Bu yılki Ekonomi Nobeli bizim için çok özel bir anlama sahip oldu; komite, ödülü “Ülkeler arasındaki gelir uçurumunu kapatmak günümüzün en büyük zorluklarından biri. Daron Acemoğlu, Simon Johnson ve James A. Robinson’un çığır açıcı araştırmaları sayesinde ülkelerin neden başarılı olup olamadıklarını daha iyi anlıyoruz” ifadelerini kullanarak Daron Acemoğlu, Simon Johnson ve James A. Robinson’a takdim etti.
Daron Acemoğlu’nun 2024 Nobel Ekonomi Ödülü’nü kazanması, Türkiye’de büyük bir gurur ve mutluluk kaynağı oldu. Üniversitemiz ile de ilişkileri kuvvetli olan bir bilim insanının uluslararası arenada böylesine prestijli bir ödüle layık görülmesi, bilime ve akademiye olan ilgiyi artırırken uluslararası başarılar için bir motivasyon kaynağı oldu.
Daron Acemoğlu Kimdir?
İktisatçı Daron Acemoğlu, 1967’de İstanbul’da doğdu. Babası Kevork Acemoğlu, Türkiye’nin önde gelen ticaret hukuku uzmanlarından biriydi, annesi İrma Acemoğlu ise Kadıköy Aramyan Uncuyan Okulu’nun eski müdürü olmasının yanı sıra şair ve edebiyatçı olarak da tanınıyordu. Galatasaray Lisesi’ni bitiren Acemoğlu, 1989 yılında İngiltere’deki York Üniversitesi’nde ekonomi alanında lisans derecesi, 1990’da London School of Economics’te matematiksel ekonomi ve ekonometri alanında yüksek lisans, 1992’de ise aynı üniversitede ekonomi doktorası aldı. 1993’ten bu yana ABD’deki Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) ekonomi profesörü olarak görev yapmaktadır.
Acemoğlu’nun çalışmaları ve Nobel’e giden yol
Acemoğlu’nun uzun zamandır birlikte çalıştığı Simon Johnson ve James A. Robinson ile yazdığı birçok makale bulunuyor. 2012 yılında yayınlanan, yine Robinson ile ortak çalışması olan Why Nations Fail (Ulusların Çöküşü) kitabı dünya çapında da büyük bir üne sahip.
Bu noktadan sonra Arda Gitmez hocamızın ödül hakkında yaptığı “Herkes İçin Türkiye Ekonomisi Seminerleri: “2024 İktisat Nobeli” ” sunumundan faydalanarak Acemoğlu’nun ödül alan çalışmasını açıklayacağım. Nobel ödülü kimi zaman spesifik bir çalışmaya verildiği gibi bazı durumlarda da bir çalışmalar bütününe verilebiliyor. Acemoğlu’nun durumunda ödülü paylaştığı isimlerden ve komitenin yaptığı “kurumların nasıl oluştuğu ve refahı nasıl etkilediği üzerine çalışmak” gerekçesinden yola çıkarak ödülün “The Colonial Origins of Comparative Development” (American Economic Review, 2001) başlıklı makaleye verildiğini düşünmek çok da yanlış değil gibi görünüyor.
Bu noktadan sonra Herkes İçin Türkiye Ekonomisi Seminerleri: “2024 İktisat Nobeli” başlıklı Arda Gitmez hocamızın yaptığı sunumdan faydalanarak bu ödül hakkında biraz daha bilgi vereceğim. Meraklısı için Arda hocamızın ayrıca konuyla ilgili kapsamlı bir tweet serisi mevcut: https://x.com/AArdaGitmez/status/1845896673865633895
Çok kısaca özetlemek gerekirse bu makale kurumların ekonomilere etkisi üzerine araştırma yapabilmek için bir yol açıyor. Gelişmiş ve iyi işleyen kurumların ülke ekonomilerini de yükselteceği çok doğrudan bir ilişki gibi gözükebilir fakat bunu test edip görebilmek pek de mümkün değil. Bu makale bunun için bir yöntem sunuyor.
Bu makaleyi çeşitli sebeplerle sevmeyen ve eleştiren de birçok kişi mevcut, makalenin metodolojik olarak sorunlar yaşadığı bazı kavramlar hakkında yeterince açıklama yapmadığını düşünenler var. Kişisel olarak bazen bazı soruların sadece ortaya atılmasının bile akademi için kıymetli olduğunu düşünüyorum. Acemoğlu da teşekkür yazısında biraz buna değiniyor.
Kaynakça
https://www.bbc.com/turkce/articles/clylemr57dpo
https://x.com/AArdaGitmez/status/1845896673865633895
