Tata Steel Satranç Turnuvası 10-25 Ocak tarihleri arasında Hollanda’nın Wijk aan Zee kasabasında düzenlendi. Masters, Challengers ve Amateurs olmak üzere 3 kategoride oynanan turnuvada Masters ve Challengers kategorilerinde 14 oyuncu kendi aralarında tek turlu döner sistem ( bütün oyuncuların birbirleri ile oynadıkları sistem) 13 tur yarıştı. Dünyanın en iyi büyükustalarından on dördünün yarıştığı Masters kategorisinde şampiyon 13 maçta topladığı 9 puanla dünya şampiyonu Magnus Carlsen olurken Challengers kategorisinin kazanan 2675 ELO (uluslararası satrançta ortak kullanılan, oyuncunun gücünü gösteren puan sistemi) puanlı Wei Yi oldu. Şimdi de 2 hafta boyunca satrançseverlerin keyifle takip ettiği turnuvanın Masters kategorisindeki maçlara kısaca göz atalım:
İlk turda dünya şampiyonu Magnus Carlsen, sıradışı bir açılış seçtiği oyunda Hollandalı genç yetenek Anish Giri ile berabere kalırken turun galip gelen isimleri Ukraynalı Vassily Ivanchuk, Fransa’nın yeni umudu Maxime Vachier- Lagrave ve birçok satranç otoritesine göre gelecek unvan maçında Carlsen’in rakibi olacak olan Fabiano Caruana oldu. Ivanchuk, Gürcü Baadur Jobava karşısında oyunortasında zaman zaman zor duruma düştüğü oyunu kazanırken Vachier-Lagrave de Dünya Bayanlar Şampiyonu Hou Yifan’ın Fransız Savunması’nı tercih ettiği oyunda oyunortasında elde ettiği üstünlüğü yavaş yavaş arttırarak galip gelmeyi bildi. Çinli yıldız Liren Ding ile karşılaşan Caruana kolay bir galibiyet alırken Teimour Radjabov- Loek Van Wely, Ivan Saric-Levon Aronian ve Wesley So-Radoslaw Wojtaszek maçları beraberlikle sonuçlandı.
Amerika’nın genç yeteneği Wesley So
İkinci turda Caruana-Saric maçı dışındaki tüm maçlar beraberlikle sonuçlanırken Caruana İspanyol Açılışı’nın çok oynanan varyantlarından birinde Saric’in oyunortasında feda ettiği piyona karşılık yeterli karşı oyunu bulamaması sonucunda kolay bir galibiyet alarak 2’de 2 ile liderlik koltuğuna otururken dünyanın 2 numarasının hayranlarının genç oyuncuya güvenleri tazeleniyordu. Üçüncü tur ise nadir görebileceğimiz olaylardan birine sahne oldu. Anand’ın sekundantlarından (satrançta büyükustaların önemli maçlara hazırlanırken ekibinde olan oyunculara sekundant deniyor) Wojtaszek ile karşılaşan Carlsen gözlemlediğim kadarıyla açılıştan itibaren “umursamaz” bir oyun oynadığı oyunda henüz 18.hamlede piyon kaybederken 29.hamlede de filinin kapana kısılmasıyla bir taş geride kaldı ve üstün konumunu iyi savunan Wojtaszek turnuvanın ilk sürprizini yaptı. Ancak bu mağlubiyetin genç şampiyon için ateşleyici bir faktör olduğu turnuvanın ilerleyen maçlarında anlaşılacaktı. Sert bir oyun tarzına sahip olan Jobava ters kanada rokların atıldığı oyunda Liren Ding’in güçlü vezir kanadı atağına karşı duramayıp ağır bir yenilgi alırken, turnuvanın yaşlı kurdu Ivanchuk Van Wely’ye karşı beyaz taşlarla Sicilya Savunması’na karşı uzun roklu bir sistemi tercih etti. Ters kanada rokların atıldığı oyun ortasında saldırgan bir oyun sergileyen Ukraynalı büyükusta; üstün konumlar için taş feda etmekten çekinmezken kendisinin 3 hafif taşına karşı(satrançta at ve filler hafif taş olarak geçer) rakibinin iki kalesinin çaresiz kaldığı son konum görülmeye değerdi. Levon Aronian Amerikalı genç yetenek Wesley So karşısında 20.hamlede çok basit biçimde at kaybederek mağlup olurken Giri-Caruana, Lagrave-Radjabov, Saric-Yifan maçları turun beraberlikle sonuçlanan maçları oldu.
Dünyanın 2 numarası Fabiano Caruana
Galibiyetlerin bir kez daha beraberliklerden fazla olduğu 4.turda ise Carlsen, Van Wely’ye karşı siyah taşlarla kazanarak ilk galibiyetini alırken fil ata-kale üstünlüğünü güçlü f geçeri ile kullanarak güzel bir oyun sergiledi. Jobava şahını açılıştan itibaren merkezde bıraktığı oyunda Ivan Saric’den ağır bir yenilgi alırken Liren Ding de Radjabov’u mağlup ederek tehlikeli bir oyuncu olduğunu gösterdi. Ivanchuk Sicilya Savunması’na karşı bu sefer de Lagrave’yi mağlup ederken Caruana-So, Yifan-Giri ve Aronian-Wojtaszek maçları beraberlikle bitti. 5.turdaki Carlsen-Aronian maçında genç şampiyon oldukça eşit gözüken bir konumdan güzel bir şah hücumu çıkarıp kazanarak eşit konumları oynamada dünyanın en iyisi olduğunu bir kez daha gösterirken, Wojtaszek bu kez de Caruana’yı mağlup ederek satranç dünyasını bir kez daha şaşırttı. Maçtan ilginç bir not ise; Caruana’nın açılışta Carlsen’in siyahla Wojtaszek’e oynadığı oyunun benzeri şekilde oynamasıydı. Sürekli Carlsen ile karşılaştırılması ve yeni rakibi, bazıları tarafından da koltuğunun veliahtı olarak gösterilmesi sebebiyle Carlsen’in yenildiği şekilde oynayıp kazanarak ondan iyi olduğunu göstermek mi istedi bilinmez. (Veritabanlarını incelediğimde Caruana’nın sadece 1 maçta Hollanda Savunması’nı tercih etmesi beni böyle düşünmeye itti.) Jobava Anish Giri’ye yenilerek mağlubiyet serisine devam ederken Radjabov da Saric karşısında ilk galibiyetini almayı başardı.
1994 doğumlu Hollandalı büyükusta Anish Giri
6.tur ise satrançseverlerin en çok merak ettiği maça sahne oldu. Dünya’nın 1 numarası Carlsen ile 2 numarası Caruana’nın karşılaştığı maçta siyahlarla oynayan Carlsen, Sicilya Savunması’nın Rossolimo Varyantında taş fedası da dahil olmak üzere tüm şah kanadı atağı olanaklarını kullandı. Vezir kanadında risk almaktan uzak, biz amatör satranç oyuncularının genelinin bakış açısına göre tatsız bir oyun oynayan Caruana’nın aksine sadece kazanmaya yönelik, oldukça takdir edilesi bir oyun oynayan şampiyon, analiz motorlarına göre hafif kötü olduğu konumu önce eşitleyip sonra da hafif üstün konuma geçerken 31.hamlede de analiz motorlarının dahi başlangıçta göremediği Kf4* hamlesini buldu ve oyunu rahatça kazanarak kendisini Caruana ile karşılaştıranlara bir kez daha düşünmeleri gerektiği mesajını verdi. Çok kötü bir turnuva geçiren Jobava, bir darbe de Wesley So’dan alırken Vachier-Lagrave de Liren Ding karşısında açılışta elde ettiği üstünlüğü oyun ortasının bir kısmında geri verse de rakibinin hatasını iyi değerlendirerek galip geldi. İki dünya şampiyonunu karşı karşıya getiren 7.turda Carlsen, Hou Yifan’ın şah kanadındaki çetin savunmasını aşarak üst üste 4.galibiyetini alırken Vachier-Lagrave de turnuvanın görece zayıf isimlerinden Saric’i mağlup ederek üst üste 2.galibiyetini aldı. Liren Ding -Loek Van Wely oyununda oldukça güçlü bir geçer piyonla kazanç konuma sahip olan Van Wely önce piyonu kaybederken sonrasında Çinli büyükusta oldukça yüksek bir oyunsonu tekniğiyle kazanmayı başardı. Kabus gibi bir turnuva geçiren Jobava, Wojtaszek karşısında sevdiği tip keskin bir konumdan ilk galibiyetini çıkarırken Giri-Ivanchuk, So-Radjabov ve Aronian-Caruana maçları beraberlikle sonuçlandı.
Dünya Şampiyonu Carlsen alıştığımız sıkılmış pozlarından birini verirken
8.turda sadece Hou Yifan ile Aronian’ın arasındaki maç beraberlikle sonuçlanırken Carlsen üst üste beşinci, Lagrave ise üçüncü galibiyetini almayı başardı. Saric’i mağlup eden Ding Liren, Lagrave ile beraber 5,5 puana ulaşırken 5,5 puana ulaşan bir diğer isim Ivanchuk’u Marshall Atak’ta oldukça kolay biçimde yenen Wesley So oldu ve bu 3 oyuncu 6 puanlı Carlsen’in arkasında ikincilik koltuğuna yerleşti. Fabiano Caruana 5 tur aradan sonra Van Wely karşısında galip gelirken Radjabov da turnuvanın sürpriz ismi Wojtaszek’i mağlup etti. 9.turda da Radjabov’u mağlup eden Carlsen kendisi için bile yüksek sayılabilecek bir performansa ulaşırken, Giri, Liren Ding’i mağlup ederek Norveçli büyükustayı liderlik koltuğunda biraz daha rahatlatıyordu. Kötü bir turnuva geçiren oyuncuların oyununda Aronian Jobava’yı mağlup ederken turun diğer maçlarının da beraberlikle sonuçlanması Dünya Şampiyonu’nun 9.tur sonunda en yakın rakibine 1 puan fark atmasını sağlıyordu.10.turda ise yaşlı kurt Ivanchuk Carlsen karşısında oyunu çabuk bir berabereye götürürken Norveçli büyükusta da oyunu fazla zorlamıyor ancak maç sonu röportajında durumdan şikayetçi olduğunu belli ediyordu. Açılıştan itibaren oldukça keskin bir oyun oynan Ding-So maçı beraberlikle biterken Giri Saric’e, Caruana ise Jobava’ya karşı galip geldi. Giri’nin Saric karşısında şahını merkezde bırakıp şah kanadındaki kalesini de savunma için mükemmel şekilde kullandığı maç; modern satrancın örnek oyunlarından biri olurken Hollandalı yıldızın devamında kalite fedası ile kolayca sonuca gitmesi oldukça etkileyiciydi. 9 maçta sadece 2,5 puan alabilen Van Wely, Hou Yifan karşısında galip gelirken Radjabov-Aronian ve Lagrave-Wojtaszek maçları turun beraberlik ile sonuçlanan maçlarındandı.
Ermeni büyükusta Aronian da bekleneni veremeyenler arasındaydı
11.turda Wesley So, Ivan Saric’e karşı İspanyol Açılışı’nda beyaz taşlarla sergilediği agresif oyunun karşılığını galibiyetle alırken turnuvanın zirvesini yakından ilgilendiren maçta Carlsen ile Lagrave’nin berabere kalmasıyla Carlsen’e bir adım yaklaştı. Her iki tarafın da ikişer filinin olduğu ve Carlsen’in bir piyon fazlası olan oyunda konum beraberliğe yakın olsa da genç şampiyonun bu tip konumları kazanma alışkanlığına güvenen hayranları bu maçta hayal kırıklığına uğradı denilebilir. Ardı ardına aldığı yenilgilerle iyice dağılmış olan Jobava Hou Yifan’a karşı oldukça basit biçimde taş kaybederek mağlup olurken turnuvanın formda isimlerinden Çinli Liren Ding de Wojtazsek karşısında kalite üstün olduğu oyunsonunda güzel bir yarma fikri ile sonuca gitti. Genç yıldız Anish Giri ise Loek Van Wely karşısında yaptığı kalite fedasının** ardından kurduğu baskı sonucunda kendisinin fil+atına karşı rakibinin kalesinin olduğu oyunsonunu rahat kazanırken Aronian-Ivanchuk ve Caruana-Radjabov maçları beraberlikle sonuçlandı. 12.turda Anish Giri Carlsen’in en yakın rakibi So’yu ustalık isteyen bir vezir oyunsonunda mağlup ederek Norveçli şampiyona bir kez daha avantaj sağlarken turnuvanın alt sıralarını ilgilendiren maçta Saric de turnuvaya iyi başlayan ancak devamını getiremeyen Wojtaszek’i mağlup etti. Turun diğer maçlarının berabere sonuçlanmasıyla son tura en yakın rakibinin bir puan önünde giren Carlsen son turda da Ivan Saric’le berabere kalarak turnuvanın galibi oldu. Son turda dünyanın 2 numarası Caruana’yı karışık bir oyunortası konumunda mağlup eden Vachier-Lagrave, Aronian karşısında yarattığı h*** geçerini etkili biçimde kullanarak kazanan Liren Ding ve Van Wely’yi agresif oyunuyla geçen Wesley So 8.5 puana ulaşırken Wojtaszek ile berabere kalan Anish Giri 8.5 puanla bu üç oyuncu ile beraber ikinciliği paylaştı. Turnuvada iddiası kalmayan iki oyuncunun maçında sonuncu Jobava Radjabov’u mağlup ederken Hou Yifan-Ivanchuk maçı da berabere sonuçlandı. Böylece Carlsen 13 maçta topladığı 9 puanla turnuvanın galibi oldu.
2015’in ilk büyük turnuvasını kazanan Carlsen son maç sonrası gayet mutlu
Turnuvada ilk turlarda biraz da fikstürünün sağladığı avantajla, Ivanchuk’un lider götürdüğü bir turnuva izlerken Carlsen’in turnuvanın 3.turunda aldığı yenilgiden sonra iyi konsantre olarak 6 maçlık galibiyet serisi ile turnuvada liderliği ele geçirdiğini ve turnuva sonuna kadar kontrol ettiğini gözlemledik. Genç şampiyonun oynadığı oyunları ciddiye aldığında ne kadar tehlikeli olduğunu bir kez daha gösterirken 14 seçkin oyuncunun yer aldığı bir turnuvada bile üst üste 6 oyun kazanarak dünyanın en iyi oyuncusu olduğunu bir kez daha kanıtladı. Carlsen’in en büyük rakibi olarak gösterilen Caruana bekleneni veremezken ikinciliği paylaşan genç yetenekler Wesley So, Anish Giri, Maxime Vachier-Lagrave ve Liren Ding sergiledikleri oyunlarla olası bir Carlsen-Caruana finalinin o kadar kolay olmadığı sinyalini verdi. Turnuvanın yaşlı kurdu Ivanchuk’un turnuva ilerledikçe enerjisinin yetmediği gözlenirken Aronian da formsuz bir görüntü vermeye devam etti. Bir aralar dünyanın ilk beşinde olan Radjabov gerileyişine devam ederken ilk turlarda dünyanın ilk 2 numarasını yenen Wojtaszek de bu galibiyetlerin devamını getiremeyerek 5.5 puanda kaldı. Hou Yifan,Saric ve Loek Van Wely de beklentilerin gerisinde bir turnuva geçirirken Gürcü büyükusta Jobava’nın yenilgi serileriyle geçirdiği turnuvanın hayatının en kötü turnuvalarından biri olduğunu tahmin etmek zor olmasa gerek. Özetlemek gerekirse; dünyanın ELO listesinde 1 numarası ve dünya şampiyonu Magnus Carlsen sergilediği performansla hayranlarını tatmin ederken genç yetenekler de tehlikeli olduklarının sinyalini verdi. Caruana hayranları ise İtalyan yıldızın 2014’ün son çeyreğindeki sıçramasının devam edip etmeyeceği sorusunu kendilerine sormaya başlamış olmalılar. Satranç dünyasının zirvesinin nasıl şekilleneceğinin cevabını gelecek turnuvalarda göreceğiz.
Dipnotlar
*Kf4: Satrançta her hamlenin belli bir gösterim şekli vardır ve buna da notasyon denir. Burada “K” harfi “Kale”yi ifade ederken “f4” de kalenin gittiği kareyi gösteriyor.
**Kalite fedası: Satrançta kâğıt üzerinde fil 3, kale de 5 puan değerindedir. Kalite fedası rakibin filini alırken kalenin ona bırakılması anlamına geliyor, puan olarak dezavantajlı duruma geçildiğinden ancak karşılığında düşük değerde de olsa bir taş alındığından dolayı da kalite fedası olarak isimlendirilmiş.
***h: Satranç tahtası üzerindeki dikeyler beyazların tarafından bakıldığında soldan sağa doğru “a” dan “h” a doğru isimlendirilir. Burada “h” da şah kanadında en sağdaki dikeyi gösteriyor.
