GazeteBilkent’in bir parçası olmakta ilk adımımı atarken yakından ilgilendiğim ve bundan çokça zevk aldığım bir konuyu ele alarak başlamak istiyorum. Psikedelik, İngilizce aslıyla “psychedelic” rock olarak geçen rock müzik türünün fikrimce en absürt, absürtlüğüyle de fazlasıyla ilgi çekici olan bu müzik akımının, terimsel olarak olmasa da nihayetinde hepimizin aşina olduğu bir tür olduğunu belirterek giriş yapmak en doğrusu. Yıllar boyu isimlerini akıllara kazımış, rock başta olmak üzere müzik kültürünün bir sürü farklı kategorisini derinden etkileyen ve yeniden yapılandıran, hepimizin bildiği Pink Floyd, The Beatles, Led Zeppelin, Eric Clapton ve Jimi Hendrix gibi bir sürü önemli sanatçının büyüsünü dokundurduğu bir tür aslında. Bu kadar övdüm, biraz da bildiklerimizle yeniden tanıştırdım. Peki, tam olarak nedir psikedelik rock?
Kapsamlı bir tanımı yapılması gerekirse İngilizce’de aynı zamanda “psychedelia” olarak adlandırılan psikedelik rock, başta LSD olmak üzere çeşitli halüsinojen maddelerin etkisi altındayken edinilen deneyimler sonucunda ortaya çıkan bir rock müzik türü olarak özetlenebilir. Bu türe önemini bağışlayan “psikedelik” kelimesi ise özünde halüsinasyon yaratan ve bununla bağlantılı olan anlamına gelmektedir. Özellikle 1960’lı yıllarda oldukça yaygın ve başarılı bir döneme imza atan bu rock müzik türünün kökenleri folk rock ve blues’a dayanmakla birlikte sonralarında hard rock ve progresif rock türlerinin de öncüsü olmuştur. Psikedelik rock’ın doğduğu topraklar hippi akımı etkisindeki Amerika Birleşik Devletleri’ni gösterse de çabucak Birleşik Krallık öncelikli olmak üzere Avrupa’ya da sıçradığı ve geniş çaplı bir popülariteye ulaştığı aşikâr.
60’lı yılların gözdesi olup çeşitli sanatçıların elinde farklı şekillerde yoğrularak bambaşka müzikal esintileri rock müzik dağarcığına katan psikedelik rock’ın bir merak uyandırıcı ve biraz da gururlandırıcı yanı ise, ülkemizde de kendini Anadolu Rock müziğinin içinde, iyice evrilip büyürken bulmuş olması. Erkin Koray, Cem Karaca, Barış Manço, Selda Bağcan gibi birçok değerli isim Türk Halk Müziği’yle Batı müziğinin birleşmesine öncülük ederek Turkish psychedelic veya psych olarak adlandırılan yeni bir alt türün oluşumuna ve uluslararası çapta psikedelik rock’ın gelişimine de katkı sağlamış. Tabii bu çığır açıcı, bir o kadar da orijinal müzik türünün kültürümüzden ve kimliğimizden önemli parçalar taşıması fakat bu etkinin bilincinin ABD ve Birleşik Krallık’taki kadar yaygın olmaması insanı bir durup düşündürüyor, biraz da can sıkıyor. Belki tavşan deliğine düştüğümüz psikedelik rock’a yaptığımız bu küçük başlangıç hepimiz için unutulmuş ve pek de hatırlatılmayan bu değerli kültürü yeniden canlandırmamıza vesile olur diyelim.
İyi hoş, psikedelik rock ne, nereden türemiş de gelmiş anladık. Peki bir şarkının psikedelik olup olmadığını nasıl anlayacağız? Öncelikli olarak şunu belirtmek önemli; bir sanatçının psikedelik rock veya başka bir müzik türü altında isim yapmış olması demek, sanatı yalnızca psikedelik öğelerden ibarettir demek olmadığı gibi, bu türlere mensupluğuyla tanınmayan ancak yine de psikedelik birtakım şarkılar üreten sanatçılar da bulunuyor. Psychedelia’nın kolları rock’ın ötesinde bir sürü alana uzansa da ben önceliği konu başlığımıza vermek ve ayırt edici etmenlerinden bahsetmek istiyorum. Psikedelik rock, çoğunlukla elektro ve bas gitar, bateri, klavye ve ayırt edici olarak da mellotron, perküsyon ve sitar gibi elektronik ve çeşitli etnik kökenlere ait enstrümanların yenilikçi bir kullanımla bir araya gelmesiyle icra ediliyor. Bu enstrümanların yanı sıra psikedelik rock’ı diğer türlerden farklı kılan önemli noktalar arasında halüsinatif etki yaratan yankı, distortion (seslerde çarpıtılma veya değiştirilme), faz ve tersine çevrilmiş ses efektlerinin varlığı birincil element. Aynı zamanda uzun doğaçlama gitar soloları da psikedelik rock’ın imza unsurlarından biri. Son olarak da şarkılardaki soyutluk ve sürrealizm, çoğu zaman da halüsinojen madde kullanımına dokunan sözler psikedelik şarkıları daha rahat ayırt etmemize yardımcı olabilir. Bir şart olmasa da genellikle LSD gibi maddelerin etkisi altındayken algıların ötesinde bir keşfe ışık tutan bir müzik türü olan psikedelik rock, icra edeni de dinleyeni de çılgın ve renkli bir serüvene sürükleyen şarkılarıyla günümüzde farklı türlerde, yeni dönem sanatçılarının ellerinde yeniden doğuyor.
Psikedelik rock ilginizi çektiyse ve bu tuhaf müzikal akıma bir başlangıç yapmak istiyorsanız, aşağıya müzik dünyasını sarsan isimler başta olmak üzere kendi favorilerimden Türkçe ve İngilizce ufak bir derleme ve daha geniş kapsamlı bir Spotify listesi bırakıyorum:
- “Strawberry Fields Forever” – The Beatles
- “Julia Dream” – Pink Floyd
- “No Quarter” – Led Zeppelin
- “Purple Haze” – Jimi Hendrix
- “Tomorrow Never Knows” – The Beatles
- “Who Is She?” –I Monster
- “Riders on the Storm” – The Doors
- “Ceviz Ağacı” – Cem Karaca
- “Yaylalar” – Selda Bağcan
- “İsyan Manifestosu” – Gaye Su Akyol
Keyifli dinlemeler!
Kaynakça:
https://www.technopat.net/sosyal/blog/psychedelic-muezik-rock.4348/
https://www.masterclass.com/articles/psychedelic-rock-explained
