Antibiyotikler bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Her insanın hayatında sık sık kullandığı bu ilaçlar, son yıllarda bilim dünyasında büyük bir endişe yaratıyor, peki neden?
Bu endişenin temel sebebi toplumda gitgide arttığı gözlemlenen antibiyotik direnci. Hastalık yapan (patojen) bakterilerin antibiyotiğe karşı gösterdiği bu direnç, gelecekteki sağlık sektörü için bir korku kaynağı.
Antibiyotik direnci Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından da insan sağlığına en büyük tehditler listesinde ilk onda yer alıyor. DSÖ’nün verilerine göre, bazı bakterilerde görülen direnç 3 yıl içinde %12’den %36’ya sıçradı ve bu sıçrama büyük bir hızla devam ediyor. Antibiyotiklerin, çoğu hastalık tedavisinde hala başı çekmesi ve henüz yerini alacak başka bir tedavi yönteminin bulunmaması durumun ciddiliğini artırıyor.
Bu direncin sebepleri neler? Antibiyotik direncinin temel sebebi aslında evrim. Bakteriler antibiyotiğe maruz kalınca çoğu ölüyor ancak bazı bakteriler genlerinde oluşan rastgele değişimlerden veya bazı ekstra genetik materyalden dolayı bu antibiyotikten etkilenmeyebiliyor. Bir hasta antibiyotik kullandıktan sonra bakterilerin çoğunluğu ölse de bu etkilenmeyen bakteriler vücutta hayatlarını sürdürmeye devam ediyor. Evrim ve doğal seçilim antibiyotik direncinde en temel nedenler olarak sayılsa da bu süreçlerin yavaşlığı insanlarda çok büyük bir probleme sebep olmasını önlüyor. Fakat insanlardan kaynaklı hatalar bu doğal süreçleri anormal bir şekilde hızlandırıyor. Yanlış antibiyotik dozunun kullanılması veya antibiyotik kullanımı süresinin doktorun önerisine göre yapılmaması gibi sebeplerden dolayı vücutta hastalık yaratan bakterilerin ilaca dayanıklı olanları üreme ve çoğalma için daha fazla vakte sahip oluyor. Bu tekrar üreme sürecinden sonra da hasta o vakte kadar kullandığı ilaca devam edemiyor çünkü vücudundaki bakteriler o ilaçtan etkilenmiyor. Tüberküloz, Salmonella, gıda zehirlenmesi gibi hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçların etkisinin giderek düşmesiyle ölüm oranlarında da yükselme görülüyor. Durum kontrol altına alınmazsa yakın gelecekte çok küçük kesikler veya hastalıklar insanlarda ölüme sebep olabilir.
Bu durumdan kurtulmak veya daha fazla insanda antibiyotik direncinin oluşmasını önlemek mümkün mü peki? Yeni ilaçların bulunması kısa vadede bir çözüm önerisi gibi dursa da uzun dönemde toplumun antibiyotiklere bakış açısının değişmesi gerekiyor. Her şeyden önce, hastalıkların engellenmesi sürecinde kişisel hijyene dikkat edilmesi ve aşıların vaktinde yaptırılması antibiyotiklerin kullanımını azalttığı için büyük bir önem taşıyor. Birey antibiyotik kullanmak zorundaysa da bu kullanımı bir sağlık görevlisinin talimatlarını izleyerek yapmalı. Kısacası, ilaç kullanımınıza dikkat etmeli ve her zaman bir profesyonele danışmalısınız.
Antibiyotik direncinin yaratabileceği sorunlar burada saymakla bitmez ancak birkaç basit kuralı uygulayarak bu sorunla baş etmeye başlayabiliriz. Önlem almaya bugünden başlamak antibiyotik direncinin acı sonuçlarından etkilenmememizi sağlayabilir.
Kaynakça:
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/antibiotic-resistance
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/antimicrobial-resistance
