Şanlıurfa, Gaziantep’in yanında yer almakta olup 3-4 günde rahatlıkla gezebileceğiniz bir şehirdir. Tarihte bilinen en eski ibadet yeri olan Göbeklitepe’nin ve nesli tükenme tehlikesi altında olan Kelaynak Üretme İstasyonu’nun bulunduğu güzide bir şehrimizdir.
Ayrıca “Peygamberler Şehri” olarak bilinen yer; Hz. İbrahim, Hz. Eyüp, Hz. Musa, Hz. Şuayip, Hz. Elyasa, Hz. Yakup, Hz. Yusuf ve daha birçok peygamberin ayak bastığı bir şehirdir. Peygamberler Şehri’ne, dünyanın dört bir yanından turist ve araştırmacılar akın etmektedir. Hz. İbrahim’in dinine inananlar (Yahudiler, Hristiyanlar ve Müslümanlar) bu kutsal şehri ziyaret etmektedir. Nitekim Şanlıurfa, dünya inanç turizminde Mekke, Medine ve Kudüs’ten sonra 4. sırada yer almaktadır.
Şehir, Kurtuluş Savaşında gösterdiği başarılardan dolayı 1984 yılında “Şanlı” unvanını almıştır.
Bir önceki yazımda Gaziantep’te gezilmesi gereken yerlerden bahsetmiştim. Urfa ile Gaziantep yakın olduğu için iki şehri aynı zaman diliminde gezebilirsiniz. Bu nedenle bu yazımda, bir önceki yazının devamı niteliğinde 7. sıradan başlayacağım.
Yazıda kullandığım fotoğraflar bana aittir.
7- Göbeklitepe
Mısır’daki piramitlerden (MÖ 3000), birçok filme konu olmuş, İngiltere’deki Stonehenge’ten (MÖ 3000) ve bir zamanlar en eski tapınak olduğu varsayılan Malta’daki Ggantija Tapınakları’ndan (MÖ 3600) bile eski olan Göbeklitepe’nin MÖ 10000’li yıllarda yapıldığı düşünülmektedir.
Göbeklitepe, ilk defa bir çiftçinin tarla sürerken bulduğu kalıntılar ile keşfedilmiştir ve 1995 yılından beri kazı çalışmalarına devam edilmektedir. Göbeklitepe’de henüz 6 tapınak bulunsa da yaklaşık olarak 14 adet daha tapınak olduğu tahmin edilmektedir. Kazı çalışmalarının aşağı yukarı 50 yıl daha süreceği öngörülmektedir.
Kazı çalışmalarında 12000 yıl önceye ait birçok heykel bulunmuştur. Tilki, timsah, akrep, aslan, yaban eşeği, sığır, turna, yaban domuzu, yılan, ördek ve boğa gibi hayvan heykellerinin yanında, insanları tasvir eden heykeller de gün yüzüne çıkmıştır.
Göbeklitepe’de yapılan araştırmalar sonucu, bölgede 300’e yakın dikili taş olduğu ortaya çıkmıştır ve bu taşların çevredeki kayalıklardan taşınarak getirildiği düşünülmektedir. Dikili taşların ağırlığı 40-60 ton arasında ve boyları ise 3-8 metre aralığındadır.
Dünyanın en eski ibadet yeri olarak bilinen Göbeklitepe, UNESCO Dünya Miras Listesi’ne 2011 yılında alınmıştır. Türkiye tarafından, 2019 yılı “Göbeklitepe Yılı” olarak ilan edilmiş ve 2019 Türkiye Müzekart’ın üstündeki görsel Göbeklitepe’ye aittir.
8- Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi
Göbeklitepe’de yapılan kazı çalışmalarından çıkarılan eserler bu müzede sergilenmektedir. Ayrıca müzede, Göbeklitepe’deki devasa dikili taşların kopyaları da sergilenmektedir.
Neolitik dönem açısından uluslararası bir öneme sahip olan müzede, tarihte gerçek boyutta yontulmuş ilk insan heykeli olan “Balıklıgöl Adamı” ve birçok döneme ait önemli eserler sergilenmektedir.
9- Haleplibahçe Mozaik Müzesi
Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’ne yürüme mesafesinde olan Haleplibahçe Mozaik Müzesi’ni, özellikle sanata meraklı olanların ziyaret etmesini öneririm.
Mozaik Müzesi’nde; Edessa Krallığı’na ait Orpheus Mozaiği ve savaşçı amazon kadınlarının resmedildiği mozaiklerin yanı sıra birçok şaheseri daha görebilirsiniz.
10- Birecik Kelaynak Üretme İstasyonu
Kelaynaklar tek eşlidir ve eşlerine çok sadıktır. Öyle ki eşi ölen bazı kelaynakların yemeyi içmeyi bıraktıkları veya kayalıklardan kendilerini aşağı bırakarak intiharı seçtikleri çok görülmüştür. Bu kuş türünün adının “kelaynak” olmasının sebebi başlarında tüy olmamasıdır. Nuh Peygamber’in “bereket sembolü” olarak gemisine aldığı kelaynaklar, geçmişte birçok bölgede yaşamakta iken, şu anda sadece Nil Vadisi’nde ve Birecik’te bulunmaktadır.
Nesli tükenme tehlikesinde olan bu kuşların Birecik’i tercih etmelerinin nedenleri arasında; ılımlı iklimi, besin bulma kolaylığı, kayaların kolay işlenebilir olması ve halk arasında “bereket müjdesi” olarak görüldükleri için insanların bu kuşlara ve yumurtalarına zarar vermemeleri yer almaktadır.
Şu anda Birecik’te yaklaşık 300 adet, Fas’ta 350 adet ve dünyanın bazı yerlerindeki hayvanat bahçelerinde 1000 adet kelaynak kuşu bulunmaktadır.
1977 yılında Orman Genel Müdürlüğü tarafından, kelaynakların varlıklarını sürdürmesi amacı ile Birecik’te “Kelaynak Üretme İstasyonu” kurulmuştur. Bazı yıllar kelaynakların göç etmesine izin verilmiştir, ancak serbest bırakılan kuşların çok azının geri döndüğü görülünce serbest bırakılmamaya başlanmıştır. Şu anda istasyonda kontrollü olarak beslenen kuşlar yaşamlarını sürdürmektedir.
Bu yazımda Urfa’da gezilmesi gereken bazı yerlerden bahsettim, ama Urfa’da turistlik mekânların fazlalığı nedeni ile yazımı 2 bölüme ayırdım ve gelecek yazımda 2. bölümü ele alacağım.
Kaynakça:
https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6beklitepe#Buluntular
https://seyahatdergisi.com/gobeklitepe-tapinagi/
http://www.birecik.gov.tr/kelaynak-kuslari3
https://www.aktuelarkeoloji.com.tr/sanliurfa-arkeoloji-muzesi
