Bu Maskenin Ardında…

Geçtiğimiz hafta Amsterdam, Washington ve Londra başta olmak üzere birçok büyük kentte gelenekselleşmiş “Bir Milyon Maske Yürüyüşü” düzenlendi ve her yıl takvimler kasımın beşini gösterdiğinde yapıldığı gibi “Guy Fawkes Gecesi” kutlandı. Özellikle haber bültenlerimizin fazlaca yer verdiği gibi, Londra’da on sekiz bin kişi V for Vendetta maskesiyle yürüyüşe katıldı ve yüzden fazla gösterici tutuklandı. Yüksek vergilendirme, yetersiz eğitim olanakları ve işsizlik gibi sorunlardan muzdarip olan binlerce vatandaş maskeleriyle Parlamento binasının önünde kapitalizm karşıtı sloganlar attılar. Bugün, yalnızca kasımın ilk haftası yapılan Guy Fawkes etkinliklerinde değil, birçok ülkede neredeyse her protestoda “V for Vendetta” filmi ile dünya genelinde milyonlarca insana ulaşmış olan bu maskelerden kullanılıyor. Günümüzde birçok insana, pek çok ideolojiye ulaşmış ve hizmet etmiş bu keskin hatlara sahip, sivri bıyıklı yüzün ardında dört yüz yıllık bir hikaye gizli.

Bu maskenin tarihi hakkında bilgi edinmek için bakmamız gereken ilk yer 1600’lü yılların İngiltere’sidir. İngiltere 1532-1536 yılları arasındaki Reform döneminde kiliseyi krala bağlamış, din adamlarının halk ve iktidar üzerindeki etkisini azaltmıştı. 1566’da Katolik bir anneden doğma 1. James İngiltere kralı olduğunda, Katolikler kendilerine daha yakın bir ortamın oluşacağına inanmışlardı. Fakat 1. James gelenekçi din anlayışı yerine, bilimsel gelişmelere göre gelişen bir düzeni savunan Kalvinizm’i benimsemişti. Dolayısıyla olaylar, Katoliklerin beklediklerinin tam tersi yönde gelişti ve bu gelişmeler bir kısım koyu Katolik vatandaşın tepkisini çekti. Bazı muhalif Katolik gruplar kral, saray ve aristokratlar aleyhine birtakım planlar hazırlamaya, mevcut sistemi değiştirmeye yönelik eylemler düşünmeye başladılar. V for Vendetta hikayesinin ilham kaynağı olan, 1570 doğumlu Guy Fawkes tarih sahnesine bu dönemde çıkıyor ve bahsettiğimiz koyu Katolik gruplardan birinde görev alıyor. Onun fikir dünyasını ve hedeflerini daha iyi anlamak için gençlik ve çocukluk yıllarına bakmamız faydalı olacaktır.

13 Nisan 1570’te York şehrinde doğan Fawkes, öz babasını sekiz yaşında kaybettiği için annesinin ikinci kocası tarafından yetiştirilmiştir. Koyu bir Katolik olan üvey babasının etkisiyle, azılı bir Katolik’e dönüşen Fawkes, Katolik ve Protestanların Seksen Yıl Savaşı’nda yer aldı. İspanyol ordusunun Hollanda’daki birliğinde kendini askeri alanda geliştirme imkanı bulan Guy Fawkes, 1604 yılında İngiltere’ye döndüğünde pek çok alanda sivrilmişti.

İngiltere’yi Katolikleştirme fikrini benimsemiş, askeri alanda kendini geliştirmiş bu kararlı ve yetenekli adam, dönemin Katolik grupları için oldukça büyük bir şanstı. Kısa süre içinde “Barut Komplosu” isimli 12 kişilik bir ekibin en önemli parçası haline gelen Guy, ekibin lideri Robert Catesby ile birlikte, tüm İngiltere’yi derinden sarsacak bir eylem hazırlığına girişti. Parlamento’nun tam karşısında bir mahzen kiralayan ekip, burada direkt olarak Parlamento’nun altına uzanan bir tünel buldular ve artık eylemi nasıl gerçekleştireceklerini de biliyorlardı. Bu tünelden geçerek Parlamento’nun altına 36 varil barut döşeyen Guy Fawkes, açılış günü olan 5 Kasım’da fitili ateşleyecek ve eylemi başlatan isim olacaktı. Aynı gün Robert Catesby ve ekibi de Kral James’i suikast ile öldürecekti. Böylece 5 Kasım 1605’i Katolik monarşinin iktidara taşınması olarak tarihe geçireceklerdi. Fakat eylemleri, isimsiz bir ihbar mektubu ile deşifre oldu ve yakalandılar. Vatan hainliği ile suçlanan eylemciler, ağır işkencelerden sonra Parlamento binasının karşısında asılarak idam edildiler.

Bu tarihten sonra bugün bizim bildiğimizin aksine, Guy Fawkes anarşist bir özgürlük savaşçısı olarak değil de İngiliz tarihinin en nefret edilen vatan haini olarak anıldı. Hatta eylemi gerçekleştirememesini kutlamak için her yıl 5 Kasım gecesi Guy Fawkes oyuncakları ateşe verilip havai fişek gösterileri düzenlenir. Peki, İngiliz halkının bu konudaki tutumu bu kadar netken nasıl oldu da bu maske günümüzde özgürlüğün ve direnişin simgesi haline geldi?

Guy Fawkes’in yüzünü “Faşizme karşı özgürlük savaşçısı” olarak kullanma fikri 1982 yılında V for Vendetta çizgi romanının çizeri David Lloyd’dan çıktı. Çizgi roman kısa süre içinde büyük kitlelere ulaştı ve onu hepimizin aşina olduğu, artık popüler kültür ögesi haline gelen V for Vendetta filmi takip etti. Guy Fawkes’in ve Barut Komplosu’nun ilham verdiği filmde geçen gerçek olayla ilgili çeşitli hatırlatmalar da vardır.

Peki ya adam kimdi? İsminin Guy Fawkes olduğunu biliyorum. (5 Kasım) 1605’te Meclis binasını havaya uçurmaya kalkmıştı. Ama gerçekte kimdi? Neye benziyordu? Bize onu değil, fikirlerini hatırlamamız söylendi. Çünkü biri yakalanabilir, başarısız olabilir, öldürülüp unutabilir. Ama bir fikir 400 yıl sonra bile dünyayı değiştirebilir…

Filmin en önemli repliklerinden biri olan ve slogan haline gelen “Hatırla, hatırla, 5 Kasım gününü hatırla, patlamayı, ihaneti ve komployu, bu ihaneti unutmak için hiçbir neden bulamıyorum.” şiiri de aslında 1605’te 1. James tarafından kullanılmış ve ihanetlerin asla cezasız kalmayacağını vurgulamak için söylenmiştir. Buradan baktığımızda, bugün devrim ile özdeşleştirdiğimiz figürün aslında daha özgürlükçü bir yönetim benimseyen krallığa karşı, sert bir Katolik rejimi savunduğunu görüyoruz. İngilizler adına demokrasi zincirinde başarısızlığı ile çok önemli bir halka oluşturan Fawkes, günümüzde tüm dünyada birçok eylemde isyanın yüzü konumunda olsa da bunu kullanan eylemcilerin amacı, zaten Fawkes’in fikirlerini benimsemiş olmaları değil.

Filmde de sıkça vurgulandığı gibi; maskenin altındaki yüz herkesin yüzü olabilir, önemli olan insanları meydanlarda bir araya getiren fikirlerdir.

Fikirlerin gücüne bizzat şahit oldum.
Fikirler adına öldürülen ve
Fikirleri savunurken ölen insanları gördüm.
Yalnız,
bir fikri öpemez
ona dokunamaz
veya onu tutamazsınız.
Fikirler kan ağlamaz.
Acıyı hissetmezler.
Sevmezler.

Bu maskenin altında bir yüz var…
Ancak benim değil.
Ne altındaki kaslardan daha “ben”dir o yüz…
Ne de altındaki kemiklerden.
Bu maskenin altında
etten daha fazlası var.
Bu maskenin altında
bir fikir var!
Ve fikirler kurşun geçirmez !

-V-

[box_light]Kaynakça[/box_light]

BBC: Festivals and Events

http://www.parliament.uk/

Mark Nicholls, “Fawkes, Guy (bap. 1570, d. 1606)”, Oxford Dictionary of National Biography, 2004