Vatandaşların özgürlüklerini belirlemekten çok, toplum güçleri arasında bir denge kuran Magna Carta, kralın sonsuz olan yetkilerini din adamları ve halk adına sınırlamıştır. Magna Carta’nın 39. maddesi, fermandaki en önemli ifadelerden biridir. Bu madde sayesinde günümüz hukuk sisteminin temelleri atılmıştır:
“Özgür hiç kimse kendi benzerleri tarafından ülke kanunlarına göre yasal bir şekilde muhakeme edilip hüküm giymeden tutuklanmayacak, hapsedilmeyecek, mal ve mülkünden yoksun bırakılmayacak, kanun dışı ilan edilmeyecek, sürgün edilmeyecek veya hangi şekilde olursa olsun zarara uğratılmayacaktır.”
Magna Carta, 1215’te İngiltere’de yazılan siyasal bir belgedir. Halkın bireysel hak ve dokunulmazlıklarının sağlanması için krala zorla imzalatılan bir dökümandır. Böylece kralın ülkedeki yasaları keyfi bir şekilde uygulamasına son verilmiş yani kralının yetkileri kısıtlanmıştır. Kelime anlamı olarak Magna Carta, Latince’den gelir. Anlamı ‘Büyük Sözleşme’ dir.
İngiliz Tarihi’nin en heyecan verici dönemlerinden birine ışık tutmuştur Magna Carta. Ortaçağ’da meydana gelip tarihi değiştiren sıradaşı olaylardan biri olarak da anılır bu özgürlük fermanı. Sanılanın aksine bu belge yalnızca yöneticilerin değil, halkın da insan haklarına olan bakış açısını değiştirmesinde büyük rol oynamıştır.
Büyük Özgürlük Fermanı’nın bu tarihsel sürecine tanıklık eden isimler ve bu tarihî olayı şekillendiren kilit noktalar neler olarak adlandırabilir?
Magna Carta’nın imzalanması sonrası iç savaş çıkmıştır ve anlaşmanın orjinali kaybolmuş olup 4 adet kopyası bulunmaktadır. Bunlardan en iyi korunmuş olanı şu an İngiltere’dedir ve benimde ziyaret etmiş olduğum Salisbury Kathedrali’nde sergilenmektedir.
Magna Carta neden İngiliz Tarihi için bu kadar önemli ve ünlüdür? Oluşturulan tüzük, İngiltere’nin anayasal bir hukuk devleti olması yolundaki oluşumlarının temelini atmıştır ve Magna Carta ilk kez yazılı bir fermanın, ülkedeki en büyük güç olan kralın etkilerini ne kadar kısıtlayabileceğini gözler önüne sermiştir.
Magna Carta Libertatum, 1166-1216 yılları arasında tahtta kalan İngiltere Kralı John’a zorla imzalatılan bir dökümandır. Aralarında Papa 3. Innocent’ın da bulunduğu İngiliz soylularının 1215 yılında kendisine bu belgeyi imzalatmaları sonucu kralın sonsuz görünen yetkileri sınırlanır ve haliyle monarşiden meşruti monarşiye geçilir. Bilindiği üzere bu ferman, her ne kadar daha çok soyluların krala karşı haklarını korumayı amaçlasa da; pek çok siyaset bilimci Magna Carta’yı demokrasinin ilk adımı olarak kabul eder.
Magna Carta’nın krala zorla imzalatılmasının sebebi ise aslen şuna dayanır: İngiltere Kralı, nam-ı diğer Yurtsuz John, kaybedilen
toprakları Fransızlar’dan geri alabilmek için ordusunu ve öncesinde mali sistemi güçlendirmesi gerektiğini düşünerek ülkesindeki vergileri büyük çapta artırır. Bu yeni düzenlemeyle güçlendirdiği ordusuyla Fransa kralı II. Philip’le yeniden savaşa girer. 1214 yılında Bouvines Savaşı’nı kaybederek yenilmiş ordusuyla İngiltere’ye döner. Ancak dönüşünde baronların ve diğer soyluların başkaldırısıyla karşılaşır. Aslında bu başkaldırının sebebi kralın getirdiği ağır vergiler ve diğer yükümlülüklerdir. Sonuç olarak da yukarıda bahsettiğim gibi, 1215 yılında Magna Carta adlı ferman İngiliz Soyluları tarafından özgürlükçü bir anayasa uğruna krala zorla imzalatılır. Atılan bu adım, yazılı bir metin ile kralın gücünün kısıtlanabileceğini kanıtlamış ve bir yandan da güçlü bir parlamento oluşmasına imkan sağlamıştır.
Bununla birlikte Magna Carta iki büyük üne sahiptir: Birincisi, ilk kez bir halkın temel yasal haklarını açıklığa kavuşturması; ikincisi ise, 15 Haziran 1215 oluşturulmuş olup, dünyadaki ilk yazılı anayasa olarak bilinmesidir.
Peki ya bu anayasanın asıl oluşturulma amacı nedir? Temel amaç kralı sınırlamaktan ziyade kralın eski yasaya göre hüküm sürmesini sağlamaktır. Burada bahsi geçen eski yasa, Saksonya’ya yani günümüz İngiltere’sine Norman’lar gelmeden önceki yasadır. Sonuç olarak Magna Carta, 37 farklı İngiliz Yasası kullanılarak oluşturulur. Bazı nüshalar kopyalanır, bazıları tekrar toplanır, bazısı eski yasalardan alınır ve diğer bir kısmı da yeni baştan oluşturularak en son haline getirilir.
Magna Carta yasasının taslak hali, Başpiskopos Stephen Langton ve İngiltere’nin en güçlü baronları tarafından
oluşturulmuştur. Aslında Kral John’un imzalayacağı metnin orjinal hali 10 Haziran’da oluşturulan ‘Articles of Barons’dur. Ancak baronlar 15 Haziran günü krala olan sadakat yeminlerini tazelerler. Sonrasında ise Kraliyet Ailesi Yargıtay Kurulu, Runnymade anlaşmalarına dayanan resmi bir yasa hazırlar ve bu yasa da Magna Carta adı ile anılır. Magna Carta’nın nüshalarının kopyaları İngiltere’deki piskopos, şerif, zengin iş adamları ve diğer önemli kişilere yollanır.
Magna Carta’nın Kral John tarafından imzalandığı yer ise bugünkü Birleşik Krallık’taki Surrey Bölgesi yani Güney İngiltere’deki Windsor ve Staines kentleri arasında kalan Egham’da yer alan Runnymade ovasıdır.
[box_light]Son olarak beni de şaşırtan bir bilgi:[/box_light]
Sizce 1215 yılında bir İngiliz Kralı tarafından imzalanan bu anlaşma niçin Amerikan Tarihi için oldukça büyük bir önem taşıyabilir? Magna Carta İngilizlere özgürlük getiren bir anayasa olarak görüldüğü için, aynısının Amerika’da da olabileceği fikri meydana gelir. Böylece, bir döküman olarak kendisinden ilham alınır.
1776 yılında oluşturulan Amerikan Anayasası ve Haklar Beyannamesi’ndeki 21. madde ile Maryland Kanunları içerisinde yer alan bu madde 1215 yılında orjinal halinin aynısıdır:
“That no freeman ought to be taken, or imprisoned, or disseized of his freehold, liberties, or privileges, or outlawed, or exiled, or in any manner destroyed, or deprived of his life, liberty, or property, but by the judgment of his peers, or by the law of the land.”
