Evrimin Bizde Unuttukları – 1. Bölüm

20-21 Şubat tarihlerinde gerçekleşecek olan 10. Aykut Kence Evrim Konferansı’yla aynı döneme getirmek istediğim bu yazımda milyonlarca yıllık evrimin günümüz canlılarındaki birkaç izine bakıp, gerçekten çok karmaşık olsa da aslında sanıldığı kadar da kusursuz bir düzen olmadığını göstermeye çalışacağım.

Olmazsa olmaz ayaklar

Diğer türlerin aksine karadan suya evrimleştiği bilinen balinaların ayakları olduğunu biliyor muydunuz? Denizde yaşayan birkaç memeli türünden biri olan balinalar, diğer memeliler de olduğu gibi ayaklara sahiplerdir. Ancak yıllarca, nesillerce süren evrimleşmenin sonucu artık kullanılmayan bu ayaklardan geriye sadece ufak kemikler kalmış ve fonksiyonlarını yitirmişlerdir. Yine de müzelerde veya internette balina iskeleti gördüğünüzde ayaklarını kolayca görebilirsiniz.

Suyun altında nefes tutmak

Balıklar solungaçları sayesinde suyun altında rahatça yaşayabiliyorlar. Ancak işler herkes için bu kadar kolay değil. Balinaların karadan suya geçtiklerini bir önceki başlık altında belirtmiştim. Karada yaşayan memeliler akciğer solunumu yaparlar ve doğal olarak balina da bu yöntemle solunum yapıyormuş. İşin acı yani hala bu yöntemi kullanıyor olması. Balinaların üstündeki deliği hepimiz – en kötü ihtimalle – çizgi filmlerden biliriz, işte bu delik aslında onların solunumu için gerekli, yani bi’ nevi burunları diyebilirim sanırım. Sık sık suyun dışına çıkıp nefes almak zorundadırlar, bu da evrimin onlarda bıraktığı bir diğer iz.

Bir aksesuar olarak göz

Köstebekler zamanlarının neredeyse hepsini yer altında geçiren canlılardır. Doğal olarak gözlerine duydukları ihtiyaç zamanla azalarak bitmiştir. Bugün köstebeklerin gözü yoktur, ancak evrimin onlarda bıraktığı izleri rahatlıkla görebiliriz. Göz çukurları ve ışığa duyarlı ancak tam bir göz görevi görmeyen hücreler hala yerindedir.

Ağrılı bir doğum

İnsanların dört ayağını kullanan primat atalarından iki ayakları üzerine kalkarak günümüze evrildiklerini biliyoruz. Ancak iki ayağın üzerine kalkmak yanında birçok zorluk da getiriyor. Bunlardan biri de ağrılı bir doğum süreci. Ayağa kalkınca daralan pelvis yüzünden doğum sırasında ciddi sancılar çekiyor dişi Homo sapiens, oysa en yakın kuzenlerimiz şempanzeler ve goriller de böyle bir durum söz konusu değil.

Yersen ölürsün

Anatomisinde birçok değişiklik olan insanı diğer primatlardan ciddi anlamda ayıran ise konuşması, iletişim kurması demiyorum, cidden konuşması. Konuşmazsak hayatımız cidden zor olurdu farkındayım. Ama konuştuğumuz için başımıza gelenlere de bir bakın. Aynı anda yemek yiyip nefes alamadığımızın farkındasınız değil mi? Sırf bu yüzden gerek uyku apnesi yüzünden gerekse boğazına kaçan bir fındıktan boğulan binlerce insan var. Gezegenin en üstün varlığı olduğuna inanan bir canlıyı bir fındığın öldürmesi ne kadar acı değil mi?