“Siz bilinçsiz olanı bilinçli hale getirene kadar, o sizin hayatınızı yönlendirmeye devam eder ve siz buna kader dersiniz.”
Carl Gustav Yung
Kişisel gelişim kitaplarının hepsi bize değişim vadeder fakat çok azı bunu başarabilir. Bu yaz kitapçılarda ve sosyal medyada sürekli karşıma çıkan bir kişisel gelişim kitabını okuma fırsatım oldu: Atomik Alışkanlıklar. Bu kitabın okuyucuda gerçek bir değişim yaratabilmek için elinden geleni yaptığını söyleyebilirim.
Peki James Clear bunu nasıl başardı?
Öncelikle yazarın okuyucunun kafasında netlik kazandırma çabasında olduğunu fark ettim. Kitabın içeriği hakkında birkaç bilgi vererek başlayayım. Yazar tavsiyelerini dört yasa altında toplamış. Dört yasa altındaki her tavsiyesine kitapta 1 bölüm ayırmış. İşin güzel yanı her bölümün sonunda Chapter Summary diye ayrı bir bölüm var. Bölümü bitirdikten sonra “Ben ne okudum şimdi?” sorusuna engel olacak güzel bir yöntem kullanılmış. Aynı amaca hizmet eden diğer bir yöntem ise her yasanın sonunda kitapta o sayfaya kadar anlatılan her şeyin tablo halinde bir özetinin bulunması. Genelde kişisel gelişim kitapları okurken bir bölümü bitirdiğimde altını çizdiğim yerlere geri döner, kafamda öğrendiklerimi şöyle bir toparlamak isterdim sonra da bu altını çizdiklerimi ben bir kenara yazayım da unutmayayım derdim fakat asla yazma fırsatı bulamazdım. Bu kitabı okurken hiç böyle bir zahmete girmedim. Aslında kitabın içinde verdiği yasalardan birini kitabı yazarken de kullanmış James Abimiz: Make It Easy. Yani okuyucu kitabı anlamak için değil de kitabın içindekileri hayatına geçirmek için efor sarfetsin demiş. Zaten olmayan enerjisini daha kitabı okurken tüketmesin demiş, iyi de yapmış bence.
Kitabı okuduk. Kitabı okurken her şey oturdu kafamızda, her şey net, tablolar, özetler falan. E sonra ne olacak? Uygulayabilecek miyiz bu yazanları? Yoksa kitabı rafa kaldırıp hayatımıza devam mı edeceğiz? Buna da bir çözüm bulmuş hemen sevgili yazarımız. Bu siteden Atomic Habits Bonus Materials mail listesine girdiğinizde size belirli aralıklarla mail geliyor. Ayrıca sitede kitapta verdiği bazı önerileri yapmanızı destekleyecek ek materyaller de bulunuyor. Yani kitabı okuduktan sonra da kitap size kendini hatırlatmaya devam ediyor.
Şimdi kitapta ilgimi çeken yerlerden bahsetmek istiyorum.
“Başlangıçta küçük ve önemsiz görünen değişiklikler, sizin onlara yıllarca sadık kalmanız durumunda bir araya gelerek hatırı sayılır sonuçlar yaratıyor.”
James Clear
Alışkanlıklarımızın neden atomik olması gerektiğini anlatarak başlayalım. Nasıl küçük adımlar büyük farklar yaratır? Kitapta bunun matematiksel bir açıklaması mevcut. Bir yıl boyunca her gün %1’lik bir gelişme gösterdiğinizi düşünelim. Mesela ortaokulda keman çalmayı öğrendiniz. Lisede sınav senesiydi, derslerdi derken arayı baya açtınız. Üniversitede tekrar üstüne eğilmek istediniz. Ve 1 yıl boyunca her gün 5-10 dk pratik yaptınız. Yani bebek adımlarıyla ilerlediniz. Bunların birikiminden ortaya çıkan tabloyu hayal edebiliyor musunuz? Bir de 1 yıl boyunca her gün hiç çalmadığınızı düşünelim. Bunun sonucundan nasıl bir tabloyla karşılaşırsınız? Gelin birlikte inceleyelim.
Yukarıdaki grafikte gördüğünüz gibi her gün %1’lik gerileme sizi 1 yılın sonunda sıfıra doğru götürüyor. Genelde kısa vadede sonuçlarını alacağımız şeyler için motivasyonumuz daha yüksek oluyor. Uzun vadede sonuçlarını göreceğimiz şeyler için ise motivasyonumuz daha az. Belki de gidilen yoldan keyif almaya, biraz daha sabırlı olmaya ihtiyacımız var.
“Hedef kitap okumak değil, okuyan birine dönüşmek.”
James Clear
Peki bir alışkanlığı devam ettirmek için sadece motivasyon yeterli midir? Burada alışkanlıklarımızın neye dayandığı çok önemli. Bilgi edinme amacı ile mi her gün kitap okuyoruz yoksa düzenli kitap okuyan biri olmak için mi? İkisinin arasında büyük bir fark var. Alışkanlıklarımızı değiştirmeyi zor hale getiren de bu farkın bilincinde olmamamız.
En dış halka sonuçları değiştirmeye odaklandığımız kısım; yani sigara içmemek, yarışmada başarılı olmak, kilo vermek gibi. Ortadaki halka alışkanlıklarımızı ve sistemimizi değiştirmeye odaklandığımız kısım; düzenli spor yapmaya başlamak, yeni bir çalışma rutini oluşturmak, sağlıklı yemek tarifleri öğrenmek gibi. En içteki halka ise inançlarımızı değiştirmeye odaklandığımız kısım; hayata bakış açımızı, düşünce yapımızı, iç ve dış dünyamız hakkındaki yargılarımızı. Kısacası en dıştaki halkada sonuçlara, ortadakinde yapacaklarımıza, en içteki halkada ise inandıklarımıza odaklanırız. Alışkanlıklarımızı değiştirirken bu kısımların hepsi önemli ve gereklidir. Fakat asıl sorun değişime hangi kısımdan başladığımızdır. Çoğu insan sonuçlara odaklanırlar. Eğer sigarayı bırakmak istiyorsa “Ben sigarayı bırakacağım.” der. Ancak değişime götüren cümle bu değildir. “Ben sigara içmeyen bir insan olmak istiyorum.” derseniz doğru bir adım atmış olursunuz. Çünkü bu yaklaşımla sonuca değil kim olmak istediğinize odaklanırsınız. Kim olmak istediğinize odaklandığınızda kendinize şunu soruyu sormaya başlarsınız: “Sigara içmeyen bir insanın özellikleri neler olabilir?”. Bu soru sizi ortadaki halkaya götürür. Sigara içmeyen bir insanın özelliklerini analiz ederek neler yapmanız gerektiğini tespit edersiniz. Yapmanız gerekenleri yaptığınızda ise kendinizi en dış halkada bulursunuz: Sigarayı bırakmışsınızdır.
“Zaman, başarı ve başarısızlık arasındaki boşluğu büyütür. Zamanı ne ile beslerseniz zaman onu katlar. İyi alışkanlıklar zamanı müttefikinize dönüştürür. Kötü alışkanlıklar ise düşmana.”
James Clear
Kitap temelde iki şeye odaklanıyor: nasıl iyi alışkanlıklar oluştururuz ve nasıl kötü alışkanlıklardan kurtuluruz. Bunları yapabilmek için de yasalar sunuyor.
İyi alışkanlıklar oluşturmak için 4 yasa:
- Görünür Kılın
- Cazip Kılın
- Kolaylaştırın
- Tatmin Edici Kılın
Kötü alışkanlıklardan kurtulmak için 4 yasa:
- Görünmez Kılın
- İtici Kılın
- Zorlaştırın
- Tatmin Edici Olmaktan Çıkarın
Her bölümde ise yasaları uygulamak için yöntemler sunuyor. Ben her yasa için 1 yöntem seçtim. Gelin bu yöntemlere bakalım.
İYİ ALIŞKANLIKLAR OLUŞTURMAK
GÖRÜNÜR KILIN
- İlk önce varolan alışkanlıklarınızı listeleyin. Listeleyin ki elinizde ne var ne yok bir görün. Hangileri size yarar hangileri zarar sağlıyor tespit edin. Bunu yapmak için bir Habit Scorecard hazırlayabilirsiniz. Eğer mail listesine kaydolduysanız bunu hazırlamanız için bir taslak gönderiliyor.
- Habit Stacking
Burada yapmanız gereken sahip olduğunuz alışkanlıklardan size yararlı olduğunu düşündüğünüz bir alışkanlıklığınızı (Habit Scorecard ile yararlı alışkanlıklarımızı belirlemiştik zaten.) yeni edinmek istediğiniz alışkanlığınız ile bağlamak. Mesela her sabah mutlaka duş alıyorsunuz, kahvenizi içiyorsunuz ve sonra okula gidiyorsunuz. Her sabah kitap okursanız güne iyi bir başlangıç yapacağınızı düşünüyorsunuz. O zaman duş+kahve olan sabah rutininizi duş+kahve+kitap haline getiriyorsunuz. Bu şekilde yeni alışkanlığınızı belirli bir zamana ve yere koyduğunuzda ona netlik kazandırmış oluyorsunuz.
CAZİP KILIN
- Temptation Bundling
Psikoloğa gittiniz. “Gün içinde çok gergin hissediyorum. Yok mu bunun bir çaresi?” dediniz. O da güne meditasyon yaparak başlamanın faydalı olacağını söyledi. Zaten 3-4 aydır kitap okumayı sabah rutininize eklemiştiniz. Kitap okumadan önce 10 dakikalık bir meditasyonu da rutininize ekleyelim ki güne mindful bir şekilde devam edin. İşte şimdi yapmanız gereken bir aktiviteyi zaten hali hazırda yapmaktan keyif aldığınız bir alışkanlıkla paket yaptık. Şimdi sıra paketimizi süslemede, gelin ona biraz renk katalım.
KOLAYLAŞTIRIN
Bir şey alışkanlık haline gelene kadar onu yapmak zordur fakat kolaylaştırmanın elbette birçok yolu var. E o zaman hayatı süslenerek ve süsleyerek yaşamayı sevenleri buraya alalım.
- Ortamı Hazırlamak
Süslemekten kastım tabiki yılbaşı ağacı süsler gibi odanızın her yerini donatmak değil. Bulunduğunuz ortamı yapmak istediğiniz aktiviteye uygun hale getirmekten bahsediyorum. Mesela yukarıda oluşturduğumuz sabah rutinimizi düşünelim. Duş alırken şöyle enerjik bir müzik açmak, duştan sonra tütsümüzü ve kokulu mumlarımızı yakmak, kahvemizi yudumlayıp kitabımızı okurken camı açmak ve ıslak toprak kokusunu içimize çekmek. Benim gibi romantik şeyler seviyorsanız bunlar size hitap edebilir. Fakat “Tütsüymüş, kokulu mummuş bunlar pek benlik değil.” diyorsanız da kendi karakterinize göre süslemek en iyisi. Mesela “Ben sabah uyanamıyorum. Telefonun tuşuna basıyorum, kapatıyorum alarmı, geri uyuyorum.” diyorsanız telefonunuza şifreyi girmediğiniz sürece çalmaya devam eden bir alarm uygulaması indirmek de bir süstür. “Ben uyanıyorum uyanmasına da telefonu alıyorum elime bir Instagram bir WhatsApp derken bir bakıyorum okula geç kalmışım.” diyorsanız da siz en iyisi bir çalar saat alın, telefonunuzu da yataktan uzak bir yere koyun. Verdiğim örneklerden anlayacağınız üzere burada iş biraz size düşüyor. Aynı zamanda kendinizi ne kadar tanıdığınızı test etmek için de güzel bir yöntem olabilir bu süsleme işi.
TATMİN EDİCİ KILIN
Bundan önceki yasaların hepsi bir aktivitenin o an yapmanızı sağlamak içindi fakat bu yasa, aktiviteyi bir dahaki sefer yapmanız için. Yani alışkanlıklarınıza sadık kalmanız için.
- Habit Tracker
Alışkanlıklarımızı belirleyip başka alışkanlıklar ile bağlayıp bir de süsledikten sonra sıra geldi onları düzenli olarak yapmaya. Bir şeyi düzenli olarak yapmıyorsak zaten o alışkanlık olmaktan çıkıyor. Alışkanlıklarımızı inşa ederken istikrarımızı korumak çok kritik. İlk başlarda yapmak zor gelirken bir süre sonra yapmamanın zor geldiğini göreceksiniz. Yapmadığınızda bir eksiklik hissedeceksiniz. İşte bu aşamaya sizi getiren bir yöntemden bahsetmek istiyorum: Habit Tracker. Buradaki mottomuz Zinciri Kırma. Zinciri kırmadığını gör ve motive ol, zinciri kırdığını gör ve kendini kandırma.
Öncelikle bugün yaptığınız sabah sporu için tabloya tik atmanız sizi yarın yapacağınız spor için motive ediyor. Ve attığınız tiklerin artışını gördükçe siz de ilerlediğinizi fark ediyorsunuz. İlerleyişinizi somut olarak görmek devam etmek için sizi motive ediyor. Her küçük tik sizin spor yapma arzunuzu besleyen bir tetikleyiciye dönüşüyor. Yapmadığınızda ise o tabloya bir tik daha atma zevkinden mahrum kalıyorsunuz. Aynı zamanda yapmadığınızı görmek kendinizi kandırma ihtimalinizi sıfıra indiriyor. Bu tarz süreçlerde kendimizi kandırmaya eğilimli olabiliyoruz. Yapmadığımız zaman “Yarın yapıp telafi ederim ne olacak ki.” diyerek erteleme döngüsüne girmiş oluyoruz. Bu erteleme döngüsüne hiç girememek ya da döngüyü kırmak için de sizi motive eden bir yöntem Habit Tracker.
KÖTÜ ALIŞKANLIKLARDAN KURTULMAK
- Habit Contract
Habit Contract, belirli bir alışkanlık için yapılan sözlü ya da yazılı anlaşmadır. Yapılması planlananları yapmazsanız belli yaptırımlar içerir. İsterseniz anlaşmanıza bir accountability partner da ekleyebilirsiniz. Bu kişi anlaşmayı sizinle beraber düzenler, yaptırımları belirlemenize yardımcı olur ve sürecin genel takibini yapar. Bir arkadaşınızla birbirinize accountability partner olup koyduğunuz hedeflere beraber yürüyebilirsiniz. Bu sizi hem motive edecektir hem de kendinizi kandırmanızı ve ertelemenizi önleyecektir. Yukarıda bu anlaşmanın bir örneğini görebilirsiniz.
Elimden geldiğince sizinle kitaptan dikkatimi çeken noktaları ve yararlı olacağını düşündüğüm yöntemleri paylaşmaya çalıştım. Kitabı okuyanlar için bir hatırlatma, daha okumamış olanlar içinse güzel bir başlangıç görevi görmesini umuyorum.
Ve kitaptan bir alıntı ile bitirmek istiyorum:
“Kalıcı sonuçlar elde etmenin sırrı, ilerleme kaydetmeye asla son vermemektir. Durmamanız halinde neler inşa edebileceğinize inanamazsınız. Çalışmayı bırakmazsanız kurabileceğiniz işe inanamazsınız. Antrenmanı bırakmazsanız ulaşabileceğiniz vücuda inanamazsınız. Öğrenmeyi bırakmazsınız biriktirebileceğiniz bilgiye inanamazsınız. Para biriktirmeyi bırakmazsanız elde edebileceğiniz servete inanamazsınız. Küçük alışkanlıklar sadece üst üste eklenmez, birleşerek büyürler. Atomik alışkanlıkların gücü budur. Küçük değişiklikler. İnanılmaz, azımsanmayacak sonuçlar.”
James Clear
Kaynak:
