Günümüzde eğlence sektörü genel olarak müzik sektörü ya da film sektörü olarak görülür. Video oyunları ise insanların aklında biraz daha geri planda kalır. Bu durumu normal karşılayabiliriz çünkü kimse elindeki telefondan oynadığı oyunun bu sektörde olduğunu düşünmez. İşin aslı Video oyunu endüstrisi hem film hem de müzik endüstrilerinin toplamından bile daha büyük bir hacme sahiptir. Tabii bugünlere gelene kadar birkaç büyük sınav vermesi gerekti. Bugün onlardan belki de en büyüğü olan 1983 Video oyun krizinin arka planını, nasıl gerçekleştiğini öğreneceğiz. Hiç vakit kaybetmeden başlayalım.
Konsolların ve Atari’nin Doğuşu
Çöküşü anlamak için önce oyun konsollarının basitçe nasıl doğduğunu bilmekte fayda var. Ralph Henry Baer 1968 yılında video oyunlarını o zamanlar Amerika’da iyice yaygınlaşmış olan televizyonlara getirmek istedi. Bu isteği sonucunda 1972’de ilk video oyun konsolu olan Magnavox Odyysey’i piyasaya sürdü. Atari firması Magnavox Odyssey’deki masa tenisi oyunundan ilham alarak Pong’u geliştirdi. Arcade makinelerinde oynanan Pong 1970’lerde çok ciddi bir hit oldu. Bu fırsatı değerlendirmek isteyen Atari de 1975 yılında Home Pong adlı oyun konsolunu evlerimize getirdi. Atari firması bu konsolu ile sektörde yer edinse de Arcade makinelerinde olduğu kadar büyük bir başarı yakalayamadı. Atari firması ise yılmadı ve 1977 yılında Atari 2600’ü piyasaya sürdü. Bu olaya bir nevi sektör için sonun başlangıcı diyebiliriz. Peki ne oldu da 1983’te sektör çakıldı?
1976-1983 Arası Video Oyun Piyasası
Çöküşün sebeplerini anlamak için o yıllardaki oyun piyasasının tanınması lazım. Atari 2600 ile beraber artık insanlar bu konsollara oyun geliştirmeye başladılar. Normalde oyunlar konsollar ile beraber insanlara verilirdi ve kişilerin alternatifleri olmazdı. Ancak 1976’de çıkan Fairchild Channel F adlı konsol kartuş mantığını insanlara tanıttı. Kartuşlar sayesinde artık oyunlar konsolların içine gömülü olarak gelmiyordu ve insanlar dışarıdan istediği oyunu alma özgürlüğüne kavuştu. Bu durum 3. Parti oyun geliştiricilerini doğurdu. Ufak bir bilgi vermek gerekirse o zamanlar Atariden ayrılan çalışanlar, tarihin ilk 3. Parti video oyun şirketi olan Activision’u kurdular. Kendilerini büyük ihtimalle Call Of Duty serisinden tanıyorsunuzdur. Piyasaya giriş yapmak isteyen geliştiriciler o zamanlardaki konsol bolluğundan ucuz ve klon oyunlar ile marketi doldurup şişirmeye başladı. Bardağı taşıran son damla ise 1982 yılının sonlarında çıkış yapan Steven Spielberg’ın çok sevdiğimiz bir filmi olan E.T.’nin video oyun uyarlamasıydı. Aynı zamanda kendisi çöküşün sembolü olan oyun oluyor.
E.T.’nin yapım süreci
Atari firması 1982 yılında 21 milyon dolar ödeyerek E.T.’nin isim haklarını satın aldı. Bu çok büyük bir yatırımdı ve bu isimle çıkacak oyunun kesinlikle iyi olması gerekiyordu çünkü şirket pazar payını oyun oynamaktan daha fazlasını yapabilen Commodore 64 gibi ev bilgisayarlarına kaptırıyordu. O yüzden kendi çatıları altındaki en güvendikleri isimlerden biri olan Howard Scott Warshaw’a gittiler. Howard’a güvenmelerinin sebebi kendisinin yine Spielberg’ün filmi olan Indiana Jones’un oyununu yapmış olmasıydı. O oyunun ciddi başarısından ötürü Atari firması Howard’ı bir sonraki büyük oyunları için seçmişti. Spielberg Howard’a ‘Pac-Man’e benzer bir şey yapabilir misin?’ diye sordu. Howard bu durumu kendince şöyle açıklıyor.
‘Şok olmuştum, İdolüm olan Steven Spielberg karşımda durmuş, bana başka bir oyunu kopyalamamı öneriyordu! İçimden geçen şey şuydu: ‘Şey, Steven, sen de The Day The Earth Stood Still gibi bir şey yapamaz mıydın?’
Atari’nin CEO’su o zamanlar oyunun Noel arifesine yetişmesini istiyordu. O yüzden Howard’a 5 hafta gibi gülünç bir süre verdi. O zamanlar bir oyunun yapım süresi 6-8 ay arası değiştiği göz önüne alındığında bu süre cidden gülünçtü. Steven ile Howard Kaliforniya’da buluştular. Howard Spielberg’i Pac-man fikrinden vazgeçirme geçirme çabasını şöyle anlatacaktı:
“Spielberg’in yanına gittim ve bütün tasarımımı ortaya koydum.Ona, Bence gerçekten yenilikçi bir şey yapmamız çok önemli. E.T. çığır açan bir film ve bence bizim de çığır açan bir oyuna ihtiyacımız var.’’ dedim. “Onu Pac-Man kopyası fikrinden vazgeçirdim. Ama asıl mesele beş hafta içinde teslim edebileceğim bir oyun tasarlamaktı.’’
Howard oyunu geliştirmek için 5 haftanın yeterli olmayacağını anladı ve ofisini evine taşıdı. 2 dakika bile kodlamadan duramazdı. 5 haftanın sonunda kan, ter ve gözyaşı içinde oyunu bitirdi. Atari firması reklam için 5 milyon dolar harcadı -ki bu miktar bir harcanan en büyük reklam bütçesiydi- ve reklam filminde Steven Spielberg’ün kendisi oynadı.
Oyun çıktığında Atari oyunun 4 milyon kopya satmasını bekliyordu lâkin işler beklenildiği gibi gitmedi. Oyun sadece 1,5 milyon adet satabildi. Oyunun bu denli az satmasının temel nedeni insanların oyunu tam olarak anlamamasıydı. New York Times’da yazan incelemede basitçe oyun hakkında ‘Eğlenceli değil’ denilecekti. Bu olay tek başına Atari’yi ciddi bir mali krize (yaklaşık 310 milyon dolar zarar) sokmaya yeterken üstüne bir oyunu alan insanların neredeyse hepsi oyunu iade etmek istediler. Bu iade dalgasına diğer oyunlar da katıldığında Atari bu taleplere yetişemedi ve 1983 yılında bütün oyunlarını New Mexico’daki çöle gömdü. 2014’e kadar bu olay bir rivayetken, 2014’te yapılan kazı çalışmaları sonucunda gömülen oyunlara ulaşıldı. Bu olay 1983 video oyun krizinin simgesi oldu.
Krizin Sonuçları
Bu olaydan sonra sektörün hacmi 3.2 milyardan (günümüzde 10.1 milyar dolar) 100 milyon (günümüzde 292 milyon) civarına geriledi. Bu olaylardan sonra Howard emlak sektörüne giriş yaptı ve yaptığı işten nefret etti. Tekrardan teknoloji sektörüne döndü ama sektöre olan ilgisinin öldüğünü fark etti. Ciddi bir depresyon döneminden sonra 2008’de psikoterapist eğitimi aldı ve kendisi şuan ‘Silikon vadisi psikoterapisti’ olarak hayatına devam ediyor. Kitabında yeni yaptığı iş hakkında şunları söylüyor:
‘Belki de E.T.’yle yaşattığım travmayı telafi etmek istedim. Ama gerçekte bu, her zaman yapmak istediğim bir şeydi.’
Peki sektör bu denli bir küçülmeden sonra nasıl küllerinden yeniden doğdu? Onu anlamak için Nintendo’nun doğuşundan ve oyunlara bakış açısını nasıl değiştirdiğine değinmemiz gerekiyor. Bir sonraki yazıyı sakın kaçırmayın!
Kaynakça:
Arora, K. (2023, Kasım 17). The gaming industry: A behemoth with unprecedented global reach. Forbes. https://www.forbes.com/councils/forbesagencycouncil/2023/11/17/the-gaming-industry-a-behemoth-with-unprecedented-global-reach/
Atari gets E.T. rights. (1982, Ağustos 19). The New York Times, Kısım D, p. 6. https://www.nytimes.com/1982/08/19/business/atari-gets-et-rights.html
BBC. (2016, Şubat 22). E.T. reklam afişi [Resim]. BBC. https://www.bbc.com/news/magazine-35560458
Hooper, R. (2016, Şubat 22). The man who made ‘the worst video game in history’. BBC. https://www.bbc.com/news/magazine-35560458
Martin, D. (2014, Aralık 7). Ralph H. Baer, inventor of first system for home video games, is dead at 92. The New York Times. https://www.nytimes.com/2014/12/08/business/ralph-h-baer-dies-inventor-of-odyssey-first-system-for-home-video-games.html
Schreier, J. (2014, Nisan 26). E.T. found in New Mexico landfill. Kotaku. https://kotaku.com/e-t-found-in-new-mexico-landfill-1568100161
Staugas, D. (2016, Şubat 22). Spielberg ve Howard [Fotoğraf]. BBC. https://www.bbc.com/news/magazine-35560458
We Geek Girls. (2014, Nisan 26). E.T. / Atari kartuşları sahası [Fotoğraf]. We Geek Girls. https://wegeekgirls.com/2014/04/26/e-t-atari-cartridges-found-in-new-mexico-landfill/
Wolf, J. (2014, Aralık 8). Ralph Baer gösterisi [Fotoğraf]. WLRN. https://www.wlrn.org/2014-12-08/inventor-ralph-baer-the-father-of-video-games-dies-at-92
