İki bin yıldan uzun süredir gezegenimizin küresel olduğunu biliyoruz. Pisagor, Aristo, Biruni, Macellan, Kristof Kolomb ve çok daha fazlası bunun kanıtlanmasında rol oynadı; bu bilgi bize lise coğrafya derslerinde çokça tekrarlandı. Bu fikre karşı çıkan “düz dünya savunucuları”, son yıllarda -belki de sosyal medyanın etkisiyle- fikirlerini daha geniş kitlelere daha hızlı yaymaya ve dernekler oluşturmaya başladı. Dünya gerçekten düz olsaydı nelerle karşı karşıya olurduk?
NEGATİF
1. Kutup Işımaları ve Kızarmalar
Küresel dünya modelinde çekirdek mevcut ve çekirdeği çevreleyen eriyik metal dönerek elektrik akımları üretiyor böylece gezegenimizi koruyan manyetik alan ortaya çıkıyor. Düz bir dünyada bu etki görülmeyeceği için koruyucu kalkanımız manyetosfer olmazdı. Güneş’ten gelen yüklü parçacıklar manyetosferle etkileşmeyeceği için de kutup ışımaları oluşmazdı. Bunun bir diğer ve daha ciddi etkisi de Güneş rüzgarlarından korunamamak yani Mars gibi çorak bir gezegene dönüşmek olurdu.
2. Atmosfer
Yer çekimi olmadan gezegenimizin atmosferini tutmasının imkânı yok. Atmosfer olmadan da gökyüzü siyaha döner ve yüzeydeki tüm yaşam sona ererdi çünkü buradaki su, uzayın vakumu nedeniyle kaynardı. Yine de okyanus derinliklerinde oksijene ihtiyaç duymadan yaşayan anaerobik bakteriler ve enerji üretmek için gün ışığını kullanmayan kemosentetik bakteriler yaşamaya devam eder hatta ekosistemde baskın tür hâline gelirdi.
3. Sonsuz Yollar
Düz Dünya inanışına göre Arktik, gezegenin merkezinde yer alıyor ve Antarktika kenarda buzdan bir duvar örerek insanların düşmesini engelliyor. Kürenin etrafından dolanmak yerine bir uçtan bir uca gittiğimiz yolculukların süresini düşününce insanın evden dışarı adım atmaması olağan görünüyor.
4. Yer çekimi Sorunsalı
Yer çekimi gezegenin küreselleşmesinde etkili bir faktör. Belki de düz Dünya’nın yer çekimi her şeyi merkeze yani kuzey kutbuna doğru çekmeye başlar ve buradan uzaklaştıkça çekim yatay hâle gelir.
5. Yatay Yağışlar
Yer çekimi, diskin -düz Dünya’nın- merkezine doğru etki ederse yağışlar kuzey kutbuna doğru gerçekleşirdi ve sadece merkezde aşina olduğumuz şekilde gözlemlenirdi. Hatta su da kuzey kutbuna doğru akardı ve okyanuslar merkezde toplanır, kenarlarda su bırakmazdı.
6. Kayboluş
Küresel Uydu Navigasyon Sistemi (GNSS), bize gezilerimizde yardımcı olduğu kadar acil servis birimlerinin konum belirlemesinde de etkili. Dolayısıyla düz bir dünyada hayatımızı kolaylaştıran GPS’ye elveda…Yine de iyi tarafından bakacak olursak düz Dünya’da yağan yatay yağmurlar bize kuzeyi gösterebilir!
POZİTİF
7. Aynı Gökyüzünün Ayrı İnsanları
Kuzey veya güney yarım küreler olmayacağı için gece gökyüzü her yerden aynı görünürdü. Bu kesinlikle astronominin işine gelirdi!
8. Kasırgalar
Kasırgaların dönen doğası Dünya’nın koriyolis etkisi ile ilgili fakat durağan, düz bir Dünya’da bu etki oluşmazdı. Aslına bakarsanız Ekvator’un 5 derece kuzeyi ve güneyi arasındaki enlemlerde hiç kasırga görülmemesinin nedeni de bu etkinin bu aralıkta sıfır olması.
Bu fantastik etkileri düşündükçe Dünya’nın küresel olmasına şükretmemek elde değil!
KAYNAKÇA
Metin
Dobrijevic, D. (2022, Mart-Nisan). What If Earth Was Flat?. How it Works. 40, 28-33.
Görseller
https://docs.google.com/document/d/1cZ10EPpCV28b9dwSVGz5uvqNh_wWgeMehTkl8qI1Bu8/edit?usp=sharing
