Formula dediğimizde çoğumuzun aklına bir kare gelir: Kameranın görüşüne giren ve müthiş bir süratle diğer yönden çıkan araçlar. Tam bu anda yüksek devirle geçen arabanın gürültüsünü hepimiz duymuşuzdur. Özellikle 2013 ve öncesinde ünlü olan V8 gibi gürültülü motorların yerini bugün 6 silindirli ve hibrit sistemler yer aldı. Ancak artık devir değişiyor; tamamen elektrikli motorlardan güç alan araçların sokak pistlerinde vızır vızır yarıştığı Formula E’miz var!
Elektrikli araçların yaygınlaştığı, Tesla’ları sokaklarda daha çok görmeye başladığımız 2023 yılından tam 12 sene önce başladı Formula E’nin macerası. Bu yolculuk, Paris’teki bir restorantta eski FIA başkanı ile şuanki Formula E başkanı Alejandro Agag’ın görüşmesi sonrası bir peçete üstüne “electric championship” olarak not alınmasıyla başladı. Formula E’nin fikir temelleri, elektrikli araç teknolojisinin takımlar arası rekabet sonucu gelişmesi ve yaygınlaşan teknolojinin bu sektöre uyarlanması hedefiyle atıldı. Bu görüşmeden 3 yıl sonra, 2014 yılında ilk yarışlar düzenlenmeye başlandı. Ayrıca CEO Agag’ın, büyük bir ilerigörüşlülükle, FIA ile yaptığı 25 yıllık bir anlaşma gereği yalnızca Formula E takımları tamamen elektrikli araçları kullanabilmektedir.
Teknolojinin Gelişimi ve Jenerasyonlar
3 jenerasyondan oluşan Formula E’de ilk jenerasyon, yani Gen 1 araçlarda Spark-Renault işbirliğiyle üretilen 200kW gücünde elektrik motorları kullanıldı. Bu yıllarda batarya teknolojisinin yetersiz olması nedeniyle tüm pisti tamamlamak için takımlara 2 araç hakkı veriliyordu. Yani sürücüler, pistin yarısına geldiklerinde araçlarından “atlıyor” ve diğer araca geçiyordu.
Günümüzdeki Gen 3 araçlarında ise motor gücü 300kW’a yükseltildi. Ayrıca, yeni tasarlanan araçlarda mekanik fren sistemi, yerini rejeneratif fren sistemine bırakıyor. Bu sistemde, elektrik motorunun ters yönde dönmesiyle bir rüzgar türbini gibi enerji üretiyor. Bu prensiple hem araç yavaşlatılıyor hem de batarya tekrar şarj ediliyor. Bu sistemle her frende kaybedilen enerjinin neredeyse %80’ini bataryaya tekrar kazandırmak mümkün.
Formula E’ye Özel
Yarış kurallarının Formula 1 ile neredeyse aynı olduğu Formula E’de, atmosfer çok farklı. Yarışmalarda sadece sokak pistlerinin kullanılmasının sebebi topluma “elektrikli araçların sokaklar için bir çözüm” olduğu mesajını vermek. Sokak pistlerinin getirdiği bir diğer avantaj ise insanlar için ulaşımın kolay olması. Ayrıca, Formula E biletleri F1 biletlerine göre hayli ucuz. Bu sebepler Formula E’nin popülaritesini zamanla arttırıyor.
Seyirci de Yarışa Dahil!
“Fanboost” ve “Attack Mode” olarak bilinen iki etkileşime yer veriliyor Formula E pistlerinde. Attack Mode’da, yarış çizgisinin dışına çıkarak “aktivasyon çizgisini” takip eden sürücüler, ekstra 50 kW güç kazanabiliyorlar. Video oyunundan fırlama bir özelliğe benzeyen bu modda yavaş bir çizgiden gidip 2 dakika boyunca ekstra güç kazanabilirler.
Yarışların başladığı yıldan beri aktif olan ama 2023 yılında şampiyonadan kaldırılan ikinci özelliğimiz ise “fanboost”. Bu özellikte ise seyircilerin online olarak yaptığı bir oylama sonucu en popüler 5 pilota 100kJ ekstra enerji sağlanıyordu. Yani resmen en sevdiğiniz pilota enerji sağlayarak yarışa dahil oluyordunuz. Seçimlerin manipüle edildiğiyle ve bot saldırılarına uğradığı gerekçeleriyle çokça şikayet edilen özellik son sezonda Gen 3 araçların gelişiyle birlikte kaldırıldı.
Yarış Taktikleri
Bu iki moddan bahsetmişken bir başka özelliğe de değinelim. Araçların kalan şarjını ne pilotlar ne de yarış mühendisleri göremiyor. Mühendislerin görmesi için tek seçenek TV’yi izlemek. Evet, bunca farklı koşuşturmanın arasından mühendisler bir gözlerini de TV’de tutarak ne kadar enerjilerinin kaldığını izliyorlar. Yarışlar normal Formula yarışlarına benzese de araçlarında kalan enerjiyi hesap etmek ve ona göre zaman zaman da yavaşlamak gerekiyor. Buna Attack Mode’u da dahil ettiğimiz zaman ortaya resmen bir şenlik çıkıyor.
Bu yazımızda elektrikli araçları kullanan motorspor şampiyonası Formula E’den, insanlara ve sokağa olan yakınlığından ve gelişen teknolojilerinden bahsetmeye çalıştık. Umarım bu heyecanlı ve yeni olan yarış serisi sizin de içinizde bir heves uyandırmıştır…
Kaynakça
https://en.wikipedia.org/wiki/Formula_E
https://tr.wikipedia.org/wiki/Formula_E
https://en.wikipedia.org/wiki/Spark-Renault_SRT_01E
https://tr.motorsport.com/formula-e/event/jakarta-eprix-ii/yaris-1758052/1758052/photos/
https://www.autoblog.com/2016/04/01/the-formula-e-car-swap-takes-practice/
https://www.fiaformulae.com/en/championship/fanboost
https://www.electrive.com/2022/11/08/porsche-presents-formula-e-race-car-for-2023/
https://www.speedcafe.com/2018/12/04/formula-e-reveals-attack-mode-graphics/
