Dünyanın çevresini ilk kez dolaşan kişi Portekizli denizci Macellan olarak bilinir. Ancak aslında Macellan bu turu hiç tamamlamamıştır.
16.yüzyılın başlarında Portekiz ve İspanya arasında baharat kaynağı bölgelerin keşfi ve hakimiyetinin kimin olacağı üzerine bir rekabet vardı. Bu amaçla denize açılmak isteyen Macellan’ın isteği Portekiz kralı Birinci Manuel tarafından reddedildi ve Macellan yasadışı ticaret ile suçlandı.Bu sebeple Macellan, Portekizli olmasının yanı sıra İspanya adına yolculuğuna başladı. Yolculuğun başlarında ise bir çok insan Dünya’nın etrafında gemi ile tam bir tur tamamlanın imkansız olduğunu deniz canavarları ve ölümcül sislerin bunu mümkün kılmayacağını öne sürdü. 1519 yılında 5 gemi ile denize açılan Macellan ise onlara tersini kanıtlamaya hazırdı. Yolculuğunun asıl amacı ise Endonezya’da bulunan ve birçok baharat çeşidine ev sahipliği yapan Maluka Adaları’na daha kısa bir batı rotası bulmaktı.
Macellan ve filosu, İspanya’dan başladıkları yolculuklarına, o zamanlar “Okyanus Denizi” olarak adlandırılan Atlantik Okyanus’unu aşıp Güney Amerika’ya ulaşarak devam ettiler. Durdukları yer olan Puerto San Julian’da tayfa isyan etti ve bu isyan Macellan tarafından kaptanların birinin idamı ve diğer birinin geride bırakılmasıyla hızla dindirildi. Eş zamanlı olarak önden rotayı keşfetmesi için gönderdikleri gemi bir fırtınada parçalanmış ve yolculuklarına geri kalan dört gemiyle devam ettiler.
Ekim 1520’de Macellan, kendi adını taşıyan boğaza ulaştı. Macellan Boğaz’ından geçerken can güvenliklerinden endişe eden San Antonio adlı geminin tayfası kaptanı zorlayarak İspanya’ya geri döndürdüler ve beş gemiden geriye yalnızca üçü kalmış oldu. Macellan’ın kalan armadası bir ayı aşan bir sürede boğazdan geçtikten sonra devasa bir okyanusa ulaştı. Macellan’ın “huzurlu” anlamına gelen Mar Pacifico olarak isimlendirdiği Büyük Okyanus’a ilk ulaşan Avrupalılar olmuştur.
Boğazda karşı karşıya geldikleri tayfunlar ve fırtınalardan sonra Pasifik’in sakinliği Macellan’da yolculuğun hızlı olacağı izlenimini uyandırmış olsa da devasa Pasifik Okyanusu’ndan geçmek üç aylarını almıştır. Bu süreçte yiyecekleri bozuldu, gemideki açlık ve pislik tayfayı kötü bir şekilde etkiledi. Mart 1521’de de sonunda beklenen “kara göründü” sözleri duyuldu ve Guam Adasına ulaşıldı.Burda küçük bir teknelerinin çalınmasına karşılık evleri yakarak yerli halkı katlettiler. Burdan Filipinlere ulaşan Macellan ve filosu Cebu Adasında yerel halkla yakınlaştı ve komşu adayla aralarındaki savaşa istek üzerine katılarak burada zehirli bir okla vurularak can verdi.
Gemide mürettebat, kaptan ve tabiki Macellan’a ek olarak bir de Macellan’ın seyahatten önce almış olduğu kölesi vardı. Malakkalı Enrique olarak bilinen köle, 1511 yılında Macellan’ın Uzakdoğu seyahatinde Malezya’daki bir köle pazarından alınmıştı ve Macellan’ın sonraki tüm seyahatlerine olduğu gibi buna da yanında, yerel halkla iletişimi sağlamak için çevirmen olarak götürüldü.
Ölümüyle beraber Macellan’ın Dünya turu yarım kalsa da 1511’de yaptığı yolculuk ve sonrasında Macellanla Pasifik Okyanus’undan geçip Filipinlere ulaşmasıyla Dünya’nın çevresinde turlayan ilk kişi olarak kabul edilir. Dünya’yı tek seferde turlayan ilk insanlar ise Macellan’ın ölümünden sonra 1522 yılında turu tamamlayıp İspanya’ya geri dönen mürettebat ve kaptanları, Juan Sebastian Elcano oldu.
Macellan’ın mürettebatından sonra Dünya’nın çevresini turlayan ilk kişi ise İngiliz bir korsan olan Francis Drake oldu.
1567 yılında Drake, Afrika’ya doğru yelken açtı ve İspanya himayesinde olan bir bölgede tutsaklarını satmayı amaçladı ancak Meksika’da bir limanda İspanyollar tarafından kapana kısıldı. Mürettebatın çoğunluğu öldürülse de kendisi kaçmayı başardı ve İspanya’ya karşı yaşamının sonuna kadar sürecek olan nefreti başlamış oldu. Başarıları Kraliçe 1. Elizabeth’in ilgisini çektiğinde ise kendisine Karayipler’deki İspanyol limanlarını ele geçirme hakkı tanındı. Bununla beraber Panama kıyılarına kadar ilerleyen Drake, Pasifik Okyanusu’nu ilk kez gözüne kestirdi ve büyük ganimetlerle İngiltere’ye geri döndü.
1577’de Kraliçe Elizabeth, Drake’i Macellan Boğazından geçmek koşuluyla Güney Amerika’ya sefere gönderdi. Arjantin’de bulunan Port San Julian’da demir attıklarında, Macellan’ın tayfasından ayaklanıp bu noktada hayatlarını kaybeden isyankarların cesetleriyle karşılaştı. Kendisi de aynı noktada mürettebatından bir isyankarın kellesini aldı.
Beş gemisinden biri İngiltere’ye geri dönmüş ve ikisi fırtınalarda parçalanmış olarak yoluna devam etti. Güney Amerika kıyılarından İspanyol limanlarına yaptığı baskınların ardından Atlantik’e bir geçit bulma umuduyla kuzeye yöneldi ancak hava şartları geri dönmesine sebep oldu. Günümüzde San Francisco olarak bilinen yere demir attı ve New Albion olarak adlandırdığı bölgeyi Kraliçe adına sahiplendi. Burdan batıya tekrar yönelip Malukka Adaları’nı geçerek 1580’de İngiltere’ye geri döndü. İspanyol devleti onun bir korsan olduğunu öne sürerek karşı çıksa da Kraliçe Elizabeth tarafından şövalye ilan edilen Drake Dünyanın çevresini turlayan ilk İngiliz olarak kayıtlara geçti.
Kaynakça:
Andrews, Evan. “Was Magellan the First Person to Circumnavigate the Globe?” HISTORY, 31 Aug. 2023, www.history.com/news/was-magellan-the-first-person-to-circumnavigate-the-globe.
Federico V. Magdalena, PhD, and Federico V. Magdalena, PhD. “Who Is Enrique De Malacca in PH History?” SunStar Publishing Inc., 8 Apr. 2023, www.sunstar.com.ph/cebu/lifestyle/who-is-enrique-de-malacca-in-ph-history#:~:text=Magellan%20was%20accompanied%20by%20239,Alderley%20and%20James%20Alexander%20Robertson.
“Ferdinand Magellan.” Royal Museums Greenwich, www.rmg.co.uk/stories/topics/ferdinand-magellan.
“Ferdinand Magellan – Early Years, Expedition and Legacy.” HISTORY, 29 Oct. 2009, www.history.com/topics/exploration/ferdinand-magellan.
Kiger, Patrick J. “Why the Magellan Expedition Was so Treacherous.” HISTORY, 24 July 2023, www.history.com/news/magellan-expedition-facts-dangers.
Malumatfurusorg. “Dünyanın Etrafını Dolaşan İlk Denizcinin Macellan Olduğu İddiası.” Malumatfuruş, 24 Oct. 2020, www.malumatfurus.org/dunyanin-etrafini-dolasan-ilk-denizci-olarak-zenci-henry-yerine-macellani-taniyanlar/#:~:text=D%C3%BCnyan%C4%B1n%20%C3%A7evresini%20dola%C5%9Fan%20ilk%20insan,terc%C3%BCman%C4%B1%20olan%20Zenci%20Henry’dir.
Murphy, Shannon, and Shannon Murphy. “Ferdinand Magellan – Guampedia.” Guampedia – the Online Resource About Guam, 30 Dec. 2023, www.guampedia.com/ferdinand-magellan.
“Sir Francis Drake.” Highbrow, 7 Nov. 2017, gohighbrow.com/sir-francis-drake-1540-1597.
“Sir Francis Drake: Facts, Routes and Biography – HISTORY.” HISTORY, 9 Nov. 2009, www.history.com/topics/exploration/sir-francis-drake.
Lipur Lara. “Panglima Awang – Lipur Lara.” Lipur Lara, 15 Sept. 2023, www.lipurlara.my/legends/panglima-awang.
