAR/MHK-Talimati-29.05.2017.pdf
http://www.turkishny.com/news/cuneyt-cakir-tarihe-gecti (fotoğraf)
