Fleur-de-Lis Neyin Sembolü?

Türkiye’nin batısında kalan coğrafyada, nereye gitseniz gözünüze hemen hemen her yerde bir çiçek figürü çarpar. Avrupa’dan Amerika’ya birbirinden çok farklı coğrafyalarda yer alan bu güzel yerlerin bir ortak noktası var. İlk cümlemde de bahsettiğim çiçek figürü: Fleur-de-lis. Fransızca olan bu kelimenin tam çevirisi ‘zambak çiçeği’ veya ‘süsen’dir. Tahmin ediyorum ki sizlerin de gözünüzün önünde canlandı bu çiçek.

New Orleans Saints’in de logosu Fleur-de-Lis

Değişik arka plan ve renklerle, birbirinden farklı tasarımlarıyla karşımıza çıkıyor fleur-de-lis. Yukarıda da bahsettiğim üzere bu sembolü birçok farklı coğrafyada farklı şekillerde kullanıldığına tanık olabiliyoruz. Zambak Çiçeği’nin yaygın kullanımına belki de en güzel örnekler Bosna Hersek’in eski bayrağı, Rönesans İtalyası’nın en önemli şehir devletlerinden birisi olan Floransa’nın arması ve hatta Amerika’da NFL’de (Ulusal Futbol Ligi) mücadele etmekte olan New Orlians Saints takımının logosu olabilir.

Peki bu kadar yaygın olarak farklı mecralarda – bazen bir ülkenin bağımsızlık sembolü ola bazen de bir Amerikan futbolu takımını – temsil ettiğine inanılan bu çiçeğin hikayesi nedir? Nasıl oluyor da bu farklılıkları aynı sembol temsil edebiliyor?

Bunu anlayabilmek için sanırım ilk olarak Fleur-de-Lis’in nerede, ne zaman ve ne amaçla kullanıldığına bakmamız gerekiyor. Zambak çiçeği zaman içerisinde birçok kez kullanılmış olsa da tarih sahnesine Frankların ilk kralı I. Clovis ile çıkmıştır. Rivayete göre Clovis M.S. 496 yılında vaftiz edildiği sırada Meryem Ana tarafından cennetten kendisine zambaklar gönderilmiştir. Yine aynı anlatıya göre cennetten gönderilen zambaklar Clovis’in armasında bulunan hilallerle ‘mucizevi’ bir şekilde yer değiştirmiştir. Tabii ki böyle mucizevi bir olayın ardından zambak çiçeği ya da diğer adıyla fleur-de-lis de doğal olarak daha ‘kutsal’ bir kimliğe bürünmüştür.

I. Clovis’e Meryem Ana tarafından gönderiledn Fleur-de-Lis

I. Clovis 511 yılına kadar Frenklerin kralı olarak hizmet etmiştir. Bundan sonra gelen hemen hemen her Frenk kralı da zambak çiçeğini arması olarak kabul etmiş ve Frenkler için bir gelenek halini almıştır. Bir noktadan sonra kraldan ziyade kraliyeti temsil eden bir sembol haline gelmiştir. Ancak her ne kadar sembolün ortaya çıkışı I. Clovis ile de olsa belki günümüzde bu kadar meşhur olmasını sağlayan da Kutsal Roma-Cermen İmparatoru Charlamagne’in de zambak sembolünü benimsemiş ve kullanmış olmasıdır.

Charlamagne ve Fleur-de-Lis

Floransa’nın Sembollerinden Bir Tanesi

Fleur-de-lis her ne kadar Fransızlar tarafından benimsenmiş olsa da Avrupa sınırları içinde uzun süre boyunca kullanıldığı için Frenk devletlerinin sınırlarını da aşmış ve başka hanedanlar tarafından da kullanılmıştır. Bunun en çarpıcı örneği de Floransa olacaktır. Floransa’da da kullanılan fleur-de-lis – her ne kadar zambak çiçeği olsa da – Fransızlar tarafından kullanılan armadan biraz daha farklı resmedilmiştir. Renk ve şekil itibariyle daha farklı olan Floransa amblemi de günümüze kadar gelmiştir. Burada bir başka farklılık ise armanın herhangi bir hanedan ya da kraliyeti değil şehrin kendisini temsil ediyor olmasıdır. Bu arma şehirle o kadar bütünleşmiştir ki, bugün Serie A (İtalya 1. Futbol Ligi) takımlarından ACF Fiorentina takımı da logosunda fleur-de-lis’i kullanmaktadır.

Zambak sembolü tabii ki Avrupa’nın merkezi ile sınırlı kalmamıştır. 12. Yüzyıl’da Boşnak Krallığı tarafından kullanılan bu sembol, hatırlanacağı üzere Yugoslavya’dan bağımsızlığını ilan ettikten sonra Bosna Hersek de 1998 yılına kadar zambak çiçeğini bayrağında kullanmıştı. Bosna Hersek’e burada ilham kaynağı olan şey ise kendi geçmişleri idi. 1377 ile 1463 yılları arasında bugünkü Bosna sınırlarında hüküm süren Kotramanic Hanedanlığı’nın sembolü olmasıydı.

Fransa Krallığı, Bosna Hersek, Floransa ve Fiorentina’yı sembolize etmesinin yanı sıra daha öncede bahsettiğim gibi Fleur-de-Lis aynı zamanda Kuzey Amerika’da da sıklıkla karşımıza çıkıyor. Süsenin karşımıza çok sık çıktığı bir başka coğrafya ise Kanada. Kanada’nın doğusunda yer alan Quebec Eyaleti de mavi arkaplanın üzerine beyaz bir haç ve haçın 4 parçaya ayırdığı kısımlar üzerinde de birer tane süsenin bulunduğu bir bayrak ile temsil ediliyor.

Quebec Bayrağı

Bu kadar sık ve yaygın olarak kullanıldığından dolayı farklı hikayeleri olması da gayet doğal olsa gerek. Katolikliğin önemli bir sembolü haline dönüşen Fleur-de-Lis’in en yaygın hikayesi. Ancak batı odaklı olmayan hikayeler de bulunmakta süsen hakkında. Bu anlatılara göre de bi sembolün tarihi Mezopotamya’ya kadar uzanıyor. Yapılan kazılar ve arkeolojik buluntularda Avrupa’da M.S 5. Yüzyıl içerisinde ilk karışımıza çıktığı söylenilen sembolün çok daha eski dönemlerde zaten Mezopotamya’da kullanıldığına dair işaretler de bulunmuş.

Gelgelelim, Fleur-de-Lis’in hikayesi nerede başlamış olursa olsun, günümüzde geldiği nokta çok kapsayıcıdır. Hatta ve hatta tarih üstü bir kimlik kazanmıştır. Bu kanıya nereden mi vardım? Bir gün İstiklal Caddesi’nde yürürken, pek hoş vitrinli biraz klasik dizaynlı, bir kırtasiyeciden beklenmedik düzeyde ilgi çekici bir dükkanın satmakta olduğu mürekkep şişelerini dahi süslemekteydi zambak çiçeği. İşte tam da bu yüzden ben sadece bir coğrafya ve bir insan topluluğuna ait göremiyorum. Aksine günümüzde herkesin Fleur-de-Lis’te kendine ait bir şeyler bulabileceğine inanıyorum.

KAYNAKÇA

Fleur-de-Lis,  global.britannica.com/topic/fleur-de-lis

Fleur-de-Lis, heraldica.org/topics/fdl.htm

fleurdelisfashions.com

publicationsduquebec.gouv.qc.ca

The Symbols of Florence and Their Meaning, florenceapartmentstorent.com/symbols-florence- meaning/4815