Uçak kazalarından sonra haberlerde, ”Uçağın karakutusuna ulaşıldı!” veya “Karakutu için aramalar devam ediyor.” gibi cümlelere denk gelmişsinizdir. Peki “Nedir bu karakutu?”, “Onu bu kadar özel kılan şey ne?” gibi soruları cevaplayalım.
Öncelikle şunu da belirtelim ki karakutular insanın ilk aklına geldiği gibi siyah renkte değil. Aksine arama kurtarma çalışmalarında kolayca fark edilebilmesi için parlak turuncu renkte.
İcadı
İlk karakutu 1953 yılında babasını uçak kazasında kaybetmiş bir Avustralyalı, David Warren tarafından icat edildi. 1934 yılında hayata gözlerini yuman David’in babasının, ona son hediyesi kristal bir radyo setiydi. Geceleri okulun yurdunda gizlice dinlediği bu radyo, elektroniğe ve radyo yapımına ilgi duymaya başlamasını sağlamıştı. Ancak savaş nedeniyle yasaklanan amatör radyoculukla birlikte David’in un bu hobisi de rafa kalkmıştı. Babasını bir uçak kazasında kaybetmesi ve radyolara olan ilgisi, onu bugün tüm uçaklarda kullanılan karakutuların mucidi haline getirecekti. Melbourne, “Aeronautical Research Laboratory”’ de araştırma görevlisi olan David, dünyanın ilk jet-motorlu uçağı olan “The Comet” in gizemli kazasını araştırırken uçağın içinde olan bitenleri kaydeden bir cihazın olmasının kazaların araştırılmasında büyük yardımını dokunacağını düşünerek ilk karakutuyu tasarladı. 4 saate kadar veri kaydedebilen bu model ilk başta ses getirmese de zamanla önemi anlaşılan karakutuları zorunlu hale getiren ilk ülke de Avustralya oldu.
Nedir, Nasıl Çalışır?
Karakutular çok yüksek sıcaklık ve basınç gibi olağanüstü koşullara dayanıklı şekilde kutulardır. Uçağın karakutusu derken aslında iki ayrı kaydetme ünitesinden bahsedilir: FDR ve CVR. FDR, uçuş verileri kayıt cihazı, uçağın bulunduğu yükseklik, konumu, benzin durumu, kanatların eğim açısı gibi birçok spesifik bilgiyi katı hal hafıza kartlarına (Solid State Memory) depolar. Üst üste yerleştirilmiş bu hafıza kartları oynamayan yapıları ve yüksek depolama kabiliyetleri,25 saate kadar, nedeniyle özellikle tercih ediliyor. Bunun yanında CVR, kokpit ses kayıt cihazı, kendisine bağlı 4 mikrofonla uçağın içinde konuşulan her konuşmayı ve hatta tuş seslerini bile 2 saate kadar kaydedebiliyor. Her 2 saat sonunda cihaz aynı materyalin üzerine kayıt yaparak devam ediyor. Kayıt alan dört mikrofondan ikisi pilotlarda, diğer biri varsa üçüncü kabin görevlisinde ve bir diğeri de kontrol panelinde bulunuyor. Kontrol panelindeki bu mikrofon sayesinde her türlü uyarı, tuş ve alarm sesleri kaydedilebiliyor. Genellikle bu iki kutu da kazadan sağ kurtulma ihtimallerini arttırmak için uçağın kuyruk kısmına yerleştiriliyor. Tanesi 10.000 ila 15.000 dolar arasında değişen karakutular ise fiyatlarını içerdikleri teknolojiye, onları korumak için yapılmış özel materyallerine ve üretim süreçlerine borçlu.
Karakutuların, depolanan verileri korumak için tasarlanmış silindir şeklindeki özel bölümüne ise CSMU yani “ Crash Survivable Memory Unit” adı verilmektedir. Bu silindirik bölüm üç katlı bir yapıdan meydana geliyor: En içte alüminyum kaplama, onun dışında 1000 dereceye kadar dayanıklı 0,64 cm kalınlığındaki silika jel izolasyon ve en dışında yüksek basınç ve darbelere karşı korumak için çelik-titanyum kaplama. Ayrıca su altında kaybolması durumunda sinyal gönderen bir parça da CSMU’nun hemen önünde yer almakta.
Üretimlerinin ardından birçok zorlu testten geçen bu kutular artık uçaklara yerleştirilmeye ve neredeyse uçağın içinde olup biten her şeyi kaydetmeye hazır hale geliyor. Olası bir kaza durumunda bu kutuların içerisindeki tonla karmaşık veri özel komiteler ve mühendisler tarafından çözümlenip inceleniyor. Böylelikle gizemli uçak kazalarının sebepleri de tespit edilmiş oluyor.
Kaynak
(www.dw.com), Deutsche Welle. “How Does a Black Box Work?: DW: 09.01.2020.” DW.COM, https://www.dw.com/en/how-does-a-black-box-work/a-17907283.
Bonsor, Kevin, and Nathan Chandler. “How Black Boxes Work.” HowStuffWorks Science, HowStuffWorks, 30 June 2020, https://science.howstuffworks.com/transport/flight/modern/black-box.htm.
Group, Defence Science and Technology. “David Warren – Inventor of the Black Box Flight Recorder.” DST, 29 June 2016, https://www.dst.defence.gov.au/innovation/black-box-flight-recorder/david-warren-inventor-black-box-flight-recorder.
Group, Defence Science and Technology. “David Warren.” DST, 6 June 2018, https://www.dst.defence.gov.au/node/235/.
Karakutu. https://www.webtekno.com/images/editor/default/0001/96/4b387322793f470c57a676c3cd79511d20413d84.jpeg.
TheGuardian, director. YouTube, YouTube, 5 Sept. 2014, https://www.youtube.com/watch?v=XKAtWAkl4qM. Accessed 5 Apr. 2022.
