Siyasi partiler, Halk Fırkasının 9 Eylül 1923 tarihinde kurulmasından itibaren, çok partili rejime geçişle artan bir önemde Türkiye gündeminin önemli bir parçası durumunda. İçişleri Bakanlığına göre, 13 Mart 2014 itibariyle tam 77 tane faal siyasi partinin bulunduğu[1] ülkemizde, partilerin en uzun ömürlü olanı, bizzat Atatürk tarafından kurulan Cumhuriyet Halk Partisi. Cumhuriyetten bile daha eski mazisiyle, sahip olduğu özgül ağırlığıyla CHP evvelden beri Türk siyasetinin en önemli partilerinden biri olageldi. CHP kuşkusuz logosuyla bütünleşmiş bir siyasi parti, ismi zikredilince birçoklarının aklına ilk altı oklu logosu gelmekte. Altı okun CHP’nin ayrılmaz bir parçası hâline gelmesi ve geldiği günün koşulları ise bir hayli ilginç ve incelemeye değer.
Altı okun her biri, Cumhuriyet Halk Partisinin bir ilkesini temsil ediyor. Hepimizin bildiği, öğrenmek için çeşitli formülasyonlardan yararlandığı altı ilkenin tamamının olmasa da CHP’nin parti programına girmesi 1927 yılına dayanıyor. Bu tarihte yayınlanan parti programına göre CHF “… cumhuriyetçi, halkçı, milliyetçi bir cemiyet”[2] idi. 1931 yılına geldiğimizde ise devletçilik, inkılapçılık ve layıklık’ın da katılımıyla altı ilke tamamlanmış, ok hâline getirilmeyi bekliyordu[3]. 1935 yılına ait parti programında ise bu ilkelerin yalnızca o gün şifa veren değil, gelecekte de geçerli olacak bir reçete olduğu belirtiliyor, “Partinin güttüğü bu esaslar, Kamalizm* prensipleridir.[4]” ifadesine yer veriliyordu.
Şubat 1937 tarihiyle Anayasaya da giren 6 ilke, devletin resmi ideolojisinin ana hatları hâline geliyor, partiyle devletin özdeşleşmesi fikrî açıdan da sağlanıyordu. Ancak ilkelerle oklar arasında kronolojik bir paralellik yoktu. Oklar ilkelerin geçirdiği tarihsel aşamaları geçirmiyor, 3 ok 6 oka yükselmiyordu. Daha sonra devletin de temel ilkeleri olacak CHP’nin 6 ilkesinin oklaşması, 1933 yılında gerçekleşecekti. 6 oklu bayrak İsmail Hakkı Tonguç tarafından 1933 yılında tasarlanacak, nasıl kullanılacağı ise CHF Bayrak Talimatında açıklanacaktı[5]. Ok sembolü ise 1930lu yıllar Avrupasına hiç de yabancı değildi.
Katolik Kralların arması
Ok sembolünün Avrupa’da ilk kullanımı, Katolik Krallar dönemine rastlamaktadır. Kastilya kraliçesi I. Isabel ile Aragon kralı II. Ferdinand, 1469’da evlenerek birleşik İspanya’yı oluşturdular. Papa VI. Alexander tarafından Katolik Krallar unvanı verilen çift, İber yarımadasını Hristiyanlaştırmak üzere savaşarak Müslümanlar ve Yahudilerden temizlediler. İspanya tarihinde önemli bir yer tutan Katolik Kralların arması, bir tutamaçla tutturulmuş 5’erli 2 grup oktu.
İspanyol Falanj Partisinin logosu
Avrupa’da ok sembolünün hatırlanması ise 1. Dünya Savaşından sonra, Avrupa siyasi arenasında faşist partilerin boy göstermesi ile olacaktı. İspanyol komünistlerine tepki olarak ortaya çıkan İspanyol Falanjistler, Katolik Krallar döneminden esinlenerek millî gördükleri ok sembolünü benimsediler. Falanjistlerin benimsedikleri ilkelerin sayısının 5 olmasına binaen flamalarındaki ok sayısı da 5’ti.
Aynı tarihlerde Avrupa’da yükselişte olan bir diğer siyasi parti, Macar milliyetçisi Ok ve Haç Partisi idi. Nasyonal sosyalist Ok ve Haç Partisi, , bir diğer popüler sembol gamalı haç ile Falanjistlerin ok sembolünü bağdaştırarak logo olarak kullanmıştı.
Faşist partilerin 2. Dünya Savaşı’nda yenilgiye uğramaları sonucu ok sembolü de eski popülerliğini kaydetti. Ancak Macar faşistlerinin kullandığı oklu gamalı haç günümüzde yasak olsa da İspanyol Falanj Partisi Franco’dan sonra hala varlığını sürdürmekte ve 5 oklu sembolünü, eski hâlinden biraz farklı da olsa kullanmakta. Gamalı haç-ok kombinasyonu ise Mississippi merkezli ırkçı milliyetçi bir örgüt tarafından kullanılmakta.
[1] http://www.yargitaycb.gov.tr/belgeler/site/documents/SPartiler13032014.pdf
[2] 1927 CHF Nizamnamesi
[3] 1931 CHF Programı
* Kamalizm ifadesi bize ait bir yanlış yazım olmayıp parti programında böyle geçmekte, Mustafa Kemal’in Arapça olan Kemal adını öz Türkçe kale manasına geldiğini söylediği Kamal ile değiştirmek istemesinden kaynaklandığı ileri sürülmektedir.
[4] 1935 CHP Programı
[5] 1930’lar Türkiye’sinde Kemalizm Algılamaları, Hakkı Uyar
KAYNAKÇA
http://kisi.deu.edu.tr/hakki.uyar/21.pdf
http://www.yargitaycb.gov.tr/belgeler/site/documents/SPartiler13032014.pdf
http://derinsular.com/kemalizm-1-kemalizm-nedir/
http://derinsular.com/siyaset-bilimi-102-fasizm/
