Feminizm, yeni bir kavram gibi görünse de kadın hakları mücadelesi yüzlerce yıl öncesine kadar uzanan uzun bir süreçtir. Bu mücadelenin en önemli adımlarından biri olan ERA (Equal Rights Amendment) ya da Türkçe karşılığı ile Eşit Haklar Değişikliği, Amerika anayasasındaki 19. değişikliğin yani kadınların oy verme hakkının onaylanmasından üç yıl sonra, Alice Paul and Crystal Eastman tarafından Kongre’de önerilmiştir. Bu değişikliğe göre; boşanma, mülkiyet, istihdam ve diğer benzeri konularda cinsiyetler arası yasal eşitsizlikler ortadan kaldırılacaktı. O dönemlerde kadınlar, ev kadını olmak zorunda bırakılarak eşlerinden gördüğü şiddete de susmak zorunda bırakılıyordu. ERA’nın ortaya çıkması ile birlikte kadınlar, bu konularda karşı cinsle eşit haklara elde edecekti.
Bildirge, 1923 yılında başlayarak yarım yüzyıldan fazla süre boyunca milletvekilleri tarafından Kongre’de defalarca kez tanıtıldı ancak yetmişli yıllara kadar belirgin bir ilerleme kaydedemedi. Ulusal Kadın Hareketi (NOW)’un kurucusu olan Betty Friedan, Ulusal Kadın Siyasi Grubu (NWPC)’nin kurucu ortağı olan Bella Abzug, Ms. Dergisinin genel yayın yönetmeni olan Gloria Steinem ve Amerikan Kongresi’ne seçilen ilk kadın Afro-Amerikan siyasetçi olan Shirley Chisholm’un da katkıları ile ateşlenen ikinci dalga feminizm akımı sayesinde ERA hareketi, yetmişli yılların başında tekrar tartışma konusu haline geldi.
Bu dönemde hareketi destekleyen kadınlar arasında çeşitli tartışmalar olsa da (örneğin Betty Friedan, ERA’da LGBTİ+ haklarını savunmaktan uzak duruyordu) kürtaj yasağının kaldırılması, boşanma hakkı, kadınların ekonomik eşitliği ve buna benzer konularda uzlaşma sağlandı. Metin yıllar içinde defalarca kez değişikliğe uğrasa da özünü sabit tutarak kadınların erkeklerle eşit yasal hakları elde etmesini amaçladı. 1972’de Kongre tarafından onaylanan ve eyaletlere gönderilen versiyonda şöyle yazıyordu:
“Yasa nezdinde hakların eşitliği, Amerika Birleşik Devletler veya herhangi bir eyalet tarafından cinsiyet nedeniyle reddedilemez veya kısaltılamaz. Kongre, uygun yasalarla bu maddenin hükümlerini uygulama yetkisine sahip olacaktır.”
1972’de Kongre, eyalet yasama organlarının ERA’yı dikkate alması için 22 Mart 1979’a kadar bir onay tarihi belirledi. 1977’ye kadar değişiklik, gerekli 38 eyaletten 35’ininin onayını aldı. İki partinin de verdiği destekle ERA, Phyllis Schafly’nin muhafazakar ev kadınlarını örgütleyerek harekete karşı eyleme başlayana kadar onaylanmaya mahkum görünüyordu. 1970’lerin ortaları boyunca, Eagle Forum/STOP-ERA’nın sağcı lideri Phyllis Schlafly gibi Eşit Haklar Değişikliğinin muhaliflerinin argümanları, muhalif ve genellikle cumhuriyetçi kesimi harekete geçirmeye başladı. Anti-ERA organizatörleri, ERA’nın kadının kocası tarafından desteklenme hakkını reddedeceğini, mahremiyet haklarının bozulacağını, kadınların savaşa gönderileceğini, kürtaj haklarının ve eşcinsel evliliklerin onaylanacağını iddia ediyordu. Bu sırada ERA muhaliflerinin sadece siyasi ya da sosyolojik açıdan bakmayan diğer geleneksel sektörlerden olduğu da su yüzüne çıktı. Devlet hakları savunucuları, bu bildirgenin federal bir güç gaspı olduğunu iddia etti ve sigorta endüstrisi gibi sektörler kendilerine paraya mal olacağına inandıkları için ERA’ye karşı çıktılar. Ayrıca muhalefet olarak köktendinci radikal dini gruplar da ayrıca örgütlendiler.
Bu Anti-ERA hareketi daha da büyümeye başladığında ise 1970’lerin sonunda yasayı onaylamayan üç eyalet yasayı değerlendirmeyi ertelemeye devam etti ve daha önce onay veren beş eyalet (Idaho, Kentucky, Nebraska, Tennessee ve Güney Dakota) ERA’ye verdiği onayı geri almak üzere harekete geçti. Bundan dolayı 22 Mart 1979’a kadar kabul edilmesi gereken ERA hareketinin süresi geçmek üzere olduğundan dolayı birçok ERA savunucusu, zaman sınırının belirsiz bir şekilde uzatılması için Kongre’ye başvurdu ve Temmuz 1978’de Ulusal Kadın Örgütü, Washington DC’de 100.000 destekçiden oluşan başarılı bir yürüyüşü koordine etti. Halkın baskısına boyun eğen Kongre, 30 Haziran 1982’ye kadar bir uzatma verdi.
Bu uzatma ERA taraftarlarının umudunu arttırsa da 1980 yılında Schafly’nin de destek verdiği Ronald Reagan’ın seçilmesi ile birlikte Cumhuriyetçi Parti, bildirgeye verdiği desteği geri çekti. ERA taraftarları buna karşılık Beyaz Saray önünde protestolara, yürüyüşlere devam etseler de, Eşit Haklar Bildirgesi 30 Haziran 1982 yani son onay tarihine kadar gereken eyalet onay sayısına ulaşamadı.
2000’li yıllara ulaştığımızda ise kadın hakları, özellikle eşit iş, eşit ücret ve cinsel tacize karşı mücadele ivme kazanırken, ERA’nin onaylanması için ülke çapında tekrar çalışmalar başladı. Mart 2017’de, eyalet senatörü Pat Spearman’ın da çabası ile Nevada eyaleti, ERA’yı onaylayan 36. eyalet oldu yani 1982’deki orijinal son tarihten 35 yıl sonra gelen ilk onaylayan eyalet haline geldi.
Eşit haklar değişikliğine yönelik bu desteğin artmasıyla birlikte ERA’yı onaylayan Nevada’yı, 37. eyalet olan Illinois eyaleti izledi ve son olarak da 27 Ocak 2020’de Virginia eyaleti, ERA’yı onaylayan 38. eyalet olarak tarihe geçti. Genel Kurulun her iki meclisinden de kabul oyu alan Eşit Haklar Değişikliği, 1972’de ERA’yı eyaletlere onay için gönderdiğinde Kongre’nin gerektirdiği minimum onaylanmış eyalet (38) sayısına ulaştı ancak uzmanlar, 1979 ve 1982’deki onay sürelerinin geçtiği belirtti ve beş eyaletin iptalleri nedeniyle bildirgenin kabulü ile ilgili belirsizliği dile getirdiler. Günümüzde hâlâ kabulü beklenen bu değişiklik ile kadınlar sonunda bekledikleri eşit iş-eşit ücret, bazı eyaletlerde uygulanan kürtaj yasağının kaldırılması ve cinsel tacize yönelik yaptırımlar gibi hakları elde etmeyi umut ediyorlar.
KAYNAKÇA
https://www.equalrightsamendment.org/the-equal-rights-amendment
https://www.brennancenter.org/our-work/research-reports/equal-rights-amendment-explained
