‘’Puşkin, olağanüstü bir olay ve belki de Rusya’nın içinde doğmuş tek olaydır’’
Gogol
‘’Puşkin adeta ileriyi gören bir peygamber gibidir.’’
Dostoyevski
Aleksandr Sergeyeviç Puşkin. Kaynakça: pushkinpress.com
Yazımın başında, Puşkin’in Rus edebiyatı ve toplumu için önemini belirtmek adına, pek çok farklı sıfat veya süslü kelime kullanabilirdim. Belki de, gerçekten de, okuyucuya Puşkin’in önemini aktarabilirdim. Ama ne yaparsam yapayım, yukarıda alıntıladığım iki cümle kadar etki yaratamazdım. Bu iki cümlenin ikisi de, tartışmasız olarak dünya ve Rus edebiyatının en iyilerden olan iki edebiyatçısına ait ve öyle cümleler ki, yüksek düzeyde Puşkin hayranlığı içeriyorlar. Puşkin hayranlığı sadece bu iki cümle ile kalmıyor: Bugün, Rusya’da, Rusya’nın en büyük şairi kimdir diye sorsanız; tereddütsüz tek bir isim duyarsınız: Puşkin. Ölümünün üzerinden yıllar geçmesine rağmen devam eden bu sevgi, kendine Puşkin’in dizelerinde de yer bulmuş durumda:
‘’ Hayır, tümüyle ölmeyeceğim.
Ruhum, Kutsal lirimle kalarak,
Kurtulurken çürümekten,
Tozlarım yok olacak.
Ben de ünleneceğim,
Duyulacak ünüm her yerde,
Yeryüzünde, ayın altında,
Tek bir şair yaşadıkça.’’
Exegi monumentum (1836)
İşte böyle bir edebiyatçının eserleri ve hayatı bu kadar ön plandayken, bir kadın uğruna düello ile hayatını kaybetmesinin toplumun nezdinde önemsiz sayılamayacağı aşikar. Ölümünün ardından geçen yüz seksen yıllık süreçte, artık, şehir efsanesi haline gelmeye başlayan bu düello vakası; birçok farklı anlatıma ve detaya sahip. Bu yazımda, elimden geldiğince şehir efsanelerinden uzak kalarak, Puşkin’in ölümünü öncesi ve sonrasıyla okuyucuya aktaracağım. Keyifli okumalar dilerim.
Alexander Brulloff tarafından yapılan ve Natalya Gonçarova’yı tasvir eden tablo. Kaynakça: allart.biz
1837 yılında vuku bulan düelloyu anlamlandırabilmek adına; tam dokuz yıl öncesine, 1828 yılına dönmek gerekiyor. Puşkin, 1828 yılında katıldığı bir baloda, sonradan eşi olacak Natalya Gonçarova ile karşılaşır ve tabiri caizse ona vurulur. Vurulması da şaşırtıcı değildir; o dönem 16 yaşında olan Natalya, güzelliğiyle aristokrat çevrede tanınmaktadır. Öyle ki, Çar Nikola bile Natalya’nın güzelliğine hayrandır. İlk karşılaşmalarının üzerinden çok süre geçmeden, Puşkin, Natalya’ya evlilik teklifi eder. Bu ilk evlenme teklifi, Puşkin için hayal kırıklığıyla sonuçlanır. Hem Natalya hem de ailesi bu evliliğe sıcak bakmamaktadır; ki Puşkin’in ilerici ve özgürlük yanlısı fikirleri sebebiyle gönderildiği onca sürgün, uğradığı onca sansür ve etrafında dolanan onca polis düşünüldüğünde, evliliğe sıcak bakılmamasına şaşırmamak gerek. Ancak, Puşkin pes etmez. Çardan kendisine daha az baskı yapılacağına dair aldığı söz ve Natalya’nın ailesiyle buzları eritmek için verdiği emekler sayesinde, 1831 yılında evlenirler.
Baron d’Anthès (kaynakça: paratic.com).
Takvimler 1836 yılını gösterdiğinde, aristokrat çevrede, Natalya ile birçok dedikodu dolanmaya başlar. Bu dedikodular; çarın muhafız alayında görevli, Fransız İhtilali’nden kaçan bir ailenin çocuğu ve Hollanda büyükelçisi olan Baron van Heeckeren’in evlatlığı olan Baron d’Anthès ile Natalya’nın gönül ilişkisi olduğuna yöneliktir. Yoğun şekilde devam eden bu dedikoduların üzerine, Puşkin, isimsiz bir mektup alır. Puşkin’in ‘’boynuzlu bir koca’’ olduğunu ima eden bu mektup, Puşkin için son damladır. Zaman kaybetmeden d’Anthès’i düelloya davet eder. Ancak, Baron van Heeckeren’in araya girmesiyle; düello, iki haftalık bir süre için ertelenir. Puşkin’in arkadaşlarının araya girmesi ve üzerine, d’Anthès’in evlenmek istediği kadının Natalya’nın kardeşi olan Ekaterina Gonçarova olduğunu açıklamasıyla, düello iptal edilir. Edilir edilmesine ancak, Puşkin’in öfkesi dinmez. Dinmemesi de normaldir; hem dedikodular devam etmektedir hem de, d’Anthès, hâlâ Natalya’nın etrafında dolaşmaktadır. Bunun üzerine, Puşkin, hem d’Anthès’e hem de üvey babasına hayli aşağılayıcı ifadeler içeren bir mektup gönderir: Tek isteği tekrardan bir düello ayarlayabilmektir. İstediği de olur, van Heeckeren, düellonun hâlâ geçerli olduğunu bildirir. 27 Ocak 1837’de gerçekleşen düello, normal kurallarının aksine (yirmi beş-otuz santim), taraflarının on adımlık mesafede konumlanması ile başlar. İlk atış hakkına sahip olan d’Anthès, Puşkin’i karnından vurur. Aldığı darbe sebebiyle, Puşkin, rakibini ancak sol elinden yaralayabilir. Puşkin, o dönemler ölümcül sayılan mermi yarası sebebiyle, iki günlük ıstırap sonrasında, 29 0cak’ta vefat eder.
Ölümü, Moskova’da infial derecesinde ses getirir. Çarlığın Puşkin’i sindirmek için planladığı bir komplo olarak nitelendirilen bu düello, yığınları sokağa döker. Tepkileri önleyebilmek adına, cenaze töreni lokasyonu Aziz Isaac Katedrali yerine küçük bir kilise olarak değiştirilir. Buna rağmen; aristokratlar, askerler, öğrenciler veya basit halk fark etmeksizin yoğun bir kalabalık cenaze törenine katılır. Törende, genç bir subay, çar yönetiminin despotluklarını lanetleyen bir şiir okur. Sonrasında tutuklanan ve Kafkasya’ya yollanan bu subay, Rus şairi Mikhail Lermantov’dan başkası değildir. Kaderin cilvesi midir bilinmez, iki yıl sonra, kendisi de düello sebebiyle hayatını kaybeder. Puşkin’in cenazesi ise, herhangi bir ayaklanmayı önlemek adına, bir gece yarısı polis tarafından kiliseden alınıp Mihaylovskoye Köyü’ne götürülerek toprağa verilir.
Puşkin: ölümünden sonra, tabutta. Kaynakça: bl.uk
Geride kalanlara gelince; d’Anthès, bütün askeri rütbeleri sökülerek, Rusya’dan sürgün edilir. Eşi ve çocuklarıyla Fransa’ya yerleşen d’Anthès, sürgünde olup olmadığı tartışmalı olacak şekilde, politika ile iç içe ve rahat bir hayat sürdürür. Natalya ve dört çocuğu ise çarın bahsettiği bir eve yerleşirler. Düellodan yıllar sonra ise, Rus edebiyatçı Gorki, Fransa’da karşılaştığı d’Anthès’in elini en büyük Rus şairini öldürdüğü gerekçesiyle sıkmazken; Puşkin’in kızlarından biri Tolstoy’u o kadar etkileyecektir ki, sonucunda bu etkilenmeyle Anna Karenina karakteri hayat bulacaktır.
Kaynakça:
http://www.bl.uk/onlinegallery/features/blackeuro/pushkindeath.html
https://tr.sputniknews.com/turkish.ruvr.ru/2014_11_28/Pushkinin-ilham-perisii/
http://www.milliyet.com.tr/duello-ve-intihar-sonucu-olum/ilber-ortayli/pazar/yazardetay/30.01.2011/1345853/default.htm
https://en.wikipedia.org/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvQWxleGFuZGVyX1B1c2hraW4
http://www.milliyetsanat.com/yazar-detay/orhan-tuleylioglu/puskin-in-intikamini-hangi-unlu-yazar-almak-istedi-/2580
https://tr.wikipedia.org/index.php?q=aHR0cHM6Ly90ci53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvQWxla3NhbmRyX1B1xZ9raW4
https://www.rbth.com/arts/literature/2017/02/10/pushkin-duel_699783
http://www.ateslekarsilikveren.com/search/label/Pu%C5%9Fkin%20%C5%9Fiirleri
http://ensaremirali.blogspot.com.tr/2013/06/dostoyevski-bat-ckmazpuskin-uzerine.html
