Türkiye halkının son dönem kâbuslarından olan enflasyon[i] ve vergi artışları yılın başında da etkisini tüm vatandaşların hayatında göstermişlerdi. Ancak Bilkentli öğrencilerin hayatında bu ekonomik olaylar kendilerini, yemekhanede tabldot yemeğe zam olarak bir kez daha gösterdiler.
Bilkent Üniversitesi öğrencilerinin yemekhane boykotunda yer alan renkli ve esprili pankartlardan biri.
2015-2016 Bahar Dönemi itibariyle, tabldot yemek fiyatlarında gerçekleşen zam ile fiks menü başı ücreti; toplu alımda 4,10 TL olarak belirlendi. Daha önce, Güz Dönemi boyunca fiks menü başına 3,75 TL. 2014-2015 Güz ve Bahar Dönemlerinde ise yemekhane fiks menüyü 3,25 TL üzerinden vermekteydi.
Şu halde Türkiye’nin genel durumuna da bakmak farz oldu. Geçtiğimiz günlerde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası(TCMB) Başkanı Erdem Başçı Davos’ta düzenlenen 46. “Dünya Ekonomik Forumu’nda (WEF) kafaları meşgul eden enflasyon konusunda soruları yanıtladı ve bu yanıtlar 25 Ocak 2016 tarihinde Türk basınına yansıdı.
Hemen ertesi günü, 26 Ocak 2016’da yılın ilk Enflasyon Raporu’nu açıklamak üzere düzenlenen toplantıda da konuşan Erdem Başçı, “Enflasyon 2016’da yüzde 7.5, 2017’de yüzde 6’ya geriledikten sonra 2018 yılında yüzde 5’te istikrar kazanacak” demişti.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı
Ağzından bal damlamıştı Erdem Başçı’nın. Yalnız bu balın kaynağı hakkında büyük sorunlar var çünkü en basit haliyle enflasyon Erdem Başçı’nın bahsettiği ‘biz’ öznesinin kolayca vardan yok edebileceği bir ekonomik durum değil.
Herhangi bir ülkedeki ekonomik problemler, makroekonomik düzlemde genelde 2 farklı araç kullanılarak çözülebilir; maliye politikası veya para politikası. Para politikası herhangi bir ülkedeki bağımsız merkez bankası tarafından uygulanabilir; enflasyon ve işsizliğin düşmesini sağlamaya çalışır. Elbette ki bir Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da dahil bir merkez bankasının devletin ekonomisine doğrudan etkisi olamaz. Bu sebeple Merkez Bankaları arz ve talepteki değişiklikleri faiz oranlarını veya piyasadaki para arzını değiştirerek yapmaya çalışırlar. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın bu konudaki başarısızlığını ekonomik göstergeleri bir kenara bırakarak, yalnızca Burger King’deki Steakhouse Burger menünün fiyatına bakarak bile anlamak mümkün. Ben anladım en azından. Kısıtlı bilgimden mütevellit, merkez bankasının bu başarısızlığının nedenlerini yorumlamam pek mümkün değil. Lâkin hükûmetin başarısızlığını yorumlamam pekâlâ mümkün.
14.95 TL olduğu günler dün kadar yakın olan Burger King Steakhouse menü. 2015-2016 yılı itibariyle 18.75 TL’ye satılıyor.
Zira maliye politikaları ile işsizliği az tutmaktan, fiyat istikrarı sağlamaktan veya istikrarlı bir ekonomik büyüme planı uygulamaktan tamamen devlet; dolayısıyla hükumet sorumlu. Peki devletler bunu nasıl yapabilirler? Vergi veya devlet harcaması yoluyla yapabilirler.
Makroekonomik modele göre devletin enflasyon artışını engellemek için devlet harcamalarını[ii] arttırması veya vergilendirmeyi kısması gerekir ki tüketici ve üreticiler enflasyon etkisi ile harcamalarını veya yatırımlarını azaltmak zorunda kalmasınlar. Sonuç itibarıyla bu harcama ve yatırımların azalması ekonomik aktivitenin gerilemesine ve dolayısıyla ekonomik büyümenin azalmasına yol açacaktır. Ne var ki bu iki çözümden biri bitmek üzere olan bir ekonomik gerilemede uygulanırsa (yani zaten sona ermek üzere olan bir enflasyon dönemi gibi), ekonomi ters tepki verecektir.
Benzer bir şekilde devlet orantısız ilerleyen bir ekonomik büyümeyi istikrarlı hale getrimeye çalışırken vergi arttırma veya harcamalarını kısma yoluna başvurabilir. Böylece hızlı bir büyüme sebebiyle birey ve sermayedarların yatırım ve harcama politikalarında oluşabilecek verimsizlikler engellenmiş olur. Öte yandan yine, zaten gerilemeye girmiş bir ülkede bu politikanın izlenmesi ekonomik gerilemeyi ve enflasyonu daha derin ve uzun süreli yapmaktan başka bir işe yaramayacaktır.
Dolayısıyla her iki durumda da zamanlama çok önemli. AK Parti hükumeti tam olarak hangi noktada yanlış hesaplama yaptı da enflasyon hayatlarımızı bu kadar vurdu bilemiyorum. Hem enflasyon tüm devlet harcamalarına rağmen tavanda hem her şeyde vergi artmaya devam ediyor. Bu nasıl yaman çelişki ben anlayabilmiş değilim. Ekonomi büyüyor, enflasyon azalacak diyen yetkililerden gözü alıp da gerçekliğe baktığımızda görünen tablo hiçbir kalıba sığmıyor. Görünüşe göre ya uygulanan maliye politikası çok başarısız ya da maliye politikası yok; yuvarlanıp gidiyoruz.
Peki biz bu hükumete ya da Merkez Bankamıza güveniyor muyuz? Bu sorunun cevabı çok önemli çünkü tüketici ve üretici nezdinde güvenilirliği az olan bir merkez bankasının veya hükumetin uyguladığı ekonomik politikalar her zaman için istenenden daha az verime ulaşmakta. Örneğin Merkez Bankası güvenilmez olduğunda yatırımcı, bankalardan borç alınırken uygulanan faiz oranları düşürülmüş olsa da buna güvenmeyip işlerinde genişleme ve gelişmeye gitmekten kaçınabilir. Bunu birden çok sermayedar yaptığında ise MB politikası başarısız olur.
Güven konusunda ben ne yazık ki karamsarım zira AK Parti hükûmetinin politikaları başta insan hayatına ve haklarına, ardından da ekonomiye kast ediyor. İyi bir ekonomik politika gütmek hassas dengelere bakar. Henüz insan hayatını korumak gibi en temel görevini yerine getiremeyen bir devletten istikrarlı ve adil dağılımlı bir ekonomik düzen beklememek yanlış bir tümevarım olmayacaktır diye düşünüyorum.
Türkiye’de özellikle son 1 yıl içinde vuku bulan, insan hayatının hiçe sayıldığı ve yetkililerin de süreci insan haklarını gözetmeden yönettikleri felaketlerden biri olan Ankara Patlaması’ndan bir kare.
[i] Enflasyon: Bir ülkede malların fiyatlarının genel düzlemde artışını ve para biriminin alım gücünün düşüşünü ifade eden ekonomik olay.
[ii] Devlet Harcamaları öğretmen maaşları, otoyol maliyetleri gibi harcamaları kapsar.
Kaynakça
http://www.milliyet.com.tr/merkez-bankasi-enflasyon/ekonomi/detay/2184618/default.htm
http://www.ajanshaber.com/enflasyon-icin-iyi-haber-haberi/328411
http://blog.milliyet.com.tr/akp-hicbirsey-yapmadan-ekonomiyi-nasil-duzeltti-/Blog/?BlogNo=243309
Economics, Fourth Edition , Hubbard& O’Brien, Pearson
Görseller
https://www.google.com.tr/search?q=erdem+ba%C5%9F%C3%A7%C4%B1&biw=1440&bih=799&source=lnms&tbm=isch&sa=X&sqi=2&ved=0ahUKEwj0vaCz9uLKAhWEBSwKHdA8Bw4Q_AUIBigB#imgrc=lZAPBKFqfLtGRM%3A
https://www.google.com.tr/search?q=erdem+ba%C5%9F%C3%A7%C4%B1&biw=1440&bih=799&source=lnms&tbm=isch&sa=X&sqi=2&ved=0ahUKEwj0vaCz9uLKAhWEBSwKHdA8Bw4Q_AUIBigB#tbm=isch&q=bilkent+yemekhane+boykotu&imgrc=9YOdoAyAPbxYHM%3A
https://www.google.com.tr/search?q=ankara+patlamas%C4%B1&biw=1440&bih=755&tbm=isch&source=lnms&sa=X&ved=0ahUKEwi30Z3N–LKAhVH1ywKHWxeCuUQ_AUIBygC#imgrc=lnkN-QeRrvkz6M%3A
https://www.google.com.tr/search?q=steakhouse&biw=1440&bih=755&source=lnms&tbm=isch&sa=X&sqi=2&ved=0ahUKEwj-sYvi–LKAhXD3CwKHSLiBeQQ_AUIBigB#tbm=isch&q=steakhouse+burger+king&imgrc=BK7sjv4QoIi3uM%3A
