Hilmi Yavuz Hoca’mızın Timaş Yayınevi’nden Mayıs 2009’da çıkan 216 sayfalık kitabı, Türkiye’nin Zihin Traihi, Osmanlı kimliği ve kültüründen yola çıkarak Türkiye’nin zihin tarihini; dönemin aydın ve entelektüellerini, edebiyatı, saray ve kent kültürünü, Batılılaşma ve Oryantalizmle etkileşimi başlıkları çerçevesinde irdeliyor. Birçok konu ele aldığından “Türk Kültürü Üzerine Kuşatıcı Bir Söylev” alt başlığı ile tanıtılan kitap, üç bölümden oluşuyor: “Osmanlı’nın Zihin Tarihi”, “Kültür-Kimlik” ve “Demokrasi”
İlk bölüme, “Osmanlı’yı tanıyor muyuz?” diye sorarak başlayan yazar, resmi belgelerden ziyade Osmanlı’nın sanat eserlerinden onu tanıyabileceğimizi belirtiyor ve bunun nedenlerini açıklıyor. Kitapta Osmanlı’da felsefe, Osmanlıca ve Osmanlı entelektüeli ile Cumhuriyet Dönemi entelektüeli arasındaki fark, güzelce anlatılıyor. Yer yer yazılar ağırlaşsa da kitabın bu bölümü genel olarak akıcı ve bilgilendirici bir şekilde ele alınmış. Osmanlı’yı merak edenler için mutlaka okunması gereken bir kaynak, Türkiye’nin Zihin Tarihi.
İkinci bölümde, kültürümüze ulusal bir perspektiften bakılıyor. Bunun yanı sıra Türk kültürünün, felsefe gibi sistemleştirilmesini ve temelleştirilmesini anlatan yazar, burada ilk bölüme nazaran daha ağır bir dil kullanmış. Türkiye’deki değişim ve kimlik sorununu Osmanlı ve Türk toplumu bağlamında irdelemek istediğinin altını çizen yazar, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın ‘değişerek devam etmek’ tezine dikkat çekiyor. Türk kültür kökenini araştırmanın ise çok tehlikeli boyutlara varabileceğini söylüyor. Üçüncü bölümü sadece 3 başlık altında toplayan yazar, sivil toplum probleminden, tek parti rejiminden ve Türk jakobenizminden dem vuruyor. Bu bölümde Cumhuriyet Dönemi’ne ve Tek Partili Rejim’e belli eleştiriler getiriyor.
Son olarak, genelde geleneğe ait benzer şeyleri söyleyen yazarın eserini okunur kılan en önemli etken satır aralarına attığı ilginç tespitler. Yavuz, günümüz Türk toplumunun oluşumuna gelene kadarki süreçte birçok konuyu özgün bir şekilde işlemiş. Hilmi Yavuz’un entelektüel birikiminden yararlanmak isteyenlere şiddetle bu kitabı okumalarını tavsiye ediyorum.
