Caz tarihi; 1865’te Amerika Birleşik Devletleri’nde köleliğin kaldırılmasıyla iş bulma gereksinimi duymaya başlayan siyahilerin; ordunun, bando müzik aletlerini düşük fiyatlardan satmaya başlaması üzerine bu müzik aletlerini alarak müzik icra etmeleriyle başlar. Emprovizasyona ve senkopasyona (düzenli ritim akışının kesintiye uğraması, ritmin ters zamanda akması) ve atonaliteye dayanan cazda; emprovizasyon aracılığıyla sanatçıların kendi enstrümanlarındaki yetkinliklerini gösterebilmeleri ve bu sebeple aynı eserin hiçbir zaman aynı şekilde icra edilmemesi esastır. Çıkış yeri geçmişte köle nüfusunun yoğun olduğu New Orleans olan cazın atası ragtime olarak isimlendirilir, Dixieland Jazz olarak da geçer. Esin kaynaklarını hayatın içinden alan caz müziği New Orleans cenaze müziklerinden de etkilenir.
Afrika, Avrupa ve Amerika müziklerinden beslenerek bir harman yaratan caz, Ku Klux Klan’ın en aktif dönemlerinde bile toplumun entegrasyonunu sağlamaya yardımcı olmakla beraber siyahilerin kendilerini ifade edebilmesini sağlar. New Orleans müzisyenlerinin, New Orleans sınırlarının dışına sanatlarını taşıyarak yavaş yavaş popülerleşmesini sağladıkları özgür ve özgün müzik türü, 1893’te World’s Columbian Exposition ile ragtime isminde kendini dünyaya duyurur. Blues elementlerinin de dahil olmasıyla beraber ragtime giderek caza dönüşür ve popülerliği; dansın sadece kilise bünyesinde gerçekleştirilen bir eylem olmaktan çıkartılarak farklı sosyal mekanlarda da kendi atmosferini yaratmaya başlaması, kayıt olanaklarının ucuzlaması ve köyden kente göç sebebiyle kültürel etkileşimin artması ile artar, varlığı zenginleşir ve sağlamlaşır.
1920 ve 1930’larda New York’ta caz gece kulüplerindeki dinleyiciler için de icra edilmeye başlar. Duke Ellington yarattığı özgün kompozisyonlar ve klasik müzikten esinlendiği öğelerle dönemin önde gelen isimlerinden biri haline gelir.
:max_bytes(150000):strip_icc():format(webp)/GettyImages-3243433-59b324c6aad52b0011ff65ff.jpg)
1940-1950 yıllarında New York’ta bulunan Charlie Parker, Dizzy Gillespie, Bud Powell, ve Art Blakey cazın alt başlıklarından olan bebopu oluşturur. Bebopun karakteristik özellikleri yıldırım hızında akan temposu ve akor değişiklikleridir. Ornette Coleman ve Modern Jazz Quartet bu dönemde geleneksel caz kurallarını harmonik açılardan yıkarak “free-jaz” janrını başlatır.
1960’larda “post bebop” olarak tanımlanan dönem başlar. Rock müzik sahnelerde kurmaya başladığı hakimiyeti cazda da gösterir. Miles Davis bu dönemde yavaş tempolara rock ve klasik müzikten esanslarla ağırlık veren “cool jazz” janrasına öncü olur. Virtüöz saksafoncular John Coltrane ve Sonny Rollins de bebop ve cool jazz janralarında yetkinliklerini sergilerler. Aynı dönemde Herbie Hancock ve Joe Zawinul, caz, funk ve rock türlerini harmanlayarak füzyon janrasını yaratır. 1980’lerden sonraysa cazın özüne dönüş yaşanır.
Kaynakça
Gürkan, Emrah Safa. “Olmaz Öyle Saçma Tarih! – Caz Tarihi.” Youtube, Flu Tv tarafından yüklendi, https://www.youtube.com/watch?v=BKym4W-atoQ.
MasterClass. “What Is Jazz? A Guide to the History and Sound of Jazz – 2022.” MasterClass, MasterClass, 9 Nov. 2020, https://www.masterclass.com/articles/what-is-jazz#what-is-the-history-of-jazz-music.
