Hayatımızdaki onca an koşuşturmaca ve stres dolu geçiyor. Yaşadığımız hayatlar; şehirler, evler, aileler; edindiğimiz arkadaşlar; aldığımız dersler; çalıştığımız kurumlar birçoğumuza şükür dedirtse de geri kalanımız günlük sıkıntılardan bunalabiliyor. Sıkıntıları ve üzerimize binmiş sorumlukları aşmaya çalışırken ruhsal çöküntüye uğradığımız ve fiziksel olarak kendimize yetemediğimiz oluyor. Çıkış noktalarımız genellikle başka bir sorumluluğun ya da derdin anahtarı oluyor, kilide giriyor; yeni bir kapı açıp bizi kurtaracağına başka bir yere kilitliyor.
Tam da bu durumlar için keşfedilmiş ve tarafımca ‘kişisel kurtarma operasyonları’ olarak uydurma bir isim verdiğim aktiviteler var. Hobi edinme çabamız, spora vakit ayırıp bedenimize söz verme isteğimiz de kişisel kurtarma operasyonlarımız. Bunlar hem yaşam kalitemizi arttırabilmesi hem de stresle geçirdiğimiz zaman dilimlerinden bir süreliğine bizi kaçırması bakımından önemli hobiler ya da aktiviteler.
Gazete Bilkent’in bu yazısında sizlere kendinizi dinlemenizi ve bedeninize söz vermenizi sağlayan kişisel kurtarma operasyonum olan yogadan bahsetmek istiyorum. Yazının ilerleyen kısımlarında, öncelikle, yoganın ne olduğundan ve tarihsel gelişiminden; sonrasında, yoganın tecrübelerimle harmanladığım faydalarına değineceğim.
“Yoga, ‘bir sanat ve bilim olarak’; yolunda yapılan hiçbir çabanın boş olmadığı, kişinin tam bir bilinç içinde evrenle bütünleşerek yaşaması yolu”[1] olarak tanımlanıyor
Bu bağlamda kaynaklar, yoga felsefesine ait ilk eserlerin M.Ö. 5000 ile 1200 arasında olduğunu söylüyor. Kuzey Hindistan’da ve şu anda Pakistan’ın sınırları içerisinde bulunan bazı bölgelerde yoga sırasında yapılan hareketlerin taşlara ve tabletlere resmedilmiş halleri bulunuyor.[2]
Yoga duruşlarının resmedildiği bir tablet
Hint felsefesinin temelini oluşturan ve inanışları etkileyen metinlerinde (Mahabharata Destanı, Bhagavad Gita bölümü) yoga “beş duyunun ve zihnin durağanlık olduğunda ve muhakeme sükunet içerisinde dinginleştiğinde yüce yola ulaşır. Duyuların bu derin sükunetine yoga denir”[3] şeklinde geçiyor. Bu bağlamda yoga için, aklın yürüttüğü düşünceyi sorgulama eylemi sakinleştiğinde ya da yatıştığında duyuların ulaşmış olduğu sessizlik diyebiliriz.
Yoga eski Hint metinlerinde rastladığımız haliyle kalmıyor. Tarihsel gelişimine devam ediyor ve Hint felsefesinde ve tarihinde o felsefenin ve tarihin çağlarını bir bir yaşıyor. Bu gelişim, başka bir yazıda yazılması gereken ve detaylıca anlatılması gereken bir konu olduğu için asıl konumuza dönüyoruz.
Temeli bu kadar eskiye dayanan bu felsefenin bugün insan ruhuna ve fiziksel sağlığa ne gibi faydaları var? Kişisel kurtarıcı operasyonumuz olarak nitelendirilebilir mi? Yoksa abartıyor muyuz, bir de bunlara bakalım.
Yoga duruşları
Öncelikle, yukarıda da eski Hint metinlerinden ulaştığımız bilgiye göre yoganın amaçladığı şeyin zihni sadeliğe ve huzura ulaştırmak olduğunu biliyoruz. Bu sadeliğe ve huzura erişimi ise ‘duruşlar’ ya da ‘pozlar’(Asana) ve ‘nefes uygulamaları’(Pranayama)sağlıyor.
Yaptığımız ya da yapabileceğimiz diğer egzersizlerde kaslara ve kemiklere yapılan baskı yogada bulunmuyor. Yoganın farklılığı, vücudun yavaşça canlandırılmasından ve kişinin dizlerini, belini ve boynunu hissederek duruşları yapmaya çalışmasından geliyor. Nasıl bir sporu yapmaya başlamadan önce ısınma hareketleri yapılıyorsa yoga için de vücudun ısınması ve eklemlerin rahatlatılması gerekiyor. Isınma hareketlerinden sonra duruşlar, doğru nefes alış-verişlerle kolaydan zora doğru uygulanmaya çalışılıyor. Uygulanan hareketlerden sonra bedeni, eklemleri; yani zorladığımız her bölgeyi gevşetmek ya da sakinleştirmek için rahatlatıcı başka bir duruşa geçiliyor. Belki biraz zorlaşan hareketlerle terleme yaşansa da yoga; soğumadan, zihni ve nefesi dinlemeden, bedeni sakinleştirmeden bitirilmiyor.
Oturuş pozu
Kişisel kurtarıcı operasyonum olarak nitelendirdiğim ve Bilkent’in ‘spor yaşamdır’ etkinlikleri sayesinde tecrübe ettiğim yoganın fiziksel faydalarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
- Esnek değilseniz haftada bir, bazen iki kere, gittiğiniz yoga sayesinde bedeniniz esnemeye başlıyor.
- Yogadan önce yerleşmiş sırt ağrıları ve değiştiremediğiniz duruşlarınız varsa yoga yapmaya başladıktan sonra ağrılar sona eriyor; duruşlar düzeliyor.
- Bedeniniz yoga sırasında yapılan ve kolaydan zora doğru giden duruşlarla dayanma sınırını keşfetmeye başlıyor.
Ruhunuzda veya zihninizde hissettiğiniz faydaları ise şöyle:
- Bedeniniz için işe yarıyormuşum hissine kapılıyorsunuz. Haftada en az bir saatinizi buna ayırmak kapıldığım bu hissi pekiştiriyor
- Nefese odaklanmayı; vücutta hissettiğiniz bazı ağrılardan ya da rahatsızlıklardan nefese odaklanarak etkisini hafifletmeyi öğretiyor.
- Üşenmeyip gittikçe, ilginç bir şekilde, kendi bedeninize göstermiş olduğunuz faydanın başkalarına faydası varmış gibi hissetmeye başlıyorsunuz.(Bu benim abartılmış bir fikrim de olabilir fakat iyi hissettirdiğine dair şüphem yok.)
- Her gün içine girmeye çoğumuzun çekindiği zorluklardan haftada bir kaçış elde ediyorsunuz.
Kişisel kurtarıcı operasyon ismini verdiğim aktivitelerden biri olan yoga tarihi açısından da faydaları açısından da yazmakla bitmeyecek derinlikte. Büyük şehirlerde; belki kalabalık, belki çekirdek ailelerde; az ya da çok arkadaş gruplarıyla; zorlu okullar ve çalışma hayatlarıyla başa çıkmaya çalışırken vücudumuz ve zihnimiz bizden bir de hobi edinmemizi, etkinliklere katılmamızı bazen spor yapmamızı isterken naçizane tavsiyem yogayı da bir denemeniz. İnanıyorum ki, yapılan hiçbir şeyin ve gösterilen hiçbir çabanın boşa gitmediğini kendine felsefe edinmiş yoga kurtarır bizi.
[1] http://www.yogaturk.com/yoga/genel-bilgiler/yoganin-tarihi/
[2] http://www.yogaturk.com/yoga/genel-bilgiler/yoganin-tarihi/
[3] Çev. Korhan Kaya. Der. Moritz Winternitz. Hint Destanları Ramayana, Mahabharata, Harivamşa. Kitap Yurdu, 2002
Geoffrey Samuel. The Originis of Yoga and Tantra: Indic Religions to the Thirtheenth Century. Cambridge University Press, 2008.
Mark Singleton. Yoga Body: The Origins of Modern Posture Practice. Oxford University Press, 2010.
Çev. Korhan Kaya. Der. Moritz Winternitz. Hint Destanları Ramayana, Mahabharata, Harivamşa. Kitap Yurdu, 2002
http://www.yogaturk.com/yoga/genel-bilgiler/yoganin-tarihi/ erişim: 01.11.2015, 19.27
https://www.youtube.com/watch?v=hc67DQlC1r4 erişim: 01.11.2015 , 20.52
