Mayıs ayı bisiklet severler için farklı bir anlama sahip. Mayıs ayı demek bahar klasiklerinin bitişi ve büyük turların başlaması demek. Sezonun en çok beklenen yarışları olaran büyük turlar mayıs ayında başlıyor ve eylülün sonuna kadar devam ediyor. Büyük turlar üç haftalık üç turu kapsıyor. Bunlardan ilki İtalya Bisiklet Turu (Giro d’Italia) mayıs ayında başlar. Kısaca Giro (ciro olarak telaffuz etmeniz şiddetle tavsiye edilir) ile başlayan büyük tur sezonu Fransa Bisiklet Turu (Tour de France) ile devam eder. Fransa Bisiklet Turu bisiklet sporunun en prestijli yarışı olup dünya çapında milyarlarca insan tarafından takip edilmektedir. 2012 Tour de France 3.5 milyar insan tarafından izlenmiştir. Fransa Bisiklet Turu sonrasında sıra İspanya Bisiklet Turu’na gelir. İspanya Bisiklet Turu(La Vuelta a Espana) sezonun son büyük turudur. Turlar sadece adını aldıkları ülkelerin sınırları içinde devam etmek zorunda değildir. Turun başlangıcında başka bir ülkeden başlayabilir ve devamında başka ülkelerin topraklarından geçebilirler fakat son etap ve ödül töreni sırayla turların başlangıç sırasıyla Roma, Paris ve Madrid’de gerçekleşir. Türkiye’de bu turların yayın hakları Eurosport’un elindedir ve ücretsiz izlenebilmektedir. Bu turları takip ederken aşina olmadığınız terimleri ve zamanla oturmuş kalıpları duyma olasılığınız oldukça yüksek. Bu yazının amacı da bu aşina olunmayan kelime ya da kelime gruplarını size tanıtmak. Ekranda gördüğünüz bazı yabancı terimlerin anlamlarını da bu yazıda bulabilirsiniz. Hadi başlayalım.
Alfabetik sıraya geçmeden önce altın bir bilgi ile başlayalım. Eğer bir bisiklet sohbeti sırasında karşınızdaki kişi size “TUR çok sert geçecek” diyorsa bu tur Fransa Bisiklet Turu, tur kelimesi yerine giro derse giro İtalya Bisiklet Turu, giro kelimesi yerine vuelta derse vuelta İspanya Bisiklet Turu anlamına geliyor. Tanımlarda kalın bir şekilde yazılmış olan kelimeler bu yazıda açıklanmış ya da yazının devamında açıklanacak kelimeleri belirtmektedir.
-A-
Abandone: Yarıştan sakatlık gibi sebeplerle ayrılan bisikletçiler için kullanılır.
Aero-Bar: Bisiklet turlarında zamana karşı etaplarında kullanılan ve sporcuların yaslanarak aerodinamik pozisyona geçerek rüzgardan en az seviyede etkilenmelerini sağlayan bisiklet parçası.
Ara Kapı: Etabı canlı tutmak için etap içine yerleştirilen, yerleri etap profilinde belirtilmiş olan kapılar. Etaba ve kapının yerine göre ilk sıralarda geçen bisikletçilere sprint ya da dağ klasmanı puanı ve zaman bonusu verilebilir.
Arrivée: Fransa Bisiklet Turu’nda ya da işaretlemelerin Fransızca yazıldığı etaplarda varış noktası anlamına gelmektedir.
-B-
Baroudeur: Genellikle savaşçı karakterdeki bisikletçileri ve kaçış uzmanı olarak nitelendirilen sporcuları tanımlayan rol.
Beslenme Bölgesi: Etapların önceden belirlenen bir bölümünde sporcuların su ve besin takviyesi yaptığı bölge.
Bonifikasyon: Etap sonunda ya da etap içindeki ara kapılardan geçişlerde sıralamaya göre verilen zaman bonusu. Fransızcası olan “bonification” olan terimin Türkçeleştirilmiş halidir.
-C-
Cima Coppi: İtalya Bisiklet Turu’nun en yüksek zirvesine ilk varan kişiye verilen ödül. Coppi, ünlü İtalyan bisikletçi Fausto Coppi’den gelmektedir.
Col: Fransızca’da dağ geçitlerine verilen ad.
Cote: Fransızca’da küçük tepe anlamına gelmektedir.
Cobbles: Türkçe’de arnavut kaldırımı anlamına gelmektedir. Bazı etaplarda bu tip yollardan geçilir. Paris-Roubaix klasiği arnavut kaldırımlı yollarıyla meşhurdur. De Ronde van Vlandeeren klasiği de rotasında arnavut kaldırımlı bir bölüm içerir.
Chasse Patate: Türkçe çevirisi patates avıdır. Kaçış grubu ve peloton arasında kalan ve kaçış grubuna da bir türlü yaklaşamayan bisikletçiyi ya da bisikletçileri tanımlamak için kullanılan terim.
-D-
Dağ Klasmanı: Turlarda tırmanış kapılarında ya da varış noktalarında verilen tırmanış puanlarını toplayan sporcular sıralandıktan sonra sıralamanın zirvesinde yer alan sporcunun kazandığı klasman. Bu klasmanın kazananına “dağların kralı” da denir.
DNF: Turu ya da etabı bitirmeyen ve ya abandone olan bisikletçileri tanımlarken kullanılır. Açılımı İngilizce “Did Not Finish”dir
DNS: Etaba başlamayan sporcuları tanımlar. Genellikle bir önceki etap sonrası abandone olduğu açıklanan sporcular için kullanılır.
Domestik: Takım lideri için çalışan, yeri geldiğinde takım aracından suluk ve besin taşıyan takım üyesi. Genellikle takım treninde takım liderinin önünde yer alıp liderin rüzgardan en az seviyede etkilenmesini sağlar.
-E-
Echappée: Kaçış grubunun Fransızcası.
Echelon: Pelotonun sert rüzgardan en az düzeyde etkilenecek şekilde yola devam ettiği düzen.
Echelon
Etap profili: Etabın dağlık mı düz mü yoksa inişli çıkışlı mı vb. anlaşıldığı, kategorize tırmanışların belirtildiği önizleme.
-F-
Feed Zone: Beslenme Bölgesi teriminin İngilizcesi.
Flamme Rouge: Etabın son kilometresini belirten Fransızca terim.
Flamme Rouge
-G-
Genel Klasman: Sporcuların etapları bitirdiği sürelerin bireysel toplamına göre yapılan sıralama. Toplam süre bazında turu en kısa sürede bitiren sporcu genel klasmanı birinci olarak tamamlar. Her etabın başında genel klasman sıralamasında birinci sırada olan sporcu diğer sporculardan farklı renkte bir mayo giyer.
Gökkuşağı Mayo: Dünya Şampiyonası’nı kazanan sporcunun giydiği mayo. Zamana Karşı yarışını kazanan sporcu sadece zamana karşı etaplarında bu mayoyu giyerken yol yarışı şampiyonu diğer etaplarda bu mayoyu giyebilir.
Gruppetto: Dağlık etaplarda geride kalmış ve zaman limitine takılmadan etabı bitirmeye çalışan sporculara verilen ad. Genellikli sprinter rolündeki bisikletçiler dağlık etaplarda bu isimle anılır.
-I-
ITT: Açılımı “Indıvıdual Time Trial” olan bu terim “Bireysel Zamana Karşı” olarak Türkçeye çevrilir. Bisikletçilerin tek başlarına daha önceden belirlenen bir parkuru en kısa sürede tamamlamaya çalıştığı etaptır. Genellikle zamana karşı bisikleti ile koşulur. Bisikletçiler tercihlerine göre yol bisikletiyle etaba başlayabilir ya da etap içinde bisiklet değişimi yapabilirler.
-K-
Kaçış Grubu: Pelotondan ayrılıp atak yaparak pelotona fark açan ve pelotonun tempoyu ayarlayamaması durumunda etabı kazanma ihtimali oluşan bisikletçi grubu. Kaçış tek başına da yapılabilir ve bu kaçış “solo kaçış” olarak adlandırılır. Kaçış grubundaki sporcular rüzgardan pelotona oranla daha fazla etkilendiği için genellikle etabı kazanamaz ve favoriler kaçış grubunda yer almayı pek tercih etmez.
Kadans: Bisikletçilerin bir dakikada çevirdikleri pedal sayısı. “Yüksek kadansla sürmek” hızlı pedal çevirerek yola devam etmek anlamına gelir.
Kategorize Tırmanış: Yokuşun eğimine ve uzunluğuna göre numaralandırılmış tırmanışlar. Her yokuş kategorize edilmez. Kategorize edilmesi için belli bir uzunlukta ve eğimde olması gerekir. Yokuşlar en düşük “4” ve en yüksek “HC” olarak kategorize edilir.
Kraliçe Etap: Turun en zor ve genel klasman açısından belirleyini etabı.
-L-
Lead-out: Sprint etabını kazanması amaçlanan bisikletçinin takım treni ile varış noktasına olabildiğince yakın bir noktaya kadar taşımak amacıyla, rüzgardan en az seviyede etkilenmesini ve dolayısıyla yorulmasını engellemek amacıyla yapılan eylem. Diğer bisikletçilere pislik yapabilirler. Videoyu izleyiniz.
Laktik Asit: Bisikletçilerin en büyük düşmanı. Kaslarda birikerek bisikletçilerin yorgunluk hissetmesine sebep olan madde. Oksijensiz solunum sonrası vücut tarafından üretilir.
-M-
Maglia Rosa: İtalya Bisiklet Turu’nda genel klasmanda birinci konumda olan sporcunun giydiği mayo. Olabildiğince pembedir.
Maillot Jaune: Fransa Bisiklet Turu’nda genel klasmanda birinci konumda olan sporcunun giydiği mayo. Olabildiğince sarıdır.
Maillot Rojo: İspanya Bisiklet Turu’nda genel klasmanda birinci konumda olan sporcunun giydiği mayo. Olabildiğince kırmızıdır.
Mekanik: Takımların bisikletlerin gidişatından sorumlu personelleri. Bisikletin kontrolü, yeri geldiğinde tamiri için vardırlar. Yarış anında meydana gelen problemlerde takım arabasından çıkıp sıkıntıyı giderirler. Sürüş anında araçtan sarkarak problemi ortadan kaldırmışlıkları vardır.
Muur: Duvarın Flemenkçesi. Oldukça yüksek eğimli tırmanışlar için kullanılır.
-N-
Nötral Yardım Aracı: Genellikle yarış sponsorlarına ait olan ve takım ayırt etmeksizin sporcuların mekanik problemlerini gidermeye çalışan araçlar.
-P-
Peloton: Bisikletçilerin büyük bir bölümünün yer aldığı ana grup.
Podyum: Anlamını ve sebebini biliyorsunuz. Bisiklette de var. Evet.
Patron: Pelotonda sözü geçen bisikletçiler. Çektikleri fırçalar genellikle sonuç verir.
Poursuivant: Takip grubu anlamında kullanılan Fransızca sözcük.
Prologue: Genellikle 8 kilometreden kısa olan zamana karşı etabı. Hangi bisikletçinin liderlik mayosunu giyeceğine karar vermek amacıyla yapılır. Turun ilk etabıdır fakat sayarken etap olarak sayılmaz, prologue olarak bahsedilir.
Puncheur: Kısa ama sert yokuşlarda patlayıcı gücünü gösteren bisikletçilere verilen rol.
-R-
Rouleur: Genellikle düz ve inişli çıkışlı rotalara uygun bisikletçiler.
-S-
S.T. : Eğer sıralamada bir kişinin süresini görüp diğer bisikletçilerin süre sütununda bu kısaltmayı görüyorsanız bu kişiler etabı süresi üstte yazan bisikletçi ile aynı sürede bitirmişler demektir. Açılımı “Same Time” olmakla beraber Türkçesi “aynı sürede” olarak çevrilebilir.
Sprint: Etabın son birkaç yüz metresinde hızın arttığı ve ataklarla etap zaferi hedeflenen bölüm.
Sprinter: Kısa sürede yüksek hızlara ulaşabilen ve genellikle düz profilli sprint etaplarını hedefleyen bisikletçiler. Gözlerini karartıp gördükleri boşluğa girmeye çalışırlar. Bisiklet dünyasının rockstarlarıdır.
Soigneur: Yarış esnasında beslenme bölgesinde bisikletçilere besin ulaştıran takım personelleri.
-T-
Takım Arabası: Takımların kendi bisikletçilerine su, mekanik destek ya da bilgi vermek amacıyla bisikletçilerle beraber yola düşen araçlar.
Takım Lideri: Takımların turu kazanmak amacıyla belirledikleri bisikletçiler.
Téte de la course: Yarışın en önündeki bisikletçiyi belirtmek amacıyla kullanılan Fransızca söz öbeği.
Time Trial: Zamana karşı etabı. ITT ya da TTT olarak yapılabilir.
TTT: Takım halinde koşulan zamana karşı etabı.
-U-
Ultimo kilometro: Yarışın son kilometresini belirten İtalyanca terim.
-Z-
Zaman Limiti: Etabın ortalama hızına ve profiline göre değişebilen, bisikletçilerin etabı bitirmesi gereken süre. Zaman limitinin dışına çıkan sporcular sonraki etaplara katılamazlar.
Görsel Kaynaklar
“danielcarruthers.com/2011/11/21/china-2011-shimano-cycling-festival/”
“www.cyclingweekly.com/news/racing/18-teams-apply-worldtour-licence-2017-will-uci-accept-288980”
“www.granfondoguide.com/Contents/Index/1442/2500-cyclists-complete-4th-gran-fondo-stelvio”
“https://www.elespectador.com/deportes/ciclismo/historia-de-maglia-rosa-maillot-jaune-y-malla-roja-articulo-495546”
“road.cc/content/news/144755-spectator-killed-after-being-hit-rider-during-belgian-race”
“https://www.insidethepelotonblog.org/which-cycling-grand-tour-are-you-personality-quiz/”
“blog.trainerroad.com/echelon-riding-101-an-intro-to-riding-in-the-wind/”
“www.steephill.tv/2011/tour-de-france/photos/stage-04/”
“inrng.com/2015/04/paris-roubaix-preview-2015/”
“https://cyclingeurope.wordpress.com/2008/06/28/viewing-a-mountain-stage-at-the-tour-de-france-which-mountain-part-1/”
“https://www.pinterest.com/pin/119978777544283414/”
“www.probikekit.co.uk/blog/archive/photos-from-a-land-down-under/”
“inrng.com/2015/03/no-more-mechanics-on-the-move/”
“https://tr.pinterest.com/pin/427842033327771932/?lp=true”
“www.cyclingweekly.com/news/latest-news/great-britain-narrowly-misses-out-on-second-2016-olympics-time-trial-place-192824”
